Samouczek bibliograficzny Część 2. Dokumenty elektroniczne Halina Galera Uniwersytet Warszawski Zakład Botaniki Środowiskowej Al. Ujazdowskie 4 00-478 Warszawa e-mail: h.galera@uw.edu.pl

Spis treści Uwagi dotyczące Samouczka bibliograficznego .......................................... Wykaz norm związanych z cytowaniem dokumentów elektronicznych........ Cytowanie dokumentów elektronicznych - zagadnienia ogólne ................... Dokumenty elektroniczne w porównaniu z drukowanymi ............................. Notki dla dokumentów na nośniku fizycznym ................................................ Dokument na nośniku fizycznym ................................................................ Fragment dokumentu na nośniku fizycznym ............................................ Dokumenty na nośniku fizycznym - postępowanie przy braku danych potrzebnych do stworzenia notki ..................................................... Notki dla dokumentów on line ........................................................................ Specyfika cytowania dokumentów on line ............................................... Dokument on line ........................................................................................ Książka on line ............................................................................................ Artykuł z czasopisma on line .................................................................... Dokumenty on line - postępowanie przy braku danych potrzebnych do stworzenia notki ...................................................... Literatura uzupełniająca .................................................................................. nr slajdu 3 4 5 6 7 8 10 12 13 14 16 18 20 22 23

Uwagi dotyczące Samouczka bibliograficznego Część 2. Samouczka bibliograficznego dotyczy tylko dokumentów elektronicznych. Ogólne zasady opracowywania bibliografii do przyrodniczej pracy naukowej (m.in. wykaz norm związanych z bibliografią, zasady tworzenia notek bibliograficznych oraz sposoby cytowania w tekście i redagowania spisu literatury) oraz propozycje cytowania dokumentów drukowanych przedstawiłam w części 1. (por. literatura uzupełniająca na slajdzie 25). W Samouczku stosuję określenia możliwie najbardziej intuicyjne. Notkę bibliograficzną (czyli: przypis bibliograficzny) nazywam skrótowo notką, powołanie (czyli: zamieszczoną w tekście krótką formę przypisu, służącą do identyfikacji dokumentu źródłowego) nazywam cytatem, a proces powoływania się w pracy na dane pochodzące z innych dokumentów - cytowaniem. Chętnie odpowiem na pytania i przyjmę uwagi dotyczące Samouczka. Proszę je kierować na adres: h.galera@uw.edu.pl

z cytowaniem dokumentów elektronicznych Wykaz norm związanych z cytowaniem dokumentów elektronicznych PN-ISO 690-2: 1999. Informacja i dokumentacja. Przypisy bibliograficzne. Dokumenty elektroniczne i ich części [polska edycja normy międzynarodowej, konstruowanie notek dla 7 typów dokumentów] PN-90/N-01204: 1998. Numeryczne zapisywanie dat i czasu dnia [norma polska, zgodna z normą międzynarodową ISO 8601: 2004]

Cytowanie dokumentów elektronicznych - zagadnienia ogólne Za dokumenty elektroniczne (czyli: dostępne za pośrednictwem techniki komputerowej) uznaje się programy, strony www, pojedyncze pliki i bazy danych, listy dyskusyjne, komunikaty i pojedyncze rekordy (w Samouczku uwzględniłam te typy dokumentów, na które naukowcy powołują się najczęściej). Podstawowe zasady cytowania dokumentów elektronicznych zostały uregulowane normą międzynarodową (obowiązującą w Polsce od 1999 r. - por. slajd 4). W praktyce nadal funkcjonują różnorodne sposoby powoływania się na tego typu dokumenty, a zwyczajowe normy środowiska naukowego nadal się kształtują. Trudno także dostosować cytowanie do potrzeb wydawcy, skoro w zaleceniach dla autorów rzadko pojawiają się wskazówki dotyczące cytowania dokumentów elektronicznych.

Dokumenty elektroniczne w porównaniu z drukowanymi Typowa dla dokumentów elektronicznych jest ich labilność, wynikająca z łatwości wprowadzania zmian w zawartości i lokalizacji dokumentów, a także z łatwości bezpowrotnego usuwania dokumentów dostępnych w trybie on line. Publikacje elektroniczne nie zawsze posiadają cechy powszechnie występujące w dokumentach drukowanych - w dokumentach elektronicznych istnienie tomów, zeszytów i stronic nie jest konieczne. Ze względu na specyfikę dokumentów elektronicznych, ich wykaz można zamieścić w osobnym podrozdziale spisu literatury.

Notki dla dokumentów na nośniku fizycznym

Dokument na nośniku fizycznym - struktura notki autor lub redaktor rok ukazania się Nazwisko I. rok. Tytuł publikacji [CD ROM]. Nr wydania. Wydawnictwo, miasto. typ nośnika * np. numer wersji ** nazwa wydawcy miejsce wydania ** Ze względu na częste aktualizowanie dokumentów elektronicznych, podanie numeru wydania lub wersji jest szczególnie ważne. Jeśli dokument posiada kilka oznaczeń wydania, należy je podać w kolejności podanej w źródle. * Typ nośnika podaje się za pomocą określeń [CD-ROM] i [dyskietka].

Dokument na nośniku fizycznym - przykład notki Moraczewski I.R. (red.). 2003. Chwasty krajowe. System identyfikacji gatunków i atlas [CD ROM]. Wersja 2136. Cortex Nova, Bydgoszcz.

Fragment dokumentu na nośniku fizycznym - struktura notki autor fragmentu * Nazwisko I. rok. Tytuł fragmentu. W: Nazwisko I., Tytuł publikacji. [CD ROM]. Nr wydania. Wydawnictwo, miasto. typ nośnika ** * Fragment (rozdział lub artykuł) pochodzący z większej publikacji można zacytować wtedy, gdy publikacja jest dziełem zespołu autorów i podano w niej autorów poszczególnych fragmentów. Jeśli autorstwo danego fragmentu nie jest znane, wówczas należy cytować całą publikację. ** Typ nośnika podaje się po tytule publikacji.

Fragment dokumentu na nośniku fizycznym - przykład notki Heywood V.H. (red.) 2001. Palmae. W: Heywood V.H., Jury S.L. (red.), Flora Europaea, t. 5. [CD ROM]. Euroflora 3.50. Cambridge Univ. Press, S. Jorna Assoc., Cambridge, s. 267-268. Cytat dotyczy opisu rodziny Palmae, opublikowanego w 5 tomie elektronicznej wersji Flora europaea. CD-ROM posiada numerację stron.

Dokumenty na nośniku fizycznym - postępowanie przy braku danych potrzebnych do stworzenia notki Informacje wpisywane do notek powinny pochodzić z samej publikacji lub z towarzyszącej jej dokumentacji. Jeśli publikacja i dokumentacja nie zawierają informacji o roku ukazania się, zamiast roku opublikowania można wpisać datę copyrihgt lub wyrażenie [rok nieznany]. Przy braku informacji o autorstwie publikacji, należy zamienić kolejność elementów notki, podając na początku tytuł - np. Tytuł publikacji rok [CD-ROM]. Nr wydania. Wydawnictwo, miasto. Jeśli publikacja nie zawiera informacji o wydawcy lub miejscu jej ukazania się, wówczas odpowiednie elementy notki należy zastąpić wyrażeniami: [wydawca nieznany], [miejsce nieznane].

Notki dla dokumentów on line

Specyfika cytowania dokumentów on line Notka dla dokumentów dostępnych w sieci powinna odsyłać do tej kopii dokumentu, która była faktycznym źródłem informacji. Dlatego datę pozyskania dokumentu i datę jego ostatniej aktualizacji należy podawać z dokładnością do dnia miesiąca. W przypadku daty pozyskania - oprócz daty kalendarzowej podaje się często także czas dnia. Czas dnia zapisuje się w systemie 24-godzinnym - np. 22:12. Datę można zapisać na kilka sposobów: - zapis tradycyjny: 4 lutego 2006, godz. 11:12 lub luty 2006 - powszechnie zrozumiały (i stosowany w Samouczku) numeryczny zapis daty i czasu dnia: RRRR-MM-DD; gg:mm, np. 2006-02-04; 11:12 lub 2006-02. - w miejsce średnika ; między datą a godziną można wpisać literę T (bez spacji), np. 2006-02-04T11:12.

Standardowe oznaczenia w notkach dokumentów on line: Zapis dotyczący daty pozyskania dokumentu i jego adresu sieciowego jest najbardziej zmiennym elementem notek. Zamiast zaproponowanego w niniejszej prezentacji zapisu [Pozyskano: RRRR-MM-DD]. Dostępny w: URL można użyć np. [Dostęp: RRRR-MM-DD]. Dostępny w Internecie: URL. lub: Accessed RRRR-MM-DD from: <URL>.

Dokument on line - struktura notki określenie zdalnego dostępu np. nazwa wortalu * Nazwisko I. rok. Tytuł publikacji. W: Tytuł dokumentu macierzystego [on line]. Ostatnia aktualizacja: RRRR-MM-DD. [Pozyskano: RRRR-MM-DD; gg:mm]. Dostępny w: URL. data aktualizacji ** data dostępu *** ścieżka dostępu **** * Dokumenty on line są często umieszczane na wortalach - tematycznych portalach internetowych (czyli: tematycznych serwisach informacyjnych). Natomiast jeśli dokument jest publikacją samodzielną (nie opublikowano jej na wortalu), wówczas informację o nazwie portalu należy pominąć. **** Warunki dostępu do dokumentu - należy podać możliwie najprostszą ścieżkę dostępu, uwzględniając wszystkie jej elementy (z pisownią i interpunkcją występującą w źródle). ** Data ostatniej modyfikacji dokumentu - należy podać możliwie najdokładniejsze określenie czasu (optymalnie - z dokładnością do dnia miesiąca). *** Data pobrania dokumentu - należy podać możliwie najdokładniejsze określenie czasu (z dokładnością co najmniej do dnia miesiąca, niekiedy podaje się go z dokładnością nawet do minuty).

Dokument on line - przykład notki Książek M. 2006. Na torfowiskach Zabajkala. W: bagna.pl. Serwis mokradłowy [on line]. Ostatnia aktualizacja: 2006-01-27. [Pozyskano: 2006-02-15; 16:31]. Dostępny w: http:/www.bagna.pl/index.php?page=tematy/zabajkala.

Książka on line - struktura notki Nazwisko I. rok. Tytuł publikacji [on line]. Nr wydania. Wydawnictwo, miasto. [Pozyskano: RRRR-MM-DD; gg:mm]. Dostępny w: URL. Książkę on line można odróżnić od innych typów dokumentów dostępnych w internecie za pomocą obowiązkowo podawanego numeru ISBN. Książki on line są rzadziej aktualizowane niż inne dokumenty dostępne w sieci - data ostatniej aktualizacji nie zawsze jest potrzebna.

elektroniczna reprodukcja książki z 1907 r. : Książka on line - przykład notki elektroniczna reprodukcja książki z 1907 r. : Gloger Z. 2004. Budownictwo drzewne i wyroby z drzewa w dawnej Polsce, t. 1 [on line]. Telecomp Service, Warszawa, ss. 392. [Pozyskano: 2006-02-15]. Dostępny w: www.pbi.edu.pl/book_reader.php?p=34756.

Artykuł z czasopisma on line - struktura notki Nazwisko I. rok. Tytuł artykułu. Czasopismo 00 [on line]. Ostatnia aktualizacja: RRRR-MM-DD. [Pozyskano: RRR-MM-DD; gg:mm]. Dostępny w: URL. nazwa czasopisma i numer jego tomu (ew. także zeszytu) * Czasopismo można odróżnić od innych typów dokumentów dostępnych w internecie za pomocą obowiązkowo podawanego numeru ISSN.

Dokumenty on line - postępowanie przy braku danych potrzebnych do stworzenia notki Informacje wpisywane do notek mogą pochodzić wyłącznie z zawartości samego dokumentu. Przy braku informacji o autorstwie dokumentu, należy zamienić kolejność elementów notki, podając na początku tytuł: Tytuł publikacji rok. [on line]. Przy braku informacji o roku ukazania się dokumentu, zamiast daty należy wpisać wyrażenie [rok nieznany]. Przy braku informacji o tytule dokumentu, należy go zastąpić pierwszymi wyrazami występującymi w dokumencie i dopisać po nich wielokropek: Nazwisko I. rok. Pierwsze słowa publikacji... [on line]. Przy braku informacji o wydawcy i/lub miejscu wydania dokumentu, w przypadku dokumentu elektronicznego można pominąć te elementy w notce.

Artykuł z czasopisma on line - przykład notki McKee C. 2005. Exotic Plants in Alaska’s Parks. Agroborealis 37.1 [on line]. Ostatnia aktualizacja: 2005-06. [Pozyskano: 2006-02-15; 13:58]. Dostępny w: http://www.uaf.edu/snras/afes/pubs/misc/MP_05_06.pdf.

Literatura uzupełniająca Poradniki katalogowania bibliotecznego w języku polskim Katalogowanie. Dokumenty elektroniczne [rok nieznany]. W: Bibliotekarz szkolny - serwis [on line]. Ostatnia aktualizacja: 2007-01-18. [Pozyskano: 2007-09-11]. Dostępny w: http://www.vulcan.edu.pl/bibliotekarz/poradnik/katalogi_00e.html Ogórkiewicz M. 2003. Przypisy bibliograficzne w świetle najnowszych norm. W: Witryna CONIW [on line]. [Pozyskano: 2007-09-11]. Dostępny w: http://www.coniw.wp.mil.pl/modules.php?name=News&file=article&sid=371 Sebastjan D., Tobolska U. 2004. Redagowanie bibliografii załącznikowej i przypisów bibliograficznych. W: Biblioteka pedagogiczna - Serwis informacyjny [on line]. Ostatnia aktualizacja: 2004-12-27. [Pozyskano: 2006-02-15]. Dostępny w: http://www.bib.edu.pl/dbp4.html

Poradniki cytowania w języku angielskim Byrum J.D. 1997. ISBD(ER): International Standard Bibliographic Description for Electronic Resources. W: International Federation of Library Assotiations and Institutions [on line]. Ostatnia aktualizacja: 1999-07-02. [Pozyskano: 2006-02-15]. Dostępny w: http://www.ifla.org/VII/s13/pubs/isbd.htm Lee I. [rok nieznany]. How to Write a Bibiliography - Examples in MLA Style. W: A Research Guide for Students [on line]. Ostatnia aktualizacja: 2006-02-21. [Pozyskano: 2006-02-22]. Dostępny w: http://www.aresearchguide.com/12biblio.html [poradnik cytowania kilkudziesięciu rodzajów dokumentów, w tym 12 typów dokumentów elektronicznych, strukturę cytatów zaproponowano wg standardów lokalnych] Studman-Badillo B. [rok nieznany]. Compiling for Internet Resources: Introduction. [on line]. Ostatnia aktualizacja: 1997-08-27. [Pozyskano: 2006-02-22]. Dostępny w: http://www.warwick.ac.uk/EAP/study_skills/compiling_a_bibliography/www.htm [poradnik z linkami dotyczącymi cytowania różnych zasobów w sieci]

Cyfrowy zapis daty i czasu dnia i podana tam literatura uzupełniająca Klyne G., Newman C. 2002. Date and Time on the Internet: Time stamps. W: The Internet Engineering Taks Force [on line]. Ostatnia aktualizacja: 07-2002. [Pozyskano: 2006-02-15]. Dostępny w: http://www.ietf.org/rfc/rfc3339.txt Inne Katalogowanie. Dokumenty elektroniczne [rok nieznany]. W: Bibliotekarz szkolny - serwis [on line]. Ostatnia aktualizacja: 2007-01-18. [Pozyskano: 2007-09-11]. Dostępny w: http://www.vulcan.edu.pl/bibliotekarz/poradnik/katalogi_00e.html [definicje, wskazówki, linki]. Wykaz norm związanych z cytowaniem dokumentów elektronicznych - patrz slajd 4 Por. też ogóle zasady cytowania: Galera H. 2006. Samouczek bibliograficzny. Część 1. Dokumenty drukowane. Ostatnia aktualizacja: 2007-09-11. Dostępny w: http://www.zbs.uw.edu.pl/pomoc/samouczek_dokum_drukowane.ppt i podana tam literatura uzupełniająca