Polityka PFRON w stosunku do kształcenia osób niepełnosprawnych Konferencja: "Możliwości a Bariery - system wsparcia studentów z niepełnosprawnością na Dolnym Śląsku" Wrocław, 7 grudnia 2009 r.

Przeobrażenia społeczne w postrzeganiu osób niepełnosprawnych w Polsce na przestrzeni ostatnich 20 lat Zastąpienie wizerunku osoby niepełnosprawnej, jako niezdolnej do samodzielnego funkcjonowania i wymagającej opieki socjalnej wizerunkiem osoby, która przy niewielkim wsparciu może aktywnie uczestniczyć w życiu społecznym przez: edukację pracę zawodową kulturę sport Wsparcie, o którym jest mowa powyżej polega na usunięciu: barier w komunikowaniu się barier technicznych (w tym transportowych) barier architektonicznych

Osoby prawnie uznane za niepełnosprawne w Polsce wg NSP 2002 4.450.139

Osoby prawnie uznane za niepełnosprawne według stopni niepełnosprawności (w %) w Polsce wg NSP 2002 Źródło: Osoby niepełnosprawne oraz ich gospodarstwa domowe. Część I Osoby niepełnosprawne, GUS, Warszawa, październik 2003 r.

Struktura rodzajów niepełnosprawności populacji osób niepełnosprawnych w Polsce (w %) Źródło: Aktywność Ekonomiczna Ludności Polski, badanie modułowe z 2000 r., GUS, Warszawa 2001 r.

Aktywność ekonomiczna osób niepełnosprawnych w wieku 15 lat i więcej wg stopnia niepełnosprawności – stan na II kwartał 2009 roku Źródło: Aktywność Ekonomiczna Ludności Polski, II kwartał 2009 r., GUS, Warszawa 2009 r.

Rola edukacji w rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych EDUKACJA, zmierzająca do „wyposażenia” osoby niepełnosprawnej w określony zasób wiadomości i umiejętności, jest niezbędnym ogniwem rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych. Dobrze wykształcone i posiadające wysokie kwalifikacje zawodowe osoby niepełnosprawne mogą konkurować na rynku pracy z osobami pełnosprawnymi. Uzyskanie odpowiednich kwalifikacji przez osoby niepełnosprawne jest podstawowym kryterium do uzyskania zatrudnienia, w rezultacie którego następuje nie tylko polepszenie sytuacji ekonomicznej takich osób, ale również wzrost poczucia własnej wartości i potrzeby integracji ze społeczeństwem.

Rola edukacji w rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych c.d. Jednakowy dostęp do EDUKACJI jest podstawowym warunkiem zapewnienia integracji społecznej oraz niezależności osób niepełnosprawnych, bez względu na charakter i stopień ich niepełnosprawności. EDUKACJA powinna obejmować wszystkie etapy życia – począwszy od poziomu przedszkolnego, a skończywszy na edukacji zawodowej oraz kształceniu ustawicznym, zapewniając rozwój osobowości, talentu, kreatywności oraz zdolności intelektualnych i fizycznych. Zaniedbania we wczesnym okresie EDUKACJI – na poziomie szkoły podstawowej, gimnazjum oraz szkoły ponadgimnazjalnej często przekreślają możliwości zajęcia wysokiej lub przynajmniej średniej pozycji w życiu społecznym i zawodowym.

Osoby niepełnosprawne wg poziomu wykształcenia – stan na II kwartał 2009 roku Źródło: Aktywność Ekonomiczna Ludności Polski, II kwartał 2009 r., GUS, Warszawa 2009 r.

Sytuacja osób niepełnosprawnych na rynku pracy Pomimo zaobserwowanej w Polsce pozytywnej zmiany w postrzeganiu osób niepełnosprawnych nadal bardzo niskie są zarówno aktywność zawodowa, jak i wskaźnik zatrudnienia takich osób. Wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w Polsce w II kwartale 2009 r. wg. badania GUS „Aktywność Ekonomiczna Ludności Polski II Kwartał 2009 r.” wyniósł: dla osób z wykształceniem wyższym – 27% dla osób z wykształceniem średnim zawodowym – 16,9% dla osób z wykształceniem średnim ogólnokształcącym – 14,1% dla osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym – 17,4% dla osób z wykształceniem gimnazjalnym, podstawowym i niepełnym podstawowym – 6,0%

Wspieranie przez PFRON procesu edukacji osób niepełnosprawnych Zdaniem Funduszu, pomoc ze środków PFRON dla osób niepełnosprawnych powinna dotyczyć przede wszystkim wsparcia procesu edukacji takich osób, z tego względu, że stanowi ona najważniejsze ogniwo w aktywizacji zawodowej i społecznej. Fundusz obecnie realizuje programy, których celem jest wsparcie procesu edukacji osób niepełnosprawnych m.in. poprzez dofinansowanie: do kosztów nauki zakupu pomocy naukowych kursów doszkalających, w tym kursów językowych zakupu sprzętu komputerowego i oprogramowania oraz instalacji Internetu oraz przyznawanie stypendiów specjalnych za wyniki w nauce. W 2010 roku Fundusz przeprowadzać będzie badanie pn. „System kształcenia osób niepełnosprawnych w Polsce - mocne i słabe strony, którego zadaniem będzie ocena obecnego systemu edukacji osób niepełnosprawnych i przedstawienie rekomendacji do wprowadzenia ewentualnych zmian.

Wspieranie przez PFRON procesu edukacji osób niepełnosprawnych c.d. Do programów obecnie realizowanych przez Fundusz, których celem jest wsparcie procesu edukacji osób niepełnosprawnych należą w szczególności: program „STUDENT II - kształcenie ustawiczne osób niepełnosprawnych” pilotażowy program „UCZEŃ NA WSI - pomoc w zdobyciu wykształcenia przez osoby niepełnosprawne zamieszkujące gminy wiejskie oraz gminy miejsko – wiejskie” program „PITAGORAS 2007 - program pomocy osobom z uszkodzeniem słuchu”

STUDENT II – kształcenie ustawiczne osób niepełnosprawnych Realizator programu: Oddziały PFRON, stypendia specjalne – Biuro PFRON. Cel programu: Wyrównanie szans w zdobyciu wykształcenia przez osoby niepełnosprawne oraz przygotowanie osób niepełnosprawnych, poprzez stałe podwyższanie kwalifikacji, do rywalizacji o zatrudnienie na otwartym rynku pracy. Okres realizacji: od dnia 1 stycznia 2008 roku jako kontynuacja programu „STUDENT”, którego uruchomienie nastąpiło w dniu 1 stycznia 2002 roku; data zakończenia programu ustalona zostanie przez Radę Nadzorczą PFRON na podstawie odrębnej uchwały. Adresaci programu „STUDENT II”: osoby z orzeczonym znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności (lub orzeczeniem równoważnym), które są: 1) studentami studiów pierwszego stopnia lub studentami studiów drugiego stopnia albo studentami jednolitych studiów magisterskich – prowadzonych przez szkoły wyższe, 2) posiadaczami dyplomu ukończenia studiów wyższych kształcącymi się na studiach podyplomowych prowadzonych przez szkoły wyższe lub przez inne jednostki uprawnione do prowadzenia tych studiów na podstawie odrębnych przepisów, 3) uczestnikami studiów doktoranckich prowadzonych przez szkoły wyższe lub przez inne jednostki uprawnione do prowadzenia tych studiów na podstawie odrębnych przepisów, 4) słuchaczami kolegiów pracowników służb społecznych, kolegiów nauczycielskich lub nauczycielskich kolegiów języków obcych,

STUDENT II – kształcenie ustawiczne osób niepełnosprawnych c.d. 5) uczniami szkół policealnych, 6) studentami uczelni zagranicznych, 7) studentami odbywającymi staż zawodowy za granicą w ramach programów Unii Europejskiej, pobierającymi naukę w systemie stacjonarnym lub systemie niestacjonarnym. Adresatami programu są również: osoby z orzeczonym znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności mające wszczęty przewód doktorski, a nie będące uczestnikami studiów doktoranckich, osoby z orzeczonym lekkim stopniem niepełnosprawności* (lub orzeczeniem równoważnym), które spełniają łącznie następujące warunki: były uczestnikami programu posiadając znaczny lub umiarkowany stopień niepełnosprawności (lub orzeczenie równoważne), uzyskały orzeczenie o lekkim stopniu niepełnosprawności w trakcie uczestnictwa w programie, po zaliczeniu co najmniej pierwszego roku nauki, a w przypadku form kształcenia trwających jeden rok – co najmniej pierwszego semestru nauki. * pomoc finansowa może zostać przyznana wyłącznie do czasu ukończenia przez wnioskodawcę nauki w ramach tej formy kształcenia, w trakcie której nastąpiła zmiana stopnia niepełnosprawności na lekki.

STUDENT II – kształcenie ustawiczne osób niepełnosprawnych c.d. Pomoc finansowa w ramach programu udzielana jest w formie: dofinansowania kosztów nauki, stypendium specjalnego za szczególne osiągnięcia w nauce. Przyznane w ramach programu dofinansowanie może obejmować w szczególności następujące koszty: opłaty za naukę (czesne), zakwaterowania – w przypadku nauki poza miejscem stałego zamieszkania, dojazdów, związane z dostępem do Internetu (instalacja i abonament), uczestnictwa w zajęciach mających na celu podniesienie sprawności fizycznej lub psychicznej, zakupu przedmiotów ułatwiających lub umożliwiających naukę, w tym zakupu programów komputerowych, pamięci przenośnej USB, dysków optycznych (np. CD) oraz dyskietek, 7) wyjazdów organizowanych w ramach zajęć szkolnych.

STUDENT II – kształcenie ustawiczne osób niepełnosprawnych c.d. Terminy przyjmowania wniosków: Wnioski o dofinansowanie kosztów nauki w danym roku akademickim (szkolnym) składane są w terminie od 10 września do 10 października każdego roku realizacji programu. Wnioskodawcy, którzy nie złożą wniosku w ww. terminie (lub których wniosek zostanie zweryfikowany negatywnie), mogą ubiegać się o dofinansowanie kosztów nauki dotyczących drugiego półrocza danego roku akademickiego (szkolnego), w terminie od 1 do 28 lutego każdego roku realizacji programu. Wnioskodawcy, którzy pobierają naukę w szkołach, w których pierwszy semestr danego roku nauki rozpoczyna się w pierwszym półroczu danego roku kalendarzowego wnioski o dofinansowanie kosztów nauki składają w terminie od 1 do 28 lutego każdego roku realizacji programu. W przypadku osób, które nie złożą wniosku o dofinansowanie w ww. terminie (lub których wniosek zostanie zweryfikowany negatywnie), mogą ubiegać się o dofinansowanie kosztów nauki dotyczących drugiego półrocza danego roku nauki w terminie od 10 września do 10 października każdego roku realizacji programu. Wnioski o przyznanie stypendium specjalnego na okres danego roku akademickiego składane są najpóźniej do dnia 15 listopada każdego roku realizacji programu. Wnioski o przyznanie stypendium specjalnego na drugi semestr danego roku akademickiego składane są najpóźniej do dnia 15 kwietnia każdego roku realizacji programu.

Liczba studentów objętych programem w kolejnych latach jego realizacji STUDENT II – kształcenie ustawiczne osób niepełnosprawnych c.d. Liczba studentów objętych programem w kolejnych latach jego realizacji Liczba studentów ROK Łączne wydatki Funduszu na dofinansowanie kształcenia ustawicznego w ramach programu „STUDENT” w latach 2002-2009 przekroczą kwotę 185 mln zł.

Struktura wykształcenia ON w IV kwartale 2005 i 2008 roku Źródło: Aktywność Ekonomiczna Ludności Polski, IV kwartał 2005 r., GUS, Warszawa 2006 r. Aktywność Ekonomiczna Ludności Polski, IV kwartał 2008 r., GUS, Warszawa 2009 r.

UCZEŃ NA WSI – pomoc w zdobyciu wykształcenia przez osoby niepełnosprawne zamieszkujące gminy wiejskie oraz gminy miejsko - wiejskie Realizatorzy programu: Oddziały PFRON i Gminy, które przyjmą przesłane przez PFRON zaproszenie do uczestnictwa w programie – w zakresie określonym w procedurach realizacji programu. Cel strategiczny: Wyrównanie szans w zdobyciu wykształcenia przez uczniów, będących osobami niepełnosprawnymi, zamieszkujących gminy. Cele operacyjne: 1) poprawa warunków kształcenia uczniów, będących osobami niepełnosprawnymi, zamieszkującymi gminy, umożliwienie uczestnictwa w zajęciach mających na celu podniesienie sprawności fizycznej i psychicznej. Celem programu jest również wzrost udziału osób niepełnosprawnych zamieszkujących gminy w ogólnej liczbie osób pobierających naukę na poziomie ponadgimnazjalnym. Okres realizacji: od dnia 1 września 2007 r. do dnia 30 czerwca 2010 r. Miejsce realizacji: gminy wiejskie, obszary wiejskie lub miasta do 5 tys. mieszkańców w gminach miejsko-wiejskich.

UCZEŃ NA WSI – pomoc w zdobyciu wykształcenia przez osoby niepełnosprawne zamieszkujące gminy wiejskie oraz gminy miejsko – wiejskie c.d. Adresaci obszaru A programu: Osoby niepełnosprawne pobierające naukę w szkole podstawowej, gimnazjum lub w szkole ponadgimnazjalnej (z wyłączeniem szkoły policealnej), mieszkające na terenie gminy wiejskiej, obszaru wiejskiego lub miasta do 5 tys. mieszkańców w gminie miejsko -wiejskiej, posiadające ważne orzeczenie o niepełnosprawności lub orzeczenie o stopniu niepełnosprawności. W ramach obszaru A programu dofinansowanie, może obejmować następujące koszty: 1) zakupu przedmiotów ułatwiających lub umożliwiających naukę, 2) uczestnictwa w zajęciach mających na celu podniesienie sprawności fizycznej lub psychicznej (w tym wakacyjne obozy rehabilitacyjne), 3) związane z dostępem do Internetu (instalacja i abonament), z wyłączeniem zakupu komputerów, 4) kursów doszkalających w zakresie programu nauczania oraz kursów językowych (w przypadku kursów organizowanych poza miejscem zamieszkania ucznia, dofinansowaniu mogą podlegać również koszty dojazdu, zakwaterowania, wyżywienia), wyjazdów organizowanych w ramach zajęć szkolnych. Uczniowie szkół ponadgimnazjalnych mogą uzyskać ponadto dofinansowanie: kosztów pobieranej nauki (czesne), dojazdu do szkoły i zakwaterowania (w przypadku, gdy uczeń pobiera naukę poza miejscem stałego zameldowania).

UCZEŃ NA WSI – pomoc w zdobyciu wykształcenia przez osoby niepełnosprawne zamieszkujące gminy wiejskie oraz gminy miejsko – wiejskie c.d. Wysokość dofinansowania w ramach obszaru A programu nie może przekroczyć: w przypadku ucznia szkoły podstawowej lub gimnazjum – kwoty 2.000 zł w ciągu jednego roku szkolnego, w przypadku ucznia szkoły ponadgimnazjalnej – kwoty 3.000 zł w ciągu jednego roku szkolnego, z zastrzeżeniem postanowień pkt 3, 3) w przypadku ucznia szkoły ponadgimnazjalnej zobowiązanego do uiszczania opłat za naukę (czesnego) – kwoty 4.000 zł w ciągu jednego roku szkolnego. TERMINY Termin przyjmowania oświadczeń gmin o przystąpieniu do realizacji programu Termin przyjmowania wystąpień (z gmin - na realizację obszaru A programu) Termin przyjmowania wniosków o dofinansowanie kosztów nauki ucznia niepełnosprawnego 15.06-15.07 każdego roku realizacji programu do 15.10 każdego roku realizacji programu do 30.09 każdego roku realizacji programu (wnioski składane do gmin)

Liczba uczniów objętych programem w kolejnych latach jego realizacji UCZEŃ NA WSI – pomoc w zdobyciu wykształcenia przez osoby niepełnosprawne zamieszkujące gminy wiejskie oraz gminy miejsko – wiejskie c.d. Liczba uczniów objętych programem w kolejnych latach jego realizacji Liczba uczniów ROK

PITAGORAS 2007 – program pomocy osobom z uszkodzeniem słuchu Realizator programu: Oddziały PFRON. Cel programu: zapewnienie niesłyszącym i niedosłyszącym, w tym głuchoniewidomym i głuchoniedowidzącym studentom, uczniom szkół policealnych oraz uczestnikom kursów przygotowawczych do egzaminów do szkół wyższych, w zależności od potrzeb: pomocy tłumaczy migowych lub możliwości wykorzystywania w trakcie zajęć oraz egzaminów urządzeń wspomagających słyszenie i innych urządzeń, w tym dostosowanych do możliwości i potrzeb wnikających z dysfunkcji słuchu lub słuchu i wzroku. Okres realizacji: od 2007 r. na terenie całego kraju; program ten jest kontynuacją programu PFRON pn. „Pitagoras – program pomocy osobom z uszkodzonym słuchem” realizowanego w latach 1999-2006. Adresaci programu: uczelnie oraz szkoły policealne. Uczestnicy programu: osoby niesłyszące lub niedosłyszące, w tym głuchoniewidome i głuchoniedowidzące, które posiadają orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, studiują lub uczą się w szkołach policealnych albo uczą się na kursach przygotowawczych do egzaminów do szkół wyższych.

PITAGORAS 2007 – program pomocy osobom z uszkodzeniem słuchu c.d. W ramach programu przewiduje się: Finansowanie usług tłumacza migowego świadczącego usługi na rzecz studentów i uczniów szkół policealnych. Maksymalna wysokość środków przeznaczonych na sfinansowanie w ramach programu 1 godziny pracy tłumacza migowego równa jest maksymalnej cenie 1 godziny pracy tłumacza migowego Polskiego Związku Głuchych. Na 1 godzinę lekcyjną (45 min.) przypada 1 godzina zegarowa pracy tłumacza migowego. Dofinansowanie zakupu i montażu urządzeń wspomagających słyszenie dla uczestników programu. Dofinansowanie zakupu specjalistycznego sprzętu komputerowego, elektronicznego i oprogramowania oraz poszczególnych elementów służących jego uzasadnionej rozbudowie. Dofinansowanie zakupu specjalistycznych elektronicznych urządzeń brajlowskich oraz poszczególnych elementów służących ich uzasadnionej rozbudowie. Dofinansowanie zakupu urządzeń lektorskich. Dofinansowanie zakupu: a) kserokopiarki, b) faxu.

PITAGORAS 2007 – program pomocy osobom z uszkodzeniem słuchu c.d. Tryb składania wniosków: Wnioski należy składać we właściwym dla siedziby Wnioskodawcy Oddziale Funduszu. Termin przyjmowania wniosków w 2009 r.: do dnia 31 października 2009 r. – dofinansowanie kosztów usług tłumacza języka migowego, do dnia 30 czerwca 2009 r. – dofinansowanie zakupu i montażu urządzeń wspomagających słyszenie i innych urządzeń.

Liczba uczelni objętych programem w kolejnych latach jego realizacji PITAGORAS 2007 – program pomocy osobom z uszkodzeniem słuchu c.d. Liczba uczelni objętych programem w kolejnych latach jego realizacji Liczba uczelni ROK

Podsumowanie Edukacja jest podstawowym czynnikiem umożliwiającym osobom niepełnosprawnym aktywność zawodową i integrację społeczną, a więc dającym niezależność w życiu. Fundusz dąży do stworzenia osobom niepełnosprawnym możliwości uczestniczenia w edukacji, zarówno powszechnej, jak i specjalnej z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb i możliwości takich osób. Należy inwestować w edukację osób niepełnosprawnych, ponieważ przez edukację osobom niepełnosprawnym stwarza się możliwość uzyskania zatrudnienia.

Dziękuję za uwagę ! www.pfron.org.pl