Schemat 1. Źródło: S. Dubisz, M. Nagajowa, J Schemat 1. Źródło: S. Dubisz, M. Nagajowa, J. Puzynina, Język i my, Warszawa 1996, str. 30

Nadawca Odbiorca Kontakt – relacja między nadawcą a odbiorcą Kod – system znaków (język), którym posługuje się nadawca i odbiorca Komunikat – przekaz, tekst skierowany przez nadawcę do odbiorcy Kontekst – elementy rzeczywistości pozajęzykowej, do której odnosi się komunikat

Funkcje tekstów Komunikatywna [Język jako narzędzie porozumiewania się między nadawcą i odbiorcą] Stanowiąca Magiczna [Język oddziałujący na rzeczywistość]

Funkcja komunikatywna Informatywna Ekspresywna Impresywna Poetycka Fatyczna

Funkcja informatywna Polega na komunikowaniu faktów, przekazywaniu informacji dotyczących otaczającej rzeczywistości „Pada deszcz” „To jest moja młodsza siostra”

Dla tekstów o funkcji informatywnej charakterystyczne są: wypowiedzenia oznajmujące, często złożone brak wykrzyknień, wypowiedzi eliptycznych, czy rozkaźników brak słownictwa nacechowanego emocjonalnie jednoznaczność, spójność, prawdziwość tekst

Funkcja ekspresywna Polega na wyrażaniu uczuć nadawcy, informowaniu o jego nastrojach, emocjach, poglądach np. „Denerwuje mnie to, że cały czas pada” „Nie lubię poniedziałku”

Dla tekstów o funkcji ekspresywnej charakterystyczne są: zdania wykrzyknikowe, często urwane zdania eliptyczne apostrofy brak spójności tekstu liczne równoważniki zdania

Funkcja impresywna Związana jest z oddziaływaniem komunikatu na zachowanie odbiorcy. Nadawca za pomocą języka nakłania odbiorcę do pewnych zachowań np. „Weź parasol” „zaufaj mi. Wiem, co mówię”

Dla tekstów o funkcji impresywnej charakterystyczne są: zdania oznajmujące z orzeczeniami o znaczeniu normatywnym np. powinien, należy wolno, wskazane jest itp. zdania oznajmujące z oceną np. dobry, podły itp. zdania rozkazujące teksty te są najczęściej niezwykle spójne, posiadają tezę, wyraźną argumentację slogany są jasne, dobitne, odnoszące się do wartości

Funkcja poetycka Polega na zwróceniu uwagi na formę tekstu, na to, jak jest on zbudowany, jakie środki językowe zostały w nim użyte np. „Gdy się miało szczęście, które się trafia czyjeś ciało i ziemię całą…”

Dla tekstów o funkcji poetyckiej charakterystyczne są: poetyzacja tekstu różnorodność stylistyczna i gatunkowa uczuciowość tekstu zróżnicowanie budowy

Funkcja fatyczna Wynika ze skierowania komunikatu na nawiązanie i podtrzymanie kontaktu z odbiorcą np. „Aha!” „Rozumiesz co do ciebie mówię”

Dla tekstów o funkcji fatycznej charakterystyczne są: wszelkie pozdrowienia elementy zbędne dla tekstu, typu: aha, tak tak, ech, uf itp. brak spójności tekstu

Funkcja metajęzykowa Wynika ze zorientowania komunikatu na kod , czyli język jako system znaków. Występuje ona na przykład wtedy, gdy pytamy o znaczenie jakiegoś wyrazu, obecna jest w słownikach, podręcznikach do gramatyki np. „komunikat – krótka informacja przekazywana w procesie komunikacji z druga osobą”

Jaka to funkcja? „ By znaleźć jakąś realną paralelę sytuacji człowieka, musimy zwrócić się ku członkom innej gromady, mianowicie ku owadom.” Linton R., Kulturowe podstawy osobowości

Jaka to funkcja? Ach to wspaniale! Niebywały facet! O roku ów! Kto Ciebie widział w naszym kraju! Ciebie lud zowie dotąd rokiem urodzaju! [...]

Funkcja ............. Wyraża dążność nadawcy do kształtowania postaw i zachowań odbiorców Uprzejmie proszę o zwolnienie z pracy... W lewo patrz! „A jeśli komu droga otwarta do nieba, Tym co, służą ojczyźnie”

Funkcja ....................... Zwraca uwagę odbiorcy na same znaki językowe, ich niezwykłość pod jakimś względem Nadawca chce zachwycić, zaskoczyć lub rozśmieszyć odbiorcę

Fatyczna Funkcja nawiązywania, podtrzymywania kontaktów lub sygnalizowania jego zakończenia Tak, aha...

Stanowiąca i Magiczna Czary, zaklęcia „Mianuję Pana .....”