Społeczna odpowiedzialność biznesu Materiały do samodzielnego studiowania

Definicja Społeczna odpowiedzialność biznesu (przedsiębiorstw) (z ang. CSR – Corporate Social Responsibility) – koncepcja, według której przedsiębiorstwa na etapie budowania strategii dobrowolnie uwzględniają interesy społeczne i ochronę środowiska, a także relacje z różnymi grupami interesariuszy.

CSR Według tego podejścia, bycie odpowiedzialnym nie oznacza tylko spełniania przez organizacje biznesowe (przedsiębiorstwa) wszystkich wymogów formalnych i prawnych, ale oprócz tego również zwiększone inwestycje w zasoby ludzkie, w ochronę środowiska i relacje z interesariuszami, którzy mogą mieć faktyczny wpływ na efektywność działalności gospodarczej tych organizacji.

Skąd się wziął CSR? Zmieniająca się relacja państwo – biznes. Rośnie potencjał biznesu w zaspakajaniu potrzeb ludności (prywatyzacja). 800 firm spoza sektora finansowego ma wynik ekonomiczny porównywalny ze 144 krajami świata. Na 100 największych podmiotów ekonomicznych świata 51 to korporacje (Institute for Policy Studies 2002). Żadnego problemu współczesnego świata nie da się rozwiązać bez biznesu i jego know-how. HIV / AIDS, malaria, głód, globalne ocieplenie itd. Nowe koncepcje zarządzania – np. przez przywództwo. Rozwój nauki o etyce biznesu, zrównoważonym rozwoju.

CSR Główne obszary działania CSR Zakres działań gospodarczych: konkurencyjność, uczciwość i transparentność przy zawieraniu umów, zarządzanie łańcuchem dostawców, wpływ gospodarki na społeczeństwo, itd.

CSR Zakres działań środowiskowych: bezpieczeństwo środowiska przy produkcji (szkody, wypadki, ryzyko), kontrola emisji substancji, użycie zasobów odnawialnych i nieodnawialnych, dystrybucja, projektowanie produktu oraz usług;

CSR Zakres działań społecznych: wewnętrzny postęp społeczny (w zakresie praw człowieka i praw pracowniczych, zabezpieczenie emerytalne, bezpieczeństwo i ochrony pracowników, poszanowania standardów pracy, oraz równości szans), zewnętrzny postęp społeczny (potrzeby korporacji i społeczności oraz ich percepcja, inicjatyw sąsiedzkich);

CSR Zakres zarządzania korporacyjnego: ochrona praw udziałowców i inwestorów w korporacji, ustanawianie kodeksów postępowania dla biznesu, ograniczenia korupcji w korporacjach i w rządzie, oraz utrzymania transparentności i odpowiedzialności w procesie podejmowania decyzji w zarządzaniu korporacyjnym.

CSR Pracownicy - organizacja imprez integracyjnych dla pracowników i ich rodzin; rozszerzony zakres działań z dziedziny BHP; inwestycje w kompetencje pracowników (szkolenia). Klienci i konsumenci - rozszerzony zakres gwarancji produktów; znakowanie produktów; rabaty i preferencyjne ceny.

CSR Ochrona środowiska - wdrożenie systemu zarządzania środowiskowego oraz uczestnictwo w konkursach; recykling; efektywne wykorzystywanie energii. Lokalne społeczności - sponsoring i mecenat (sport, kultura, służba zdrowia); wsparcie w postaci transferu dóbr i usług oferowanych przez firmę (usługi budowlane, księgowe, internetowe itd.); staże i praktyki dla młodzieży.

Definicja Interesariusze (ang. stakeholders) – podmioty (osoby, społeczności, instytucje, organizacje, urzędy), które mogą wpływać na przedsiębiorstwo oraz pozostają pod wpływem jego działalności.

Korzyści płynące z CSR 1. Lepsza pozycja na rynku – zdobywanie przewagi konkurencyjnej. Firmy odpowiedzialne cieszą się dobrą reputacją oraz wypadają lepiej na tle konkurentów. Klienci i konsumenci to doceniają, są bardziej lojalni wobec odpowiedzialnej marki, ufają jej. Łatwiej jest także pozyskiwać partnerów biznesowych oraz kapitał. Często zamawiający stawiają swoim podwykonawcom wysokie wymagania w zakresie ochrony środowiska, jakości, BHP – tutaj brak określonych standardów może powodować wręcz wykluczenie z rynku.

Korzyści płynące z CSR 2. Lepsze wykorzystanie zasobów, w tym personelu. Firmy działające wg modelu zrównoważonego biznesu dążą do ograniczenia energochłonności i materiałochłonności produkcji i usług, ograniczając koszty zużycia energii i materiałów, wody, wywozu odpadów, a tym samym wymiernie zwiększają rentowność działalności. Pracownicy, którzy dobrze czują się we własnej firmie, są w sposób oczywisty bardziej zmotywowani, co może prowadzić do ich większego zaangażowania oraz wydajności. Rzadziej myślą także o zmianie pracy. Pracownicy, w szczególności wysoko wykwalifikowani, chętniej zgłaszają się do pracy w firmach cieszących się opinią dobrych pracodawców.

Global Compact Global Compact to czysto dobrowolna inicjatywa, mająca dwa cele: włączenie 10 zasad do działalności biznesu na świecie, oraz pobudzanie działań w ramach wsparcia celów ONZ.

Global Compact Global Compact wzywa firmy do przyjęcia, wspierania i dekretowania, w ramach ich zakresu działania, zestawu podstawowych wartości na obszarze praw człowieka, standardów pracy, środowiska i zwalczania korupcji: Zasada 1: Firmy powinny wspierać i szanować ochronę proklamowanych międzynarodowych praw człowieka; oraz Zasada 2: Upewnić się, czy nie biorą udziału w naruszeniach praw człowieka.  

Global Compact Zasada 3: Firmy winny popierać wolność zrzeszania się oraz realne uznanie prawa do negocjowania umów zbiorowych; Zasada 4: Eliminacja wszystkich form pracy przymusowej i obowiązkowej; Zasada 5: Skuteczne zniesienie pracy dzieci; oraz Zasada 6: Eliminacja dyskryminacji w odniesieniu do zatrudnienia i zawodu.

Global Compact Zasada 7: Firmy powinny wspierać oparte na zapobieganiu podejście do wyzwań środowiskowych; Zasada 8: Podejmować inicjatywy w celu promowania większej odpowiedzialności za środowisko; oraz Zasada 9: Zachęcać do rozwoju i upowszechniania technologii przyjaznych dla środowiska.    Zasada 10: Firmy powinny działać przeciwko wszystkim formom korupcji, włączając wymuszenia i łapownictwo. 

Norma ISO 26000 Co zawiera norma ISO 26 000? zawiera wytyczne dotyczące odpowiedzialności społecznej, które mogą być stosowane dobrowolnie przez wszystkie organizacje; nie zawiera wymagań i nie jest przeznaczona do stosowania do celów certyfikacji.

Norma ISO 26000 ISO 26000 jest normą zawierającą wytyczne dotyczące odpowiedzialności społecznej. Nie zawiera wymagań i nie jest przeznaczona ani właściwa do stosowania do celów certyfikacji.

Norma SA 8000 Standard SA 8000 (Social Accountability 8000) jest uniwersalną normą, określającą wymogi w zakresie odpowiedzialności społecznej, jakie powinno spełniać przedsiębiorstwo. Standard nawiązuje do norm ISO dotyczących jakości. Główną przesłanką stworzenia możliwości weryfikacji zasad społecznej odpowiedzialności było niezadowolenie klientów i pracowników na całym świecie, wynikające ze sprzeczności między wartościami i zasadami głoszonymi przez firmy a codzienną praktyką.

Norma SA 8000 Praca dzieci. Zakazuje się wykorzystywania w firmie pracy dzieci, czyli osób które (wg polskich przepisów) nie ukończyły 16 roku życia, a w przypadku stosowania takiego rodzaju pracy organizacja powinna przedsięwziąć wszelkie niezbędne środki do zapewnienia dzieciom możliwości właściwego rozwoju. Praca przymusowa. Niedozwolone jest stosowanie pracy przymusowej czyli zatrudniania osób na zasadach, które uniemożliwiają dobrowolne rozwiązanie stosunku pracy przez pracownika. Personel nie może być zmuszany do składania depozytów ani dokumentów tożsamości przy podejmowaniu zatrudnienia w firmie.

Norma SA 8000 BHP. Firma musi zapewnić bezpieczne i zdrowe środowisko pracy. Mowa tu o obowiązujących przepisach Bezpieczeństwa i Higieny Pracy (BHP). Przedsiębiorca musi podjąć odpowiednie kroki w celu zapobieżenia wypadkom i szkodom na zdrowiu poprzez minimalizowanie przyczyn powstania zagrożeń związanych ze środowiskiem pracy. Niezbędne jest wyznaczenie osoby, która czuwa nad całokształtem zagadnień z zakresu BHP oraz jest odpowiedzialna za spełnianie przez firmę wszystkich wymogów prawnych z tym związanych.

Norma SA 8000 Wolność zrzeszania się oraz prawo do negocjacji zbiorowych. Polskie prawo zezwala na tworzenie wszelkiego rodzaju organizacji pracowniczych. Pracodawca powinien zatem to prawo respektować, a pracownicy powinni mieć zapewnioną wolność i swobodę przynależności do takich stowarzyszeń. Dyskryminacja. Stosowanie dyskryminacji w jakiejkolwiek formie jest zakazane. Firma nie może stosować ani popierać dyskryminacji w zakresie zatrudniania i zwalniania, wynagradzania, dostępu do szkoleń, możliwości awansu oraz emerytury ze względu na przynależność rasową, narodowość, wyznawaną religię, niepełnosprawność, płeć, orientację seksualną, członkostwo w związku zawodowym lub przynależność partyjną.

Norma SA 8000 Kary dyscyplinarne. Firma nie może stosować ani popierać stosowania kar cielesnych, przymusu psychicznego lub psychicznego ani obraźliwego języka. Godziny pracy. Tu zastosowanie ma, w największej mierze, polskie ustawodawstwo (Kodeks pracy). Tygodniowy czas pracy nie powinien przekraczać tego, ustalonego w kodeksie. Podobnie w odniesieniu do pracy w nadgodzinach.

Norma SA 8000 Wynagrodzenie. Za pracę w pełnym wymiarze czasu pracownik ma zapewnione wynagrodzenie na poziomie co najmniej minimalnej krajowej płacy. Ponadto przedsiębiorca zapewnia, że nie będą stosowane żadne formy zatrudnienia stałych pracowników na zasadach innych niż umowa o pracę, których celem było uniknięcie wypełniania przez firmę zobowiązań wobec swoich pracowników, wynikające z odpowiednich ustaw i przepisów regulujących kwestie ubezpieczeń społecznych.

Kodeks etyczny - definicja nie będący prawem, ale spisany zbiór zasad, których powinien przestrzegać rzetelny przedsiębiorca zespół wartości podstawowych i opartych na nich standardach postępowania firmy i jej pracowników (często bardzo szczegółowych) wobec różnych grup interesariuszy. Zawartość kodeksu etycznego danej firmy zależy od wielu czynników wewnętrznych i zewnętrznych.

Literatura przedmiotu Podręcznik: Grzegorz Myśliwiec, Zarys etyki gospodarczej i zawodowej, Część 6. Relacja firma – otoczenie, s. 87 - 102 Literatura uzupełniająca: Kodeksy etyczne w Polsce, A. Lewicka – Strzełecka, Odpowiedzialność moralna w życiu gospodarczym, Warszawa 2006; Pomocne strony internetowe: Forum Odpowiedzialnego Biznesu http://www.fob.org.pl