ELEMENTY WSPÓŁCZESNEJ TEORII PRODUKCJI I PODZIAŁU Neoklasyczna teoria produkcji i podziału Trzy główne sposoby interpretacji interpretacji kapitału/zysku oraz pracy/płacy w ENC Psychologiczna Kapitał jako efekt „czekania”, czyli powstrzymywania się od natychmiastowej konsumpcji dóbr/dochodów. Zysk jako wynagrodzenie za „czekanie” Zysk jako efekt różnicy między (wyższą) wartością tzw. dóbr teraźniejszych i (niższą) dóbr przyszłych Podaż pracy i płaca jako kategorie związane z dodatnią i ujemną użytecznością pracy

Sposoby interpretacji interpretacji kapitału/zysku oraz pracy/płacy w ENC Kapitał i zysk jako kategorie występujące w tzw. dynamice gospodarczej Statyka: określone co do ilości i cech jakościowych zasoby pracy i kapitału, technologie produkcji i koszty wytwarzania Określone ceny dóbr finalnych Nie występują zyski : hipoteza zysku zerowego Dynamika: wszystkie powyższe warunki są zmienne, a w w szczególności pojawiają się nowe technologie

Sposoby interpretacji interpretacji kapitału/zysku oraz pracy/płacy w ENC Kapitał i zysk jako kategorie występujące w tzw. dynamice gospodarczej Zysk (procent) jako wynagrodzenie za ryzyko Ryzyko jako immanentna cecha procesu tworzeniem kapitału (rzeczowego) i jego modernizacji Zysk jako funkcja czasu dojrzewania inwestycji Zróżnicowanie zysku pochodną zróżnicowania ryzyka

Sposoby interpretacji interpretacji kapitału/zysku oraz pracy/płacy w ENC Kapitał i zysk jako kategorie występujące w tzw. dynamice gospodarczej Zysk jako wynagrodzenie za działalność innowacyjną (Schumpeter) równowaga/statyka: brak zysków, nie występują przedsiębiorcy, produkcja wg rutynowych metod Ewolucja/rozwój/dynamika: pojawiają się innowacje i przedsiębiorcy (przedsiębiorca=innowator) Źródło zysku: różnica między społecznymi (=cenie) a indywidualnymi (w przedsiębiorstwie innowacyjnym) kosztami marginalnymi (MC) Imitacja (dyfuzja) innowacji i zanik zysków, powrót do statyki

Sposoby interpretacji interpretacji kapitału/zysku oraz pracy/płacy w ENC ENC teoria produkcji i podziału Teoria produkcyjności krańcowej czynników wytwórczych (TPK) i marginalna teoria podziału (MTP) jako podstawa neoklasycznej mikroekonomii Prawo malejącej produkcyjności krańcowej cz.w. (PMPK), inaczej prawo malejących przychodów Uniwersalny charakter PMPK/PMP Produkcyjny i wartościotwórczy charakter wszystkich czynników produkcji Produkt krańcowy czynnika wytwórczego (MP) jako miara (1) udziału w wytworzonym produkcie, (2) podstawa wynagrodzenia oraz (3) ceny rynkowej czynnika

Sposoby interpretacji interpretacji kapitału/zysku oraz pracy/płacy w ENC ENC funkcja produkcji – FP jako podstawowy model neoklasycznej teorii produkcji i podziału Definicja ogólna i neoklasyczna Ogólna: ilościowy sposób określenia związku między produktem a nakładami czynników produkcji niezbędnymi do ich wytworzenia . Charakter tych związków określa technologia wytwarzania, rozumiana jako tzw. technologia Abstrakcyjna, czyli zbiór technicznych właściwości FP: Intensywność kapitałowa technologii Zakres substytucji między cz. pr. (praca i kapitałem) Technologicznie zdeterminowane korzyści skali

Sposoby interpretacji interpretacji kapitału/zysku oraz pracy/płacy w ENC ENC funkcja produkcji – FP jako podstawowy .... Definicja ENC – właściwości ENC FP P = F(x1,x2,…xn) P = F(x1,x2,…xn) 0 produkt nie może być ujemny P = F(K,0) = F(0,L) = F(0,0) = 0 (komplementarność czynników wytwórczych; K – kapitał. L – praca) MPK= f’(K), MPL= f’(L) – produkt marginalny K i L MPK  0; MPL 0 ; Produkty marginalne dodatnie (sens ekonomiczny: racjonalność gospodarowania) f’’(K)<0, f’’(L)<0; Prawo MPK czynników wytwórczych

Sposoby interpretacji interpretacji kapitału/zysku oraz pracy/płacy w ENC ENC funkcja produkcji – FP jako podstawowy ... a)  Substytucyjnośc L i K, pojęcie rocznika K i rocznikowej FP produkcji oraz interpretacja postępu technicznego w ENC teorii produkcji 1. Substytucyjnośc pełna (ex ante i ex post): nieograniczona zastępowalność L i K, postęp techniczny „nieucieleśniony”, rezydualny i egzogeniczny (względem gospodarki) charakter p.t. 2. Substytucyjnośc ograniczona (jest ex ante, brak ex post); istnieją tzw. roczniki kapitału i odpowiadająca im tzw. rocznikowa FP., postęp techniczny „ucieleśniony” (dany rocznik kapitału) i nieucieleśniony, problem tzw. czasu życia „maszyn’ (kapitału) 3. Brak substytucyjności (relacja K/L jest „sztywna” ex post i ex ante) 4. Spór „Cambridge contra Cambridge” (ENC a EPK)

Sposoby interpretacji interpretacji kapitału/zysku oraz pracy/płacy w ENC Podstawowe rodzaje analityczne ENC FP Główne kryteria wyodrębniania 1. technologiczne korzyści skali: związek między przyrostem produktu a przyrostem nakładów cz.pr. P = F(aK, aL); F= arF(K,L); r – korzyści skali r= 1 stałe; r>1 rosnące; r<1 malejące Korzyści skali = stopień jednorodności FP Elastyczność substytucji K przez L (lub odwrotnie): związek między marginalną stopą substytucji K przez L a intensywnością kapitałową technologii (K/L)

δ = d(MRSK/L)/ MRSK/L : dk/k Sposoby interpretacji interpretacji kapitału/zysku oraz pracy/płacy w ENC Podstawowe rodzaje analityczne ENC FP Główne kryteria wyodrębniania 2. Elastyczność substytucji K przez L MRSK/L = ðK/ ðL , p= K/L MRSK/L = p kδ δ>0 – elastyczność substytucji Sens ekonomiczny elastyczności substytucji: jest to Stosunek względnej zmiany MRSK/L do względnej zmiany K/L δ = d(MRSK/L)/ MRSK/L : dk/k

Sposoby interpretacji interpretacji kapitału/zysku oraz pracy/płacy w ENC Ogólna charakterystyka ENC teorii podziału Jest ściśle związana z TPK czynników wytwórczych Ma charakter „techniczny”: udziały poszczególnych czynników w produkcie są określone przez; Zmiany ilości czynników Możliwości technologicznej zdeterminowanej substytucji między czynnikami Nie zależą od społecznych i instytucjonalnych warunków podziału W równowadze ceny dóbr równają się ich krańcowym kosztom produkcji (hipoteza zysku zerowego)

Sposoby interpretacji interpretacji kapitału/zysku oraz pracy/płacy w ENC Załóżmy, że mamy makroekonomiczną ENC FP P= f(K,L) Jeśli jest ona jednorodna stopnia pierwszego (stałe korzyści skali), to jest ona równoważna funkcji y = f(k); Gdzie: y=P/L (wydajność) k=K/L (techniczne uzbrojenie pracy)

Sposoby interpretacji interpretacji kapitału/zysku oraz pracy/płacy w ENC Wnioski z modelu Stopa płac zmienia się wprost proporcjonalnie do zmian w K/L. W procesie akumulacji kapitału (rozwoju) płace rosną Stopa procentowa (zysku) zmienia odwrotnie proporcjonalnie do zmian w K/L. W procesie akumulacji jednostkowe wynagrodzenie kapitału (rozwoju) spada. Nie musi to oznaczać spadku udziału kapitału w produkcie społecznym (przeciwdziałać temu może odpowiedni rodzaj substytucji między pracą i kapitałem ) oraz postęp techniczny. Podział sprawiedliwy to podział wyznaczony przez produkty marginalne pracy i kapitału (w=MPL; r=MPK) Sprawiedliwość podziału zapewnia spełnienie warunków doskonałej konkurencji

Sposoby interpretacji kapitału/zysku oraz pracy/płacy w ENC

Sposoby interpretacji kapitału/zysku oraz pracy/płacy w ENC Postacie analityczne FP FP COBBA-DOUGLASA Stałe korzyści skali Elastyczność substytucji stała i równa 1 Elastyczności produktu względem K oraz L stałe P = F(aK, aL) F= aF(K,L) r=1 MRSK/L = p k δ=1

Sposoby interpretacji kapitału/zysku oraz pracy/płacy w ENC Marginalny produkt kapitału jest proporcjonalny do jego produktu przeciętnego Marginalny produkt pracy jest proporcjonalny do jej produktu przeciętnego

Sposoby interpretacji kapitału/zysku oraz pracy/płacy w ENC QK oraz QL to odpowiednio produkt wytworzony przez kapitał i pracę, zaś QK/P oraz QL/P to udziały kapitału i pracy w produkcie społecznym Wniosek: w funkcji Cobba-Douglasa elastyczności produktu względem kapitału i pracy równają się ich udziałom w produkcie społecznym ( i są stałe) Funkcja produkcji C-D w postaci uogólnionej podlega dowolnym korzyściom skali (EP/K + EP/L = r #1 )

Sposoby interpretacji kapitału/zysku oraz pracy/płacy w ENC Założenie leżące u podstaw f.pr. C-D, że elastyczność substytucji jest stała i wynosi 1, może być uogólnione Jeśli przyjmiemy, że elastyczność substytucji (δ) jest stała, ale nie koniecznie równa 1, otrzymujemy ogólniejszą klasę funkcji produkcji, funkcji CES (constant elasticity of substitution) Co oznacza w sensie ekonomicznym δ: jest to Stosunek względnej zmiany MRSK/L do względnej zmiany K/L δ = d(MRSK/L)/ MRSK/L : dk/k

Sposoby interpretacji kapitału/zysku oraz pracy/płacy w ENC Marginalna stopa substytucji pracy kapitałem (MRS) może też być ujęta jako relacja marginalnego produktu pracy (MPL) do marginalnego produktu kapitału (MPK). Dla makroekonomicznej funkcji produkcji będzie to relacja płacy jednostkowej (w) do jednostkowego wynagrodzenia kapitału (r)

Sposoby interpretacji kapitału/zysku oraz pracy/płacy w ENC W ujęciu makroekonomicznym, elastyczność substytucji mierzy zatem, jak zmienia się relacja cen czynników produkcji (ich jednostkowego wynagrodzenia) pod wpływem zmian względnego nasycenia gospodarki kapitałem (K/L) δ = 1; udziały pracy i kapitału w produkcie społecznym pozostają bez zmian ( funkcja produkcji Cobba-Douglasa) δ>1; udział pracy rośnie, kapitału maleje (f.pr.CES) δ<1; udział pracy maleje, kapitału rośnie (f.pr.CES) Funkcja C-D jest szczególnym przypadkiem CES