PALENIE PAPIEROSÓW POCZĄTKIEM OSOBOWOŚCI UZALEŻNIONEJ

DROGA DO UZALEŻNIENIA Uwarunkowania: Wczesna inicjacja regularne palenie palenie nałogowe. (inne): palenie tytoniu w rodzinie, w szkole, w miejscu pracy, nie respektowanie zakazów palenia, powszechne traktowanie palenia tytoniu jako elementu stylu życia (przyzwolenie na zachowania związane z paleniem).

Uwarunkowania rozpoczynania palenia papierosów Psychologiczne ciekawość, bunt przeciwko autorytetom, imponowanie otoczeniu; Środowiskowe rodzina, grupa rówieśnicza; Społeczne reklama, sposób na szczupłą sylwetkę, odniesienie sukcesu.

Uwarunkowania rozpoczynania palenia papierosów (cd) Potrzeba eksploracji świata i porządkowania Kryzys nowych wyzwań Redukowanie napięć i niepokojów Sposób na „skuteczny” sprzeciw Konformizm

Uzależnienie od środków psychoaktywnych: zaburzenie zdrowia polegające na powstaniu psychicznej lub fizycznej zależności, OBJAWIAWY: okresowy lub stały przymus przyjmowania substancji w oczekiwaniu na efekty jej działania lub przejmowanie dla uniknięcia przykrych objawów jej braku (np. alkoholizmu, narkomanii, lekomanii, nikotynizmu)

Uzależnienie od tytoniu sklasyfikowane jest Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób Światowej Organizacji Zdrowia ICD-10 Uzależnienie od tytoniu sklasyfikowane jest w kategorii: Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania, spowodowane paleniem tytoniu (F-17)

F17.0 – ostre zatrucie spowodowane nikotyną ZABURZENIA PSYCHICZNE I ZABURZENIA ZACHOWANIA, SPOWODOWANE PALENIEM TYTONIU (F-17) F17.0 – ostre zatrucie spowodowane nikotyną F17.1 – używanie szkodliwe, F17.2 – zespół uzależnienia od nikotyny, F17.3 – tytoniowy zespół abstynencyjny.

F.17.0 – OSTRE ZATRUCIE SPOWODOWANE NIKOTYNĄ – kryteria: Przyjęcie dawki mogącej wywołać zatrucie Występujące dysfunkcjonalne zachowanie lub nieprawidłowe postrzeganie, obejmujące co najmniej dwa objawy z następujących: bezsenność, dziwaczne sny, chwiejność nastroju, Derealizacja (poczucie zmiany otaczającego świata), wpływ na funkcjonowanie jednostkowe.

F.17.0 – OSTRE ZATRUCIE SPOWODOWANE NIKOTYNĄ – kryteria: cd Występuje co najmniej jeden z następujących objawów: nudności lub wymioty, pocenie się, Tachykardia (znaczne przyspieszenie czynności serca; częstoskurcz), zaburzenia rytmu serca.

F.17.1 – UŻYWANIE SZKODLIWE – kryteria: Użycie substancji spowodowało szkody somatyczne lub psychologiczne (lub znacznie przyczyniło się do tego), prowadzące do: upośledzenie sądzenia lub niepożądanych następstw w relacjach z innymi ludźmi. Charakter szkód powinien być jasno rozpoznawalny i określony.

F.17.1 – UŻYWANIE SZKODLIWE – kryteria: (cd) Wzorzec używania szkodliwego utrzymuje się przez co najmniej 1 miesiąc lub występował w sposób powtarzający się w ciągu 12 miesięcy. Zaburzenie nie spełnia kryteriów innego zaburzenia psychicznego ani zaburzenia zachowania związanego w tym samym okresie czasu z tą samą substancją (z wyj. F17.0).

F.17.2 - ZESPÓŁ UZALEŻNIENIA OD TYTONIU – kryteria: Trzy lub więcej z poniższych objawów występujących łącznie przez co najmniej 1 miesiąc lub w sposób powtarzający się w okresie 12 miesięcy: silne pragnienie lub poczucie przymusu przyjmowania substancji, trudności w kontrolowaniu używania nikotyny, występowanie objawów abstynencji po zaprzestaniu lub ograniczeniu palenia, zwiększona tolerancja na nikotynę, przeznaczanie dużej ilości czasu na palenie, ograniczanie innych zajęć na rzecz palenia, brak powodzenia w zmniejszaniu ilości palonego tytoniu, używanie tytoniu mimo świadomości szkodliwości palenia.

F.17.3 – TYTONIOWY ZESPÓŁ ABSTYNENCYJNY Występowanie dwóch z następujących objawów, po wyraźnym przerwaniu lub ograniczenia przyjmowania nikotyny: głód tytoniu, złe samopoczucie lub osłabienie, lęk, nastrój dysforyczny, drażliwość i niepokój, bezsenność, wzmożony apetyt, zwiększony kaszel, owrzodzenie jamy ustnej, trudności w koncentracji.

Objawy odstawienia tytoniu objawy występują już po 30 minutach po zaprzestaniu palenia (spada koncentracja uwagi, pojawia się gniew, niepokój, smutek) największe natężenie występuje zwykle po 1-4 dniach, natężenie spada do normalnego poziomu po 3-4 tyg.

Palenie tytoniu a zdrowie

Toksykologia dymu tytoniowego W trakcie palenia papierosa, w reakcje chemiczne wchodzi ok. 4000 związków, w tym 40-50 o właściwościach rakotwórczych (Nikotyna, tlenek węgla, tlenki azotu, cyjanowodór, benzen, chlorek winylu,, fenol, aceton, metale ciężkie: kadm, ołów i inne.)

Palenie tytoniu a choroba niedokrwienna serca Osoby z chorobą niedokrwienną serca kontynuujące palenie są narażone na 60% większe ryzyko zgonu i 75% zawału serca w porównaniu do osób, które rzuciły palenie.

Palenie tytoniu a nowotwory płuc, jamy ustnej, gardła, przełyku i krtani, pęcherza moczowego, trzustki, nerek, rak prącia trzonu i szyjki macicy (wzrasta u kobiet palących trzykrotnie).

Zdjęcie rentgenowskie niezdrowych płuc palacza.

Koloryzowane zdjęcie rentgenowskie człowieka palącego papierosa.

Palenie tytoniu i inne choroby zapalenie płuc, gruźlica, rozedma płuc, astma, owrzodzenie żołądka i dwunastnicy, osteoporoza, cukrzyca, nadciśnienie, hipercholesterolemia, choroby zębów, oczu i uszu, przyspieszenie SM, zaburzenia miesiączkowania, niepłodność u kobiet, wczesna menopauza palenie przyczynia się do spadku poziomu estrogenu, co powoduje przedwczesną menopauzę

Palenie tytoniu i inne choroby (cd) impotencja (palenie zmniejsza znacząco ilość krwi docierającej do penisa) i niepłodność u mężczyzn - degeneracja plemników. palenie może powodować zniszczenie lub degenerację DNA plemników, co w efekcie prowadzić może do deformacji płodu lub poronienia. palenie zmniejsza także znacząco liczbę plemników w spermie. dzieci palących mężczyzn chorują na raka znacznie częściej niż dzieci ojców niepalących. przytępienie węchu i smaku, częste przeziębienia, szybsze łysienie, wcześniejsze oznaki starzenia się i inne.

Fotografia mikroskopowa fragmentu płuc dotkniętych rozedmą - główną przyczyną regularnego palenia papierosów.

Bierne palenie a nowotwory 20–30% nowotworów złośliwych u niepalących może wynikać z ekspozycji na dym tytoniowy zanieczyszczający: mikrośrodowisko domowe (np.palący partner) lub miejsce pracy (palący współpracownicy). Co 17 minut jedna osoba w Unii Europejskiej umiera z powodu biernego palenia w miejscu pracy !!!!! Rocznie bierne palenie zabija ponad 79 tys. mieszkańców UE.

Palenie tytoniu a ciąża i okres noworodkowy przez łożysko przenikają zarówno tlenek węgla jak i nikotyna – jej stężenie może być nawet o 15% wyższe u poczętego dziecka niż u matki. Dzieci matek palących w ciąży więcej niż 20 papierosów dziennie częściej występują wady wrodzone uk. trawiennego, zastawek sercowych, skóry, układu nerwowego oraz deformacji chromosomowych, niska waga urodzeniową i osłabiony system immunologiczny.

Palenie tytoniu a ciąża i okres noworodkowy w mleku matki karmiącej (palącej) stwierdzono znacznie wyższe stężenie kotoniny, kadmu oraz nikotyny powodującej u dziecka niepokój, bezsenność, wymioty, biegunki zaburzenia akcji serca dzieci palących rodziców 2-3 razy częściej zapadają na zapalenie oskrzeli lub płuc. niepłodność - palenie powoduje obniżenie zdolności do zajścia w ciążę i przedwczesny poród.

CIAŁO PALACZA

Ekonomia i palenie tytoniu Koszty palenia papierosów 1 dzień – 10 złotych 1 miesiąc – 300 zł 1 rok – 3 600 zł 5 lat – 18 000 zł 10 lat – 36 000 zł 20 lat – 72 000zł mniejsze szanse na zdobycie lepszej pracy, mniejsza wydolność w pracy, wyższa składka ubezpieczeniowa niebezpieczeństwo pożaru i wypadku samochodowego, wydatki na leczenie, częstsze pranie odzieży, nadpalone ubranie, pościel i in.

Modele zmiany postaw wobec palenia tytoniu CHRAKTERYSTYKA ETAPÓW ZAPRZESTANIA PALENIA

Model zaprzestawania palenia wg Cekiery (2005) – ETAPY: Sporadyczne myślenie o rzucaniu palenia Częste myślenie o zerwaniu z nałogiem przy jednoczesnym braku gotowości i motywacji do podjęcia takiej decyzji Zdobycie motywacji do zaprzestania używania tytoniu Odrzucenie palenia Trwanie w abstynencji i uzyskanie wolności od nałogu

Model Prochaski i DiClemente (1983) DORASTANIE nigdy nie palił myśli o rozpoczęciu palenia eksperymentuje niepalący regularne palenie zaprzestanie palenia DOROSŁOŚĆ UZALEŻNIENIE krótkotrwała abstynencja prekontemplacja działanie kontemplacja Długotrwała abstynencja

Mity dotyczące palenia tytoniu Tytoń jako lek (np. łagodzi migrenę i rozdrażnienie) Palenie w ciąży nie szkodzi Jeśli rzucę palenie to utyję Zbyt długo palę i nie jestem wstanie się odzwyczaić Nie potrafię wypoczywać bez papierosa. To jedyna przyjemność na którą sobie pozwalam w ciągu dnia. Papieros ułatwia życie towarzyskie. Bez papierosa nie jestem w stanie myśleć i pracować. Palenie pozwala mi się opanować (np. agresja) Palenie nie jest tak szkodliwe – „mój dziadek pali 50 lat i dobrze się ma.”

Podstawy prawne a profilaktyka antynikotynowa Ustawa O ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych z dnia 9 listopada 1995 roku (Dz. U. z dnia 30 stycznia 1996 r.)

Ustawa O ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. z dnia 30 stycznia 1996 r.) Art. 1. Organy administracji rządowej i samorządu terytorialnego są zobowiązane do podejmowania działań zmierzających do ochrony zdrowia przed następstwami używania tytoniu oraz mogą wspierać w tym zakresie działalność medycznych samorządów zawodowych, organizacji społecznych, fundacji, instytucji i zakładów pracy, a także współdziałać z kościołami i innymi związkami wyznaniowymi.

Ustawa O ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. z dnia 30 stycznia 1996 r.) Art. 3. Ochrona zdrowia przed następstwami używania tytoniu realizowana jest przez kształtowanie polityki zdrowotnej, ekonomicznej i społecznej, do której należy: 1) ochrona prawa niepalących do życia w środowisku wolnym od dymu tytoniowego, 2) promocja zdrowia przez propagowanie stylu życia wolnego od nałogu papierosów i używania wyrobów tytoniowych, 3) tworzenie warunków ekonomicznych i prawnych zachęcających do ograniczenia używania tytoniu,

Ustawa O ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. z dnia 30 stycznia 1996 r.) Art. 5. 1. Zabrania się palenia wyrobów tytoniowych poza wyraźnie wyodrębnionymi miejscami: 1)  w zakładach opieki zdrowotnej, z zastrzeżeniem ust. 2, 2)  w szkołach i placówkach oświatowo-wychowawczych, 3)  w pomieszczeniach zamkniętych zakładów pracy oraz innych obiektów użyteczności publicznej.

Ustawa O ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. z dnia 30 stycznia 1996 r.) Art. 6. 1. Zabrania się sprzedaży wyrobów tytoniowych osobom do lat 18. 2. Zabrania się sprzedaży wyrobów tytoniowych w zakładach opieki zdrowotnej, w szkołach i placówkach oświatowo-wychowawczych oraz na terenie obiektów sportowo-rekreacyjnych. 3. Zabrania się sprzedaży wyrobów tytoniowych w automatach. 4. Zabrania się sprzedaży papierosów w opakowaniach zawierających mniej niż dwadzieścia sztuk oraz luzem bez opakowania.

Ustawa O ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. z dnia 30 stycznia 1996 r.) Art. 13. 1. Kto: 1)  sprzedaje wyroby tytoniowe wbrew zakazom określonym w art. 6, 2)  pali wyroby tytoniowe w miejscach objętych zakazami określonymi w art. 5, podlega karze grzywny. 2. W przypadkach określonych w ust. 1 orzekanie następuje w trybie przepisów o postępowaniu w sprawach o wykroczenia.

Co z paleniem w pracy/szkole? Niepalący mogą zaskarżyć swoich pracodawców, jeśli doznają uszczerbku dla zdrowia w wyniku biernego palenia w pracy. Jeśli opuścisz pracę ze względu na chorobę wynikłą z biernego palenia, możesz wnieść swoją sprawę do sądu.

Grafik Andrzej Pągowski podczas konferencji inaugurującej ogólnopolską kampanię "Młodość wolna od papierosa" organizowaną przez Państwową Inspekcję Sanitarną, w Warszawie. Fot. Andrzej Rybczyński