Instytucje i organy UE Podstawy prawa UE 2012/13 dr Izabela Skomerska-Muchowska Katedra Europejskiego Prawa Konstytucyjnego WPiA UŁ

Ramy instytucjonalne Artykuł 13 1. Unia dysponuje ramami instytucjonalnymi, które mają na celu propagowanie jej wartości, realizację jej celów, służenie jej interesom, interesom jej obywateli oraz interesom Państw Członkowskich, jak również zapewnianie spójności, skuteczności i ciągłości jej polityk oraz działań. Instytucjami Unii są: - Parlament Europejski, - Rada Europejska, - Rada, - Komisja Europejska (zwana dalej „Komisją”), - Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, - Europejski Bank Centralny, - Trybunał Obrachunkowy.

Zasady działania instytucji UE Zasada autonomii Zasada przyznanych kompetencji Zasada równowagi instytucjonalnej Zasada lojalności

Zasada autonomii Każda instytucja ma prawo określania swojej struktury wewnętrznej i szczegółowych przepisów dotyczących jej funkcjonowania w oparciu o podstawowe przepisy zawarte w traktatach

Zasada kompetencji przyznanych Każda instytucja działa w granicach uprawnień przyznanych jej na mocy Traktatów, zgodnie z procedurami, na warunkach i w celach w nich określonych. Instytucje lojalnie ze sobą współpracują.

Zasada równowagi instytucjonalnej 1) Działania jakiejkolwiek instytucji nie mogą naruszać uprawnień inne instytucji; 2) swoiste „check and balance” w braku klasycznego trójpodziału władzy; 3) wiąże się także z problemem godzenia/balansowania interesów prezentowanych przez instytucje Unii (państw członkowskich i obywateli w ramach UE).

Parlament Europejski Wywodzi się ze zgromadzeń parlamentarnych 3 Wspólnot Europejskich (EWWiS, EWG i Euratom) Instytucja wspólna już na mocy Traktatów Rzymskich Nazwa Parlament Europejski - od roku 1962 Instytucja przedstawicielska – pierwsze wybory bezpośrednie: 1979 Siedziby: Strasburg i Bruksela, Sekretariat: Luksemburg i Bruksela

PARLAMENT EUROPEJSKI - SKŁAD Zmiana: TWE: "przedstawicieli społeczeństw narodów Państw Członkowskich Wspólnoty" TFUE: „przedstawiciele obywateli Unii”

PARLAMENT EUROPEJSKI - SKŁAD W skład Parlamentu Europejskiego wchodzą przedstawiciele obywateli Unii. Ich liczba nie przekracza siedmiuset pięćdziesięciu, nie licząc przewodniczącego. Reprezentacja obywateli ma charakter degresywnie proporcjonalny, z minimalnym progiem sześciu członków na Państwo Członkowskie. Żadnemu Państwu Członkowskiemu nie można przyznać więcej niż dziewięćdziesiąt sześć miejsc.

PARLAMENT EUROPEJSKI - SKŁAD Liczba parlamentarzystów: Traktat akcesyjny 2005 − 736 (Polska 54), po przyjęciu Bułgarii i Rumunii - 785 ; Od 2009 r. – razem 736 (Polska 50) Trakat Lizboński 750 + 1 (Polska 51) Protokół zmieniający Protokół w sprawie postanowień przejściowych (Polska + 1)

PARLAMENT EUROPEJSKI - SKŁAD Członkowie Parlamentu Europejskiego są wybierani na pięcioletnią kadencję w powszechnych wyborach bezpośrednich, w głosowaniu wolnym i tajnym. Decyzja Rady 2002/772 wybory powszechne, wolne, tajne wybór typu ordynacji wyborczej należy do kompetencji państw członkowskich pod warunkiem, że nie narusza zasady reprezentacji proporcjonalnej, głosowanie proporcjonalne, jednak swoboda państw członkowskich: dopuszczalne - próg wyborczy , głosowanie na listy preferencyjne; mandat eurodeputowanego niepołączalny z funkcjami w innych instytucjach i organach UE i parlamentach krajowych.

PARLAMENT EUROPEJSKI - FUNKCJE Parlament Europejski pełni, wspólnie z Radą, funkcje prawodawczą i budżetową. Pełni funkcje kontroli politycznej i konsultacyjne zgodnie z warunkami przewidzianymi w Traktatach. Wybiera przewodniczącego Komisji.

PARLAMENT EUROPEJSKI - FUNKCJE 1. legislacyjne zwykła procedura ustawodawcza (dawna procedura współdecydowania); specjalne procedury ustawodawcze – zgoda, konsultacja; pośrednie prawo inicjatywy prawodawczej 2. budżetowe uchwala budżet wspólnie z Radą (specjalna procedura ustawodawcza) udziela Komisji absolutorium z wykonania budżetu

PARLAMENT EUROPEJSKI - FUNKCJE 3. kontrolne wobec Komisji: prawo do pytań pisemnych i ustnych dyskusja nad rocznym sprawozdaniem wotum nieufności dla Komisji wobec Rady: Deklaracja Stuttgarcka 1983 r.; wobec Rady Europejskiej - obowiązek składania sprawozdań; możliwość wnoszenia skarg do ETS przeciwko innym instytucjom (nieważność aktu, bezczynność); powołuje Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich; rozpatruje petycje jednostek; możliwość powoływania komisji śledczych i tymczasowych

Rzecznik Praw Obywatelskich uprawniony do przyjmowania od każdego obywatela Unii lub każdej osoby fizycznej bądź prawnej mającej miejsce zamieszkania lub statutową siedzibę w państwie członkowskim skarg, które dotyczą przypadków niewłaściwego administrowania w działaniach instytucji, organów lub jednostek organizacyjnych Unii, z wyłączeniem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wykonującego swoje funkcje sądowe – sprawozdanie z badania

Rada (Unii Europejskiej) organ międzyrządowy – do TL główny organ decyzyjny obecnie wraz z PE organ ustawodawczy Unii Europejskiej w skład wchodzą przedstawiciele państw członkowskich na szczeblu ministerialnym strażnik interesów państw członkowskich w systemie UE COREPER – organ prowadzący bieżące prace Rady

Rada - głosowanie jednomyślność kwalifikowana większość głosów (QMV) zwykła większość

Rada - głosowanie Jednomyślność: art. 238 TFUE 4. Wstrzymanie się od głosu przez członków obecnych lub reprezentowanych nie stanowi przeszkody w przyjęciu uchwały, która wymaga jednomyślności.

Rada - głosowanie Kwalifikowana większość głosów – system nicejski „Jeżeli przyjęcie uchwały przez Radę Europejską i Radę wymaga większości kwalifikowanej, głosy członków ważone są następująco”: jeżeli akt na wniosek Komisji = 255 ‘za’ oddanych przez większość członków w innych przypadkach ­ = 255/ oddanych przez 2/3 członków Belgia 12, Bułgaria 10, Republika Czeska 12, Dania 7, Niemcy 29, Estonia 4, Grecja 12, Hiszpania 27, Francja 29, Irlandia 7, Włochy 29, Cypr 4, Łotwa 4, Litwa 7, Luksemburg 4, Węgry 12, Malta 3, Niderlandy 13, Austria 10, Polska 27, Portugalia 12, Rumunia 14, Słowenia 4, Słowacja 7, Finlandia 7 , Szwecja 10, Zjednoczone Królestwo 29

Rada - głosowanie O ile Traktaty nie stanowią inaczej, Rada stanowi większością kwalifikowaną. Od 1 listopada 2014 roku większość kwalifikowaną stanowi co najmniej 55% członków Rady, jednak nie mniej niż piętnastu z nich, reprezentujących Państwa Członkowskie, których łączna liczba ludności stanowi co najmniej 65% ludności Unii; mniejszość blokująca musi obejmować co najmniej czterech członków Rady (35% ludności), w przeciwnym razie uznaje się, że większość kwalifikowana została osiągnięta.

Rada - głosowanie okres przejściowy 1 listopada 2014 - 1 marca 2017 r. w przypadku decyzji przyjmowanej QMV każdy z członków R/ RE będzie mógł wystąpić z wnioskiem, aby decyzja została przyjęta zgodnie z systemem nicejskim

RADA - FUNKCJE Rada pełni, wspólnie z Parlamentem Europejskim, funkcje prawodawczą i budżetową. Pełni funkcje określania polityki i koordynacji zgodnie z warunkami przewidzianymi w Traktatach.

RADA EUROPEJSKA - SKŁAD W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub rządów Państw Członkowskich, jak również jej przewodniczący oraz przewodniczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa. Rada Europejska zbiera się dwa razy w ciągu półrocza, zwoływana przez jej przewodniczącego. Jeżeli wymaga tego porządek obrad, członkowie Rady Europejskiej mogą podjąć decyzję, aby każdemu z nich towarzyszył minister, a w przypadku przewodniczącego Komisji – członek Komisji. Jeżeli sytuacja tego wymaga, przewodniczący zwołuje nadzwyczajne posiedzenie Rady Europejskiej.

RADA EUROPEJSKA Podejmowanie decyzji art. 235 TFUE  QMV - te same zasady co w Radzie - przewodniczący RE i K nie biorą udziału w głosowaniu Jednomyślność wstrzymanie się od głosu przez obecnego lub reprezentowanego członka nie stanowi przeszkody w podjęciu decyzji.  

PRZEWODNICZĄCY RADY EUROPEJSKIEJ Rada Europejska wybiera swojego przewodniczącego większością kwalifikowaną na okres dwóch i pół roku; mandat przewodniczącego jest jednokrotnie odnawialny. W przypadku przeszkody lub poważnego uchybienia Rada Europejska może pozbawić przewodniczącego mandatu zgodnie z tą samą procedurą.

PRZEWODNICZĄCY RADY EUROPEJSKIEJ a) przewodniczy Radzie Europejskiej i prowadzi jej prace; b) zapewnia przygotowanie i ciągłość prac Rady Europejskiej, we współpracy z przewodniczącym Komisji i na podstawie prac Rady do Spraw Ogólnych; c) wspomaga osiąganie spójności i konsensusu w Radzie Europejskiej; d) przedstawia Parlamentowi Europejskiemu sprawozdanie z każdego posiedzenia Rady Europejskiej. Przewodniczący Rady Europejskiej zapewnia na swoim poziomie oraz w zakresie swojej właściwości reprezentację Unii na zewnątrz w sprawach dotyczących wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, bez uszczerbku dla uprawnień wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa. Przewodniczący Rady Europejskiej nie może sprawować krajowej funkcji publicznej.

Rada Europejska funkcje podejmuje zasadnicze decyzje polityczne dot. rozwoju integracji; czuwa nad poszanowaniem podstawowych wartości, na których opiera się UE; decyzje (polityczne) w zakresie WPZiB; procedura rewizji Traktatów – zwołanie konwentu, określenie mandatu KM; uproszczone procedury zmiany Traktatów art. 48, 82 ust. 3, 83 ust. 3, 86 ust. 1, 87; kompetencje w zakresie polityki gospodarczej.

Komisja – skład W skład Komisji mianowanej między datą wejścia w życie Traktatu z Lizbony a 31 października 2014 roku wchodzi jeden obywatel każdego Państwa Członkowskiego, przy czym skład ten obejmuje jej przewodniczącego i wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, który jest jednym z wiceprzewodniczących Komisji.

Komisja – skład Od 1 listopada 2014 roku Komisja składa się z takiej liczby członków, w tym z jej przewodniczącego i wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, która odpowiada dwóm trzecim liczby Państw Członkowskich, chyba że Rada Europejska, stanowiąc jednomyślnie, podejmie decyzję o zmianie tej liczby. Członkowie Komisji są wybierani spośród obywateli Państw Członkowskich na podstawie systemu bezwzględnie równej rotacji pomiędzy Państwami Członkowskimi, który pozwala odzwierciedlić różnorodność demograficzną i geograficzną wszystkich Państw Członkowskich. System ten jest ustanawiany jednomyślnie przez Radę Europejską zgodnie z artykułem 244 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej

Komisja – skład Konkluzje prezydencji RADA EUROPEJSKA W BRUKSELI 18–19 CZERWCA 2009 R. „Po uważnym przeanalizowaniu obaw narodu irlandzkiego przedstawionych przez premiera tego kraju Rada Europejska na posiedzeniu w dniach 11–12 grudnia 2008 r. uzgodniła, że jeżeli traktat z Lizbony wejdzie w życie, podjęta zostanie – zgodnie z niezbędnymi procedurami prawnymi – decyzja o pozostawieniu w składzie Komisji jednego obywatela z każdego państwa członkowskiego.”

Komisja – wybór Wybór Przewodniczącego Komisji Uwzględniając wybory do Parlamentu Europejskiego i po przeprowadzeniu stosownych konsultacji, Rada Europejska, stanowiąc większością kwalifikowaną, przedstawia Parlamentowi Europejskiemu kandydata na funkcję przewodniczącego Komisji. Kandydat ten jest wybierany przez Parlament Europejski większością głosów członków wchodzących w jego skład. Jeżeli nie uzyska on większości, Rada Europejska, stanowiąc większością kwalifikowaną, przedstawia, w terminie miesiąca, nowego kandydata, który jest wybierany przez Parlament Europejski zgodnie z tą samą procedurą.

Komisja – wybór 2. Przyjęcie listy Komisarzy Rada, za wspólnym porozumieniem z wybranym przewodniczącym, przyjmuje listę pozostałych osób, które proponuje mianować członkami Komisji. Są oni wybierani na podstawie sugestii zgłaszanych przez Państwa Członkowskie

Komisja – wybór 3. Zatwierdzenie Komisji przez PE Przewodniczący, wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa i pozostali członkowie Komisji podlegają kolegialnie zatwierdzeniu w drodze głosowania przez Parlament Europejski. 4. Mianowanie Komisji przez RE Na podstawie takiego zatwierdzenia Rada Europejska mianuje Komisję, stanowiąc większością kwalifikowaną.

Komisja – odwołanie Komisja ponosi kolegialnie odpowiedzialność przed Parlamentem Europejskim - Parlament Europejski może uchwalić wotum nieufności w stosunku do Komisji. W przypadku uchwalenia wotum nieufności członkowie Komisji kolegialnie rezygnują ze swoich funkcji, a wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa rezygnuje z funkcji pełnionych w ramach Komisji.

Przewodniczący Komisji Artykuł 17 TUE 6. Przewodniczący Komisji: a) określa wytyczne, w ramach których Komisja wykonuje swoje zadania; b) decyduje o wewnętrznej organizacji Komisji tak, aby zapewnić spójność, skuteczność i kolegialność jej działania; c) mianuje wiceprzewodniczących , innych niż wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, spośród członków Komisji. Członek Komisji składa rezygnację, jeżeli przewodniczący tego zażąda . Wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa składa rezygnację, zgodnie z procedurą przewidzianą w artykule 18 ustęp 1, jeżeli przewodniczący tego zażąda  

Wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa Wybór Rada Europejska, stanowiąc większością kwalifikowaną, za zgodą przewodniczącego Komisji, mianuje wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa. Rada Europejska może zakończyć jego kadencję zgodnie z tą samą procedurą.

Wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa prowadzi wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa Unii. Przyczynia się, poprzez swoje propozycje, do opracowania tej polityki i realizuje ją działając z upoważnienia Rady. Dotyczy to także wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony. przewodniczy Radzie do Spraw Zagranicznych . jest jednym z wiceprzewodniczących Komisji. Czuwa nad spójnością działań zewnętrznych Unii. Odpowiada w ramach Komisji za jej obowiązki w dziedzinie stosunków zewnętrznych i koordynację innych aspektów działań zewnętrznych Unii. W wykonywaniu tych obowiązków w ramach Komisji, i tylko w odniesieniu do tych obowiązków, wysoki przedstawiciel podlega procedurom regulującym funkcjonowanie Komisji w zakresie, w jakim jest to zgodne z ustępami 2 i 3.

Komisja - członkowie Członkowie Komisji są wybierani ze względu na swe ogólne kwalifikacje i zaangażowanie w sprawy europejskie spośród osób, których niezależność jest niekwestionowana. Komisja jest całkowicie niezależna w wykonywaniu swoich zadań - członkowie Komisji nie zwracają się o instrukcje ani ich nie przyjmują od żadnego rządu, instytucji, organu lub jednostki organizacyjnej. Powstrzymują się oni od podejmowania wszelkich działań niezgodnych z charakterem ich funkcji lub wykonywaniem ich zadań.

Komisja - członkowie Artykuł 245 TFUE (dawny artykuł 213 TWE) Członkowie Komisji powstrzymują się od wszelkich czynności niezgodnych z charakterem ich funkcji. Państwa Członkowskie szanują ich niezależność i nie dążą do wywierania na nich wpływu przy wykonywaniu przez nich zadań. Członkowie Komisji nie mogą, podczas pełnienia swych funkcji, wykonywać żadnej innej zarobkowej lub niezarobkowej działalności zawodowej. Obejmując swoje stanowiska, uroczyście zobowiązują się szanować, w trakcie pełnienia funkcji i po ich zakończeniu, zobowiązania z nich wynikające, zwłaszcza obowiązki uczciwości i roztropności przy obejmowaniu pewnych stanowisk lub przyjmowaniu pewnych korzyści po zakończeniu funkcji. W przypadku naruszenia tych zobowiązań przez członka Komisji Trybunał Sprawiedliwości , na wniosek Rady stanowiącej zwykłą większością lub Komisji, może orzec, stosownie do okoliczności, o jego dymisji, zgodnie z artykułem 247, lub o pozbawieniu go prawa do emerytury lub innych podobnych korzyści.

Komisja - członkowie C-432/04 Komisja Wspólnot Europejskich / Édith Cresson członkowie Komisji winni wypełniać „zobowiązania wynikające z ich funkcji”. Pojęcie to nie zostało w żaden sposób ograniczone, należy zatem interpretować je w ten sposób, iż obejmuje, poza zobowiązaniem do uczciwości i roztropności, wymienionym wprost w tym artykule, całość obowiązków wynikających z funkcji członka Komisji, wśród których znajduje się zobowiązanie do działania w sposób w pełni niezależny w interesie ogólnym Wspólnoty oraz przestrzegania jak najbardziej rygorystycznych norm postępowania. Członkowie Komisji winni więc zawsze przedkładać ogólny interes Wspólnoty nie tylko nad interesy narodowe, lecz także osobiste. Postępowanie członków Komisji winno być bez zarzutu, niemniej jednak za naruszenie zobowiązań w rozumieniu art. 213 ust. 2 WE może być dopiero uznane naruszenie o istotnej wadze.

Komisja - członkowie C-432/04 Komisja Wspólnot Europejskich / Édith Cresson É. Cresson, doprowadzając do zatrudnienia bliskiego znajomego, R. Berthelota, jako zewnętrznego pracownika naukowego, który nie miał wykonywać odpowiadających temu stanowisku obowiązków, a to w celu umożliwienia mu wykonywania pracy w charakterze osobistego doradcy w jej gabinecie politycznym, mimo że gabinet ten miał już kompletną obsadę, a R. Berthelot przekroczył dopuszczalny na takim stanowisku wiek, dopuściła się istotnej wagi naruszenia. Jakkolwiek wreszcie naruszenie zobowiązań wynikających z funkcji członka Komisji wymaga co do zasady zastosowania sankcji, Trybunał orzekł, że biorąc pod uwagę okoliczności sprawy uznać należy, iż samo stwierdzenie naruszenia stanowi odpowiednią sankcję i można wobec tego zwolnić É. Cresson z sankcji w postaci pozbawienia prawa do emerytury lub innych podobnych korzyści.  

Komisja - funkcje Art. 17 TUE Komisja wspiera ogólny interes Unii i podejmuje w tym celu odpowiednie inicjatywy. Czuwa ona nad stosowaniem Traktatów i środków przyjmowanych przez instytucje na ich podstawie. Nadzoruje stosowanie prawa Unii pod kontrolą Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Wykonuje budżet i zarządza programami. Pełni funkcje koordynacyjne, wykonawcze i zarządzające, zgodnie z warunkami przewidzianymi w Traktatach. Z wyjątkiem wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz innych przypadków przewidzianych w Traktatach, zapewnia reprezentację Unii na zewnątrz. Podejmuje inicjatywy w zakresie rocznego i wieloletniego programowania Unii w celu osiągnięcia porozumień międzyinstytucjonalnych. O ile Traktaty nie stanowią inaczej, akty ustawodawcze Unii mogą zostać przyjęte wyłącznie na wniosek Komisji. Pozostałe akty są przyjmowane na wniosek Komisji, jeżeli Traktaty tak stanowią.

Komisja - funkcje Kontrolne wobec państw członkowskich - strażnik Traktatów Skarga Komisji do TS (art. 258 TFUE) Państwo członkowskie – zawiadamia komisję o zamiarze wniesienia skargi - jeśli K nie poprze państwa, po 3 miesiącach - państwo czł. może wnieść skargę do TS (art. 259 TFUE) Procedura : pismo ostrzegawcze Komisji uzasadniona opinia Komisji skarga Komisji do TS TS na wniosek Komisji może nałożyć karę na państwo członkowskie, jeśli nie wykonało wyroku TS lub nie poinformowało Komisji o implementacji dyrektywy (art. 260 TFUE)

Komisja - funkcje Kontrolne w stosunku do pń. czł i jednostek (decyzje adm.) pomoc państwa, reguły konkurencji związane ze stanowieniem prawa: wyłączna inicjatywa ustawodawcza – art. 17 ust.2 „O ile Traktaty nie stanowią inaczej, akty ustawodawcze Unii mogą zostać przyjęte wyłącznie na wniosek Komisji. Pozostałe akty są przyjmowane na wniosek Komisji, jeżeli Traktaty tak stanowią” akty delegowane akty wykonawcze wykonawcze wykonuje budżet UE stosunki zewnętrzne

Sądy Unii Artykuł 19 1. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej obejmuje Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i sądy wyspecjalizowane. Zapewnia on poszanowanie prawa w wykładni i stosowaniu Traktatów. Państwa Członkowskie ustanawiają środki zaskarżenia niezbędne do zapewnienia skutecznej ochrony sądowej w dziedzinach objętych prawem Unii.

System ochrony prawnej UE Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej Trybunał Sprawiedliwości Sąd sądy wyspecjalizowane sądy krajowe zdecentralizowany system oparty na współpracy sądów krajowych z TS UE

Skład Trybunał Sprawiedliwości - jeden sędzia z każdego Państwa Członkowskiego. Trybunał Sprawiedliwości jest wspomagany przez rzeczników generalnych. W skład Sądu wchodzi co najmniej jeden sędzia z każdego Państwa Członkowskiego.

Sędziowie i rzecznicy generalni Trybunału Sprawiedliwości oraz sędziowie Sądu są wybierani spośród osób o niekwestionowanej niezależności i mających kwalifikacje wymagane w ich państwach do zajmowania najwyższych stanowisk sądowych lub są prawnikami o uznanej kompetencji. Mianowani za wspólnym porozumieniem przez rządy Państw Członkowskich na okres sześciu lat. Ustępujący sędziowie i rzecznicy generalni mogą być ponownie mianowani.

Jurysdykcja Trybunał Sprawiedliwości zapewnia poszanowanie prawa w wykładni i stosowaniu Traktatów

Postępowania przed Trybunałem Sprawiedliwości POSTĘPOWANIA SKARGOWE skargi przeciwko państwom członkowskim o stwierdzenie naruszenia zobowiązań wynikających z prawa UE (art. 258-260 TFUE), skarga o stwierdzenie nieważności aktu instytucji lub organu (art. 263 TFUE), skarga na bezczynność instytucji (art. 262 TFUE), skarga odszkodowawcza przeciwko UE (art. 268 w zw. z art. 340 TFUE), skarga pracownicza przeciwko UE (art. 270 TFUE)

Postępowanie niesporne Pytania/Orzeczenia prejudycjalne (art. 267 TFUE) Opinie o zgodności umów międzynarodowych UE z Traktatem (art. 218 ust. 11 TFUE)

TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY Artykuł 285 Trybunał Obrachunkowy sprawuje kontrolę rachunków Unii.

Zakres kompetencji kontrolnych kontroluje rachunki wszystkich dochodów i wydatków Unii. Kontroluje również rachunki wszystkich dochodów i wydatków wszystkich organów utworzonych przez Unię (...) kontroluje legalność i prawidłowość dochodów i wydatków oraz upewnia się co należytego zarządzania finansami Unii. może w każdej chwili przedstawić swoje uwagi i spostrzeżenia, w formie sprawozdań specjalnych oraz wydawać opinie na żądanie innych instytucji Unii.

Kontrole dotyczą dokumentów - w razie potrzeby przeprowadza się je na miejscu w innych instytucjach Unii, w pomieszczeniach każdego organu zarządzającego dochodami i wydatkami w imieniu Unii, oraz w siedzibie każdego beneficjenta środków pochodzących z budżetu Unii. Kontrola może obejmować również wszystkie inne operacje finansowe nie włączone do budżetu, np. kredyty udzielone i zaciągane przez Europejski Bank Inwestycyjny. Kontrola w państwach członkowskich realizowana jest wspólnie z właściwymi krajowymi organami kontrolnymi. Kontrola Trybunału rozciąga się również na państwa trzecie, które otrzymują pomoc finansową UE.

Rezultaty kontroli ETO przedkłada Parlamentowi Europejskiemu i Radzie poświadczenie wiarygodności rachunków, jak również prawidłowości i legalności wszelkich operacji leżących u ich podstaw, które to poświadczenie publikowane jest w Dzienniku Urzędowym UE (na jego podstawie PE udziela Komisji absolutorium z wykonania budżetu) ETO sporządza Raport roczny, publikowany w Dzienniku Urzędowym UE.

Artykuł 286 TFUE 1. W skład Europejskiego Trybunału Obrachunkowego wchodzi jeden obywatel z każdego państwa członkowskiego. 2. Członkowie ETO wybierani są spośród osób, które wchodzą lub wchodziły w swych krajach w skład organów kontroli zewnętrznej lub mających szczególne kwalifikacje do zajmowania tego stanowiska. Ich niezależność musi być niekwestionowana. 3. Członkowie ETO są mianowani na okres 6 lat (decyzją Rady po konsultacji z PE) 4. Członkowie ETO wybierają spośród siebie prezesa na odnawialną, 3-letnią kadencję.

Europejski Bank Centralny Europejski Bank Centralny i krajowe banki centralne stanowią Europejski System Banków Centralnych (ESBC). Europejski Bank Centralny i krajowe banki centralne Państw Członkowskich, których walutą jest euro, tworzące Eurosystem, prowadzą politykę pieniężną Unii. (...)

Europejski Bank Centralny ESBC funkcje: definiowanie i urzeczywistnianie polityki pieniężnej UE; przeprowadzanie operacji walutowych; utrzymywanie i zarządzanie oficjalnymi rezerwami walutowymi państw członkowskich; popieranie sprawnego funkcjonowania systemów płatniczych.

Europejski Bank Centralny EBC funkcje: konsultacyjne projekty aktów prawnych UE podlegające jego kompetencji; projekty regulacji krajowych podlegające jego kompetencji; opinie kierowane do instytucji i organów UE oraz państw członkowskich; gromadzenie niezbędnych danych statystycznych; WYŁĄCZNE PRAWO EMISJI BANKNOTÓW EURO

Europejski Bank Centralny Struktura: Rada Prezesów Zarząd Rada Ogólna

Europejski Bank Centralny Rada Prezesów członkowie Zarządu + Prezesi krajowych banków centralnych państw strefy euro; funkcje: uchwala wytyczne i podejmuje decyzje niezbędne do zapewnienia wykonania zadań powierzonych ESBC; ustala politykę monetarną UE, włącznie z decyzjami w kwestiach pośrednich celów pieniężnych, podstawowych stóp procentowych i wielkości rezerw ESBC oraz określa wytyczne konieczne do ich realizacji.

Europejski Bank Centralny Zarząd Prezes, wiceprezes + członkowie (4); funkcje: realizuje politykę pieniężną; udziela niezbędnych instrukcji krajowym bankom centralnym; inne kompetencje na podstwie upoważnienia Rady Prezesów.

organy doradcze – opiniowanie projektów aktów prawnych Komitet Ekonomiczno-Społeczny reprezentuje zorganizowane społeczeństwo obywatelskie – przedstawiciele pracodawców, pracowników, konsumentów itd. powołany Traktatem Rzymskim 344 członków - powoływanych na czteroletnią, odnawialną kadencję. Polska: 21 przedstawicieli

organy doradcze – opiniowanie projektów aktów prawnych Komitet Regionów Reprezentuje władze regionalne i lokalne w UE – możliwość wywierania wpływu na określanie kierunków polityki Unii Europejskiej; dba o poszanowanie regionalnej i lokalnej tożsamości oraz zasady pomocniczości w odniesieniu do regionów UE powołany Traktatem z Maastricht 344 członków - powoływanych na czteroletnią, odnawialną kadencję. Polska: 21 przedstawicieli

Procedury stanowienia prawa

Procedury rewizji traktatów zwykła procedura zmiany (art.48 ust. 2-5 TUE); uproszczone procedury zmiany (art. 48 ust. 6-7 TUE); traktaty akcesyjne.

Zwykła procedura rewizyjna Inicjatywa państwo czł, Komisja, PE; Rada notyfikuje propozycję RE i parlamentom krajowym; po zasięgnięciu opinii KE, PE i EBC (w zakresie jego kompetencji) stanowisko RE (QMV); Przewodniczący RE zwołuje Konwent (przedstawiciele – Konwent przyjmuje zalecenia dla Konferencji Międzyrządowej; RE (zwykła większość) – decyzja o niezwoływaniu Konferencji Międzyrządowej LUB przewodniczący RE zwołuje Konferencję Międzyrządową;

Zwykła procedura rewizyjna Konferencja Międzyrządowa ma na celu „ uchwalenia za wspólnym porozumieniem zmian, jakie mają zostać dokonane w Traktatach”; podpisanie traktatu; ratyfikacja przez wszystkie Państwa Członkowskie, zgodnie z ich odpowiednimi wymogami konstytucyjnymi; wejście życie. Jeżeli po upływie dwóch lat od podpisania traktatu zmieniającego Traktaty, został on ratyfikowany przez cztery piąte Państw Członkowskich i gdy jedno lub więcej Państw Członkowskich napotkało trudności w postępowaniu ratyfikacyjnym, sprawę kieruje się do Rady Europejskiej. Jeżeli po upływie dwóch lat od podpisania traktatu zmieniającego Traktaty, został on ratyfikowany przez cztery piąte Państw Członkowskich i gdy jedno lub więcej Państw Członkowskich napotkało trudności w postępowaniu ratyfikacyjnym, sprawę kieruje się do Rady Europejskiej.

Uproszczone zmiany traktatów Zmiany postanowień części III TFUE: „Polityki i działania wewnętrzne Unii” nie może zwiększyć kompetencji przyznanych Unii w Traktatach!!! wniosek pń. czł., Komisja, PE Rada Europejska – decyzja jednomyślna po konsultacji z PE, Komisją, i EBC; zatwierdzenie przez państwa członkowskie, zgodnie z ich odpowiednimi wymogami konstytucyjnymi; wejście w życie.

Uproszczone zmiany traktatów „procedura kładki” Zmiana jednomyślności na QMV (nie dotyczy kwestii wojskowych i obronnych); Zmiana specjalnej procedury ustawodawczej na zwykłą procedurę ustawodawczą.

Uproszczone zmiany traktatów „procedura kładki” Zmiana jednomyślności na QMV (nie dotyczy kwestii wojskowych i obronnych); Zmiana specjalnej procedury ustawodawczej na zwykłą procedurę ustawodawczą. notyfikacja inicjatywy parlamentom narodowym; w przypadku gdy parlament narodowy notyfikuje swój sprzeciw (6 miesięcy) - decyzja nie zostaje przyjęta; brak sprzeciwu - Rada Europejska może przyjąć decyzję – jednomyślnie po uzyskaniu zgody PE.

Traktat akcesyjny Artykuł 49 TUE Każde państwo europejskie, które szanuje wartości, o których mowa w artykule 2, i zobowiązuje się je wspierać, może złożyć wniosek o członkostwo w Unii. O wniosku tym informuje się Parlament Europejski i parlamenty narodowe. Państwo ubiegające się o członkostwo kieruje swój wniosek do Rady, która stanowi jednomyślnie po zasięgnięciu opinii Komisji oraz po otrzymaniu zgody Parlamentu Europejskiego, udzielonej większością głosów jego członków. Brane są pod uwagę kryteria kwalifikacji uzgodnione przez Radę Europejską. Warunki przyjęcia i wynikające z tego przyjęcia dostosowania w Traktatach stanowiących podstawę Unii są przedmiotem umowy między Państwami Członkowskimi a Państwem ubiegającym się o członkostwo. Umowa ta podlega ratyfikacji przez wszystkie umawiające się Państwa, zgodnie z ich odpowiednimi wymogami konstytucyjnymi.

Procedury ustawodawcze

Faza opracowania tekstu projektu aktu prawnego - Komisja Elementy wniosku Komisji: podstawa prawna: w propozycji Komisji zawarte być musi odniesienie do właściwego/właściwych artykułu/ów traktatu; zasada subsydiarności; zasada proporcjonalności ocena wpływu proponowanych uregulowań; implikacje finansowe.

PE KR KES Rada (QMV) ZWYKŁA PROCEDURA USTAWODAWCZA Komisja Europejska projekt PARLAMENTY KRAJOWE Parlament Europejski i Rada PE KR KES opinia Opinia Komisji STANOWISKO Rady Rada (QMV) brak poprawek ze strony PE lub zatwierdzenie stanowiska PE przez Radę akt prawny przyjęty

Koniec procesu legislacyjnego PE - drugie czytanie 3 m-ce Stanowisko PE Przyjęcie stanowiska Rady lub brak działania Uchwalenie poprawek Odrzucenie stanowiska Rady Koniec procesu legislacyjnego AKT PRZYJETY zgodnie ze stanowiskiem Rady Komisja

Komisja opinia Rada Opinia pozytywna dot. poprawek PE Opinia negatywna Przyjęcie aktu większością kwalifikowaną Przyjęcie jedynie jednomyślne

Zwołanie Komitetu Pojednawczego przez Radę i PE Odrzucenie części poprawek Zwołanie Komitetu Pojednawczego przez Radę i PE Kompromis - wspólny tekst PE i Rady Brak kompromisu Potwierdzenie przez PE i Radę wspólnego tekstu (trzecie czytanie) Przyjęcie aktu prawnego Akt prawny odrzucony - koniec procesu legislacyjnego

Specjalna procedura ustawodawcza określona w konkretnym przepisie – akt przyjmuje Rada z udziałem PE lub PE z udziałem Rady (np. jednomyślność lub QMV w Radzie i/lub konsultacja lub zgoda PE; zwykła większość w PE i lub konsultacja lub zgoda Rady) art. 81 ust. 3 TFUE (dawny artykuł 65 TWE) ” środki dotyczące prawa rodzinnego mające skutki transgraniczne są ustanawiane przez Radę stanowiącą zgodnie ze specjalną procedurą ustawodawczą. Rada stanowi jednomyślnie po konsultacji z Parlamentem Europejskim.” art. 19 TFUE Rada, stanowiąc jednomyślnie zgodnie ze specjalną procedurą ustawodawczą i po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego, może podjąć środki niezbędne w celu zwalczania wszelkiej dyskryminacji ze względu na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną.

PROCEDURA AKTU ORGANICZNEGO/ KONSTYTUCYJNEGO zatwierdzenie przez państwa członkowskie, zgodnie z ich odpowiednimi wymogami konstytucyjnymi

Procedury stanowienia aktów wykonawczych ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (UE) NR 182/2011 z dnia 16 lutego 2011 r. ustanawiające przepisy i zasady ogólne dotyczące trybu kontroli przez państwa członkowskie wykonywania uprawnień wykonawczych przez Komisję

Artykuł 2 Wybór procedury 1 Artykuł 2 Wybór procedury 1. Akt podstawowy może przewidywać zastosowanie procedury doradczej lub procedury sprawdzającej, uwzględniając charakter lub oddziaływanie wymaganych aktów wykonawczych. 2. Procedurę sprawdzającą stosuje się, w szczególności, w przypadku przyjmowania: a) aktów wykonawczych o zasięgu ogólnym; b) innych aktów wykonawczych dotyczących: (i) programów o znacznych skutkach; (ii) wspólnej polityki rolnej i wspólnej polityki rybołówstwa; (iii) środowiska, bezpieczeństwa lub ochrony zdrowia lub bezpieczeństwa ludzi, zwierząt lub roślin; (iv) wspólnej polityki handlowej; (v) opodatkowania.

Artykuł 4 Procedura doradcza 1 Artykuł 4 Procedura doradcza 1. W przypadku gdy zastosowanie ma procedura doradcza, komitet wydaje swoją opinię, w razie konieczności w drodze głosowania. W przypadku głosowania do wydania opinii potrzebna jest zwykła większość głosów wchodzących w jego skład członków. 2. Komisja decyduje o tym, jaki projekt aktu wykonawczego ma zostać przyjęty, uwzględniając w jak największym stopniu wnioski płynące z dyskusji w ramach komitetu oraz wydaną opinię.

Procedura sprawdzająca 1 Procedura sprawdzająca 1. W przypadku gdy zastosowanie ma procedura sprawdzająca, komitet wydaje swoją opinię większością głosów określoną w art. 16 ust. 4 i 5 Traktatu o Unii Europejskiej, a w stosownych przypadkach, w art. 238 ust. 3 TFUE, w odniesieniu do aktów, które mają zostać przyjęte na wniosek Komisji. Głosy przedstawicieli państw członkowskich w ramach komitetu są ważone w sposób określony w tych artykułach. 2. W przypadku gdy opinia komitetu jest pozytywna, Komisja przyjmuje 3. Bez uszczerbku dla art. 7, jeżeli opinia komitetu jest negatywna, Komisja nie przyjmuje projektu aktu wykonawczego. W przypadku gdy uważa się akt wykonawczy za konieczny, przewodniczący może przedstawić zmienioną wersję projektu aktu wykonawczego temu samemu komitetowi w ciągu dwóch miesięcy od wydania negatywnej opinii albo przedstawić do dalszej dyskusji projekt aktu wykonawczego komitetowi odwoławczemu w ciągu miesiąca od takiego wydania opinii. 4. W przypadku gdy komitet nie wyda żadnej opinii, Komisja może przyjąć projekt aktu wykonawczego, z wyjątkiem przypadków przewidzianych w akapicie drugim. W przypadku gdy Komisja nie przyjmie projektu aktu wykonawczego, przewodniczący może przedstawić komitetowi jego zmienioną wersję. projekt aktu wykonawczego.

Udział parlamentów krajowych Artykuł 12 TUE Parlamenty narodowe aktywnie przyczyniają się do prawidłowego funkcjonowania Unii: a) otrzymując od instytucji Unii informacje oraz projekty aktów ustawodawczych Unii zgodnie z Protokołem w sprawie roli parlamentów narodowych w Unii Europejskiej; b) czuwając nad poszanowaniem zasady pomocniczości zgodnie z procedurami przewidzianymi w Protokole w sprawie stosowania zasad pomocniczości i proporcjonalności; c) uczestnicząc, w ramach przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, w mechanizmach oceniających wykonanie polityk Unii w tej dziedzinie, zgodnie z artykułem 70 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, oraz włączając się w polityczną kontrolę Europolu i ocenę działalności Eurojustu, zgodnie z artykułami 88 i 85 tego Traktatu; d) uczestnicząc w procedurach zmiany Traktatów, zgodnie z artykułem 48 niniejszego Traktatu; e) otrzymując informacje na temat wniosków o przystąpienie do Unii, zgodnie z artykułem 49 niniejszego Traktatu; f) uczestnicząc we współpracy międzyparlamentarnej między parlamentami narodowymi i z Parlamentem Europejskim, zgodnie z Protokołem w sprawie roli parlamentów narodowych w Unii Europejskiej

Udział parlamentów krajowych Kontrola stosowania zasady pomocniczości Komisja Europejska – projekt aktu Parlamenty narodowe w ciągu ośmiu tygodni – uzasadniona opinia w sprawie niezgodności projektu z zasadą pomocniczości ( każdy parlament 2 głosy)

Udział parlamentów krajowych Kontrola stosowania zasady pomocniczości Co najmniej 1/3 (lub w PWBiS 1/4) parlamentów przedstawia negatywną opinię: ponowna analiza aktu przez Komisję; podtrzymanie, wycofanie lub zmiana projektu decyzja Komisji wymaga uzasadnienia! Liczba opinii o sprzeczności projektu z zasadą pomocniczości wynosi co najmniej zwykłą większość głosów Komisja ponownie zajmuje się projektem – w przypadku podtrzymania wydaje uzasadnioną opinię, opinia Komisji i opinie parlamentów są przekazywane do PE i Rady i brane pod uwagę w toku procedury; Procedura nie jest kontynuowana jeżeli 55% członków Rady lub zwykła większość w PE stwierdzi, że projekt jest niezgodny z z. pomocniczości

Udział parlamentów krajowych SPRZECIW PARLAMENTÓW KRAJOWYCH uproszczone procedury zmiany Traktatów (art. 48 TUE ust. 7 tzw. procedury kładki) decyzja Rady określająca aspekty prawa rodzinnego mające skutki transgraniczne, które mogą być regulowane zwykłą procedurą ustawodawczą (art. 81 ust. 3 TFUE akapit 2 i 3)