USTAWA z dnia 6 września 2001 r USTAWA z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. z dnia 8 października 2001 r., Nr 112, poz. 1198)

Prawo do informacji publicznej zostało określone przez ustawodawcę jako uprawnienie do uzyskania informacji publicznej, także przetworzonej przez podmiot jej udzielający, w stopniu, w jakim jest to szczególnie istotne dla interesu publicznego, wglądu do dokumentów urzędowych, dostępu do posiedzeń kolegialnych organów władzy publicznej. Różnorodność działań państwa sprawia, że dostęp do informacji nabiera szczególnie dużego znaczenia, albowiem przy tak wielkim zaangażowaniu państwa, wiele jego działań na co dzień umyka uwadze obywatela.

Rozdział 1 Przepisy ogólne Art. 1. Informacja publiczna to każda informacja o sprawach publicznych.Ustawa nie narusza przepisów innych ustaw służących do realizacji powszechnego prawa do informacji. Oznacza to, że przepisy o dostępie do informacji zawarte w innych ustawach obowiązują mimo wejścia w życie ustawy o dostępie do informacji publicznych. Wybór zaś ustawy należy do obywatela, albowiem to on jest podmiotem Państwa.

Art. 2. W ustawie został rozszerzony krąg uprawnionych do dostępu do informacji - prawo to mają wg art. 61 Konstytucji tylko obywatele, a wg ustawy "każdy", czyli i cudzoziemiec, i wszelkiego rodzaju osoby prawne. Prawo do informacji przysługuje każdemu co sprawia, że np. posiadanie interesu prawnego nie ma znaczenia.

Obywatel ma prawo do wglądu do dokumentów urzędowych. Art. 3. Przetwarzanie informacji to analizowanie informacji, wyciąganie z nich wniosków, opracowywanie na ich podstawie prognoz itp., a także agregowanie informacji, czyli łączenie różnych danych w większą całość. Obywatel ma prawo do wglądu do dokumentów urzędowych.

Art. 4. Zobowiązane do udostępnienia informacji publicznej są związki zawodowe i partie polityczne, mimo iż nie są one organami władzy. Przepis trzeba odczytywać w kontekście ustawy zasadniczej, która nadaje prawo do informacji o działalności "innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub mieniem Skarbu Państwa". Tak więc związek ma obowiązek udzielić informację tylko w tym wypadku, gdy zachodzą obie okoliczności łącznie. Dotyczy to tak samo również m.in. fundacji i stowarzyszeń. Do udostępnienia informacji zobowiązany jest każdy podmiot bez względu na to kto jest autorem informacji. Np. wojewoda nie może odmówić dostępu do dokumentu z tego powodu, iż jego autorem jest minister. Błędny jest pogląd jakoby sądy nie podlegały analizowanej ustawie. Zgodnie z art. 10 Konstytucji sądy są jedną z władz (obok ustawodawczej i wykonawczej).

Art. 5. Ustęp pierwszy jest powtórzeniem konstytucyjnej zasady z art. 61: jeśli informacja nie została utajniona to obywatel ma prawo do jej otrzymania. Ustęp 2 ogranicza prawo do informacji w odniesieniu do prywatności osoby fizycznej oraz tajemnicy przedsiębiorcy. Przepis ten jest całkowicie sprzeczny z Konstytucją, która pozwala na odmowę udostępnienia informacji ze względu na określone w ustawach tajemnice. We skazanym przepisie tajemnice nie są określone, a jedynie wymienione. Ust. 3 modyfikuje obowiązujące przepisy o utajnianiu informacji, ale z zastrzeżeniem ust. 1 i 2. A ust. 1 pozwala na ograniczanie dostępu do informacji, jeśli tak stanowią przepisy ustaw o ochronie informacji. Ust. 2 wprowadza jeszcze dalej idące możliwości ograniczania dostępu. Tak więc ust. 3 stanowi, że nie można ograniczać dostępu do informacji, chyba że pozwala na to ustawa. Praktycznie więc ust. 3 jest rozbudowanym (zapewne dla potrzeb propagandy politycznej) ust. 1. Ust. 3 można streścić: nie można ograniczać prawa do informacji, chyba że pozwala na to ustawa. Prawdziwym ograniczeniem przepisów o utajnianiu informacji jest ust. 4, który wprowadza zakaz utajniania informacji o organizacji i pracy organów prowadzących postępowania administracyjne, cywilne i karne.

Ust. 2 zawiera definicję terminu "dokument urzędowy„. Rozdział 2 Art. 6. Nie można więc ograniczać prawa do informacji z tego powodu, że danego rodzaju informacja nie została wymieniona w tym przepisie. Ust. 2 zawiera definicję terminu "dokument urzędowy„. Dokumentem urzędowym w rozumieniu ustawy jest treść oświadczenia woli lub wiedzy, utrwalona i podpisana w dowolnej formie przez funkcjonariusza publicznego w rozumieniu przepisów Kodeksu karnego, w ramach jego kompetencji, skierowana do innego podmiotu lub złożona do akt sprawy. Innym elementem charakteryzującym definicje dokumentu urzędowego jest złożenie do akt sprawy. Pojęcie "akta sprawy" jest oczywiście terminem znanym prawu administracyjnemu, lecz nie odgrywającym tak kluczowej roli dla obywatela. W rozumieniu ustawy dokument staje się dokumentem dopiero po złożeniu do akt sprawy i w tym momencie obywatel ma do niego prawo wglądu.

Art. 7. Wstęp na posiedzenia organów nie oznacza prawa do udziału w posiedzeniu. Oznacza to, że obywatel może obserwować uczestników, ale nie może np. zabrać głosu itp. Nie została w tym przepisie określona procedura udostępniania materiałów dokumentujących posiedzenie. Powinny być więc one udostępniane na zasadach ogólnych.

Art. 8. Tworzy się urzędowy publikator teleinformatyczny - Biuletyn Informacji Publicznej - w celu powszechnego udostępniania informacji publicznej, w postaci ujednoliconego systemu stron w sieci teleinformatycznej. Nie wynika z ustawy to, czy udostępnianie ma następować poprzez sieć internetową, rządowy intranet, poprzez platformę cyfrową albo w jakiś inny sposób. Każdy będzie zgodny z ustawą. Nie jest jasne dlaczego prawodawca tak bardzo boi się być precyzyjny i zastosować słowo "Internet". Dla takiego przedsięwzięcia Internet jest najodpowiedniejszy. Projekt Biuletynu jest umieszczony na stronie www.bip.gov.pl

Art. 9. Strona główna będzie niczym innym jak zwykłą "linkownią", czyli stroną WWW zawierającą odnośniki przekierowujące do innych stron, dobranych wg danego kryterium. Kryterium tym będzie obowiązek udostępniania informacji publicznych. Ustawodawca nie przewidział jednak tego, w jaki sposób obywatel ma poruszać się w dużej ilości odnośników do stron organów udostępniających informacje publiczne. To, jak bardzo może być przydatny Biuletyn zależy od segregacji i opisów odnośników. Jednakże ta sprawa została powierzona ministrowi do określenia w drodze rozporządzenia.

Art. 10. Ustawa nie wskazuje sposobu formułowania i przekazywania wniosku. Biorąc pod uwagę, że uzupełnieniem ustawy jest procedura administracyjna, to uznać należy, iż do wniosków o jakich mowa w przepisie mają zastosowanie przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 8 stycznia 2002 roku w sprawie organizacji przyjmowania i rozpatrywania skarg i wniosków (Dz. U. z 2002 r., Nr 5, poz. 46). Organ może uznać również, iż skoro może udostępnić informację niezwłocznie, ustnie, to zwolniony jest z obowiązku udostępnienia informacji pisemnie. Twierdzenie takie jest błędne, ponieważ to obywatel jest podmiotem Państwa - to on ma prawo wyboru sposobu realizacji swoich praw.

Art. 11. Informacja publiczna może być udostępniana: -w drodze wyłożenia lub wywieszenia w miejscach ogólnie dostępnych, -przez zainstalowane w miejscach, o których mowa w pkt 1, urządzenia umożliwiające zapoznanie się z tą informacją. Ze względu na zastosowanie słowa "może" przepis ten ma charakter nieobowiązkowy. Obywatel ma jednak zawsze prawo otrzymać informację, dlaczego organ nie stosuje tego przepisu.

Art. 12. Nie jest jasne o jakie informacje chodzi ustawodawcy w ustawie czy o wszystkie informacje, czy tylko o te, które nie zostały umieszczone w Biuletynie. Jest wysoce prawdopodobne, że nie wszyscy obywatele będą mieli dostęp do Biuletynu (Internetu). Jeśli informacja będzie umieszczona w Biuletynie, to umożliwienie obywatelom jej kopiowania powinno być bardzo proste pod względem technicznym.

Musi mieć on pewność, że otrzyma ją w terminie wskazanym w ustawie. Art. 13 Udostępnianie informacji publicznej na wniosek następuje bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku, z zastrzeżeniem ust. 2 i art. 15 ust. 2. Jeżeli informacja publiczna nie może być udostępniona w terminie określonym w ust. 1, podmiot obowiązany do jej udostępnienia powiadamia w tym terminie o powodach opóźnienia oraz o terminie, w jakim udostępni informację, nie dłuższym jednak niż 2 miesiące od dnia złożenia wniosku. Terminem realizacji jest chwila doręczenia informacji obywatelowi, a nie chwila np. wysłania jej na poczcie. Zgodnie z zasadą pewności prawa, obywatel nie może domyślać się kiedy dotrze do niego przesyłka. Musi mieć on pewność, że otrzyma ją w terminie wskazanym w ustawie.

Art. 14. Przepis nakłada na obywatela obowiązek wskazywania sposobu i formy udostępnienia informacji. Mogą zaistnieć dwie sytuacje albo organ uzna, iż obywatel akceptuje każdy sposób i formę, albo powinien wystąpić do obywatela z prośbą o uzupełnienie wniosku o sposób i formę. Pominięcie we wniosku wskazania sposobu i formy nie pozwala organowi na pozostawienie wniosku bez odpowiedzi. Dostatecznym spełnieniem wymogów przepisu będzie umieszczenie we wniosku klauzuli o sporządzeniu kopii informacji na papierowym nośniku informacji (skserowanie) oraz nadesłanie na wskazany adres. Zgodnie z art. 12 ustawy organ ma obowiązek posiadać środki techniczne pozwalające kopiować informację na powszechnie stosowany nośnik informacji.

Ale nie zostało powiedziane co wchodzi w skład tych kosztów. Art. 15. Z przepisu wynika, że od wnioskodawcy ubiegającego się o informacje można żądać pokrycia jedynie dodatkowych kosztów. Ale nie zostało powiedziane co wchodzi w skład tych kosztów. Zgodnie z prawem do informacji obywatel ma prawo wiedzieć, jakie elementy złożyły się na "dodatkowe koszty" oraz o wielkości kosztów "niedodatkowych". Udostępnienie informacji następuje po upływie 14 dni od dnia powiadomienia wnioskodawcy o wysokości opłaty (czyli o wysokości dodatkowych kosztów). Nie można uzależniać udostępnienia informacji od tego, czy opłata została, czy też nie została uiszczona. Postępowanie takie nie zostało przez ustawodawcę przewidziane, a wszystkie organy muszą działać zgodnie z prawem. Możliwa jest więc i taka sytuacja, że obywatel nie uiści opłaty, skieruje skargę co do jej wielkości albo wniesie sprawę do sądu, ale informację musi otrzymać. Ustawa nie zawiera żadnych ulg co do uiszczania opłat dla osób, które ze względu na złą sytuację materialną nie są w stanie uiścić opłaty.

Art. 16. Gdy organ nie będzie chciał udostępnić obywatelowi informacji, będzie musiał wydać decyzję administracyjną i działać zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania administracyjnego art. 9 k.p.a. "organy administracji państwowej są obowiązane do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego. Organy czuwają nad tym, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa, i w tym celu udzielają im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek".

Art. 17. Do rozstrzygnięć podmiotów obowiązanych do udostępnienia informacji, niebędących organami władzy publicznej, o odmowie udostępnienia informacji oraz o umorzeniu postępowania o udostępnienie informacji przepisy art. 16 stosuje się odpowiednio. Wnioskodawca może wystąpić do podmiotu, o którym mowa w ust. 1, o ponowne rozpatrzenie sprawy. Do wniosku stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące odwołania. Obowiązkowi realizacji ustawy o dostępie do informacji podlegają również takie podmioty, które nie zostały wymienione w k.p.a. np. spółki prawa handlowego. Jeśli obywatel zwróci się do takiego podmiotu z wnioskiem o informacje, to w przypadku odmowy podmiot ma obowiązek wydać decyzje o odmowie udostępnienia informacji, zgodnie z wszystkimi zasadami procedury administracyjnej.

Art. 18. Jawność i dostępność nie oznacza uczestniczenia w posiedzeniu, czyli np. zabieraniu głosu (Posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów są jawne i dostępne.) Obywatele mają większe uprawnienia niż tylko dostęp do posiedzeń. Zgodnie z art. 61 ust. 2 Konstytucji obywatele mają prawo wstępu na posiedzenia (dostęp może odbywać się np. przez telewizje wewnętrzną) oraz mają prawo rejestrować dźwięk i obraz. Ustawa nie mówi co zrobić gdy warunki lokalowe uniemożliwiają dostęp do posiedzenia wszystkim zainteresowanym, to kto powinien mieć zapewnione pierwszeństwo dostępu? Nie jest powiedziane również kto i jak ma informować obywateli o planowanych tematach posiedzenia, ich miejscu i czasie?

Art. 19. Organy, o których mowa w art. 18 ust. 1 i 2, sporządzają i udostępniają protokoły lub stenogramy swoich obrad, chyba że sporządzą i udostępnią materiały audiowizualne lub teleinformatyczne rejestrujące w pełni te obrady. Protokół jest opisem zdarzenia, a stenogram jest jego zapisem. Dla obywatela może mieć wielkie znaczenie to, czy dostanie protokół z posiedzenia np. Sejmu, czy też jego stenogram. Czy otrzyma informacje o tym co się działo, czy też dokładne wypowiedzi swoich reprezentantów. Ustawa nie mówi nic o parametrach technicznych sporządzonych materiałów audiowizualnych i teleinformatycznych. Ale art. 12 ustawy nakłada na organy umożliwienie przeniesienia informacji (a wiec i zapisu audiowizualnego i teleinformatycznego obrad) na powszechnie stosowany nośnik informacji.

Art. 20. Przepisy art. 18 i 19 stosuje się odpowiednio do pochodzących z powszechnych wyborów kolegialnych organów jednostek pomocniczych jednostek samorządu terytorialnego i ich kolegialnych organów pomocniczych. Ten przepis ogranicza stosowanie art. 18 i art. 19 do jednostek pomocniczych samorządu terytorialnego. Tym samym do tych przepisów nie będą stosowały się żadne jednostki pomocnicze innych organów władzy publicznej, pochodzących z powszechnych wyborów.

przepisy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym, z tym że: Art. 21. Do skarg rozpatrywanych w postępowaniu o udostępnienie informacji publicznej stosuje się, z zastrzeżeniem przypadku, o którym mowa w art. 22, przepisy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym, z tym że: -przekazanie akt i odpowiedzi na skargę następuje w terminie 15 dni od dnia otrzymania skargi, -skargę rozpatruje się w terminie 30 dni od dnia otrzymania akt wraz z odpowiedzią na skargę. Gdy obywatel nie otrzyma informacji lub otrzyma decyzję o odmowie udostępnienia informacji to ma prawo wnieść sprawę do sądu. Ustawa nie zawiera przepisu wskazującego właściwy sąd, a to oznacza, że sądami właściwymi są sądy powszechne. Ustawodawca wskazuje nie na sąd właściwy do rozpoznawania spraw, a jedynie wskazuje na ustawę jaka ma być stosowana przy sądowej kontroli dostępu do informacji. Naczelny Sąd Administracyjny "powinien udzielać stronom i uczestnikom postępowania występującym w sprawie bez adwokata lub radcy prawnego potrzebnych wskazówek co do czynności procesowych oraz pouczać ich o skutkach prawnych tych czynności i skutkach zaniedbań"

Art. 22. W sytuacji gdy obywatel otrzyma decyzję o odmowie udostępnienia informacji, ale "z powołaniem się na ochronę danych osobowych, prawo do prywatności oraz tajemnicę inną niż państwowa, służbowa, skarbowa lub statystyczna", to również będzie miał prawo wnieść sprawę do sądu Powództwo będzie służyć "udostępnieniu informacji". Sądowej kontroli poddana ma być jedynie okoliczność legalności odmowy udostępnienia informacji, czyli to, czy odmowa była zgodna z prawem. Prawo nakazuje odmówić udostępnienia informacji, gdy została ona utajniona. Problemem jest to, czy objęcie danej informacji tajemnicą odbyło się zgodnie z prawem. Obywatel ma prawo wystąpić o odtajnienie. Problemem pominiętym przez prawodawcę jest to, że występując do sądu o kontrole legalności utajnienia informacji obywatel nie będzie znał treści utajnionej informacji, a co za tym idzie, nie będzie mógł przedstawiać argumentów przemawiających za tym, że utajnienie było nielegalne.

Art. 23. Kto, wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi, nie udostępnia informacji publicznej, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Mowa w tym przepisie jest tylko o "nie udostępnianiu informacji publicznej". Nie wiadomo dokładnie co to jest informacja publiczna i nie ma tu zagrożenia sankcją takich czynów jak wprowadzanie w błąd, bezprawne utajnianie, opóźnione wprowadzanie informacji do Biuletynu Informacji Publicznych.

Art. 24. Przedsiębiorcy i podmioty niezliczone do sektora finansów publicznych oraz niedziałające w celu osiągnięcia zysku są obowiązane do udzielenia prasie informacji o swojej działalności, o ile na podstawie odrębnych przepisów informacja nie jest objęta tajemnicą lub nie narusza prawa do prywatności.

Art. 25. Jeśli obywatel wystąpił o informacje przed dniem wejścia w życie ustawy, to dalsze rozpoznawanie jego wniosku o informacje odbywać się będzie z zastosowaniem przepisów ustawy o dostępie do informacji. Odmowę winno traktować się jako odmowną decyzję administracyjną. Sprawy zakończone nie zostają automatycznie wznowione na mocy tej ustawy.

Art. 26 Przepisy o późniejszym wejściu w życie Biuletynu Informacji Publicznej oznaczają, że nie można odmówić obywatelowi udostępnienia informacji powołując się na to, że informacja jest umieszczona na stronie WWW.

Prawo do informacji gwarantowane przez art Prawo do informacji gwarantowane przez art. 61 Konstytucji ciągle jest w polskim systemie prawnym nowością. A jest to prawo, które może m.in. skutecznie wspierać zwalczanie korupcji, wspomagać obywateli w dochodzeniu innych praw... Analiza ustawy o dostępie do informacji przybliży zasady realizacji prawa do informacji.