Zaburzenia odżywiania otyłość i nadwaga –współczesny problem cywilizacyjny w populacji dzieci i młodzieży Dr Ewa Starostecka Klinika Endokrynologii i Chorób Metabolicznych INSTYT CENTRUM ZDROWIA MATKI POLKI

Zaburzenia odżywiania nadwaga/otyłość To plaga, dżuma XXI wieku Występuje, gdy wartość energetyczna diety przez względnie długi okres życia przewyższa ilość energii wydatkowanej w ciągu doby na spoczynkową przemianę materii, codzienną aktywność życiową oraz aktywnością fizyczną związaną z pracą zawodową, rekreacją.

UNIA EUROPEJSKA 2006 ROK (raport IOTF) - 27 000 otyłych dzieci choruje na cukrzycę typu 2 - 400 000 dzieci ma nieprawidłową tolerancję glukozy - ponad 1 milion otyłych ma czynniki ryzyka rozwoju choroby naczyniowej serca - ponad 1.1 miliona osób ma nadciśnienie - ok. 1 milion osób ma dyslipidemię - ok. 1.4 miliona osób ma stłuszczenie wątroby

Podstawowym wykładnikiem stanu odżywienia są masa ciała i wzrost Do oceny stopnia zaburzeń odżywiania stosuje się metody antropometryczne pozwalające na określenie wskaźnika masy ciała BMI (Body Mass Index) BMI = MR / (WR) 2 MR – wartość rzeczywistej masy ciała (kg)- WR - wartość rzeczywistej wysokości ciała (m) Wartości BMI pozwalają na różnicowania zaburzeń odżywiania

BMI Wartości poniżej 18,5 niedowaga 18,5-24,9 wartości prawidłowe 25,0 – 29,9 nadwaga ( otyłość Iº) 30,0 – 39,9 otyłość IIº 40,0 i powyżej otyłość IIIº, zwana ciężką, śmiertelną

NADWAGA I OTYŁOŚĆ u dzieci Stan patologicznego zwiększenia w organizmie ilości tkanki tłuszczowej Oszacowania wskaźnika BMI u dzieci wymaga zastosowania odpowiednich siatek centylowych U dzieci młodszych do określenia wskaźnika masy ciała stosuje się metodę LMS ( Least Mean Square) podaną przez Cole LMS = MR x WS/ x 100 WR x MS MR- wartość rzeczywistej masy ciała (kg) WR- wartość rzeczywistej wysokości badanego dziecka(cm) MS –wartość średniej masy ciała wg siatek centylowych WS –wartość średniej wysokości ciała dla wieku badanego wg siatek centylowych

W otyłości wieku dziecięcego dochodzi do zwiększenia zarówno wielkości jak i liczby adipocytów . Proces zwiększania się liczby komórek tłuszczowych, który dokonuje się w okresie niemowlęcym jak też dojrzewania płciowego może przyczyniać się do rozwoju otyłości w wieku dorosłym.

Czynniki warunkujące powstawanie otyłości prostej: genetyczne środowiskowe

Czynniki środowiskowe to przede wszystkim utrwalony , nieprawidłowy sposób żywienia (zły wzorzec pokoleniowy) przekarmianie dziecka, nieregularność spożywanych posiłków!!! mała aktywność ruchowa

PODZIAŁ OTYŁOŚCI OTYŁOŚĆ PROSTA –samoistna ,występująca u osób z predyspozycją genetyczną ujawniająca się pod wpływem czynników środowiskowych, OTYŁOŚĆ WTÓRNA zespoły uwarunkowane genetycznie ( zespół Pradera - Williego, zespół Laurence-Moona- Biedla) – niektóre endokrynopatie np. niedoczynność tarczycy, rzekoma niedoczynność przytarczyc ,niedobór hormonu wzrostu, hiperinsulinizm, przyczyny pochodzenia podwzgórzowego (po zapaleniu opon i mózgu, stany pourazowe OUN) przyczyny jatrogenne- po kortykoterapii ,leki p/histaminowe

Otyłość u dzieci i młodzieży predysponuje do otyłości w wieku dojrzałym u ponad 30% ♂ i 40 % ♀, u chłopców może powodować ginekomastię i zaburzenia procesu dojrzewania na skutek nadmiernej aromatyzaacji androgenów do estrogenów w tk tłuszczowej u dziewcząt prowadzi do zaburzeń miesiączkowania usposabia do chorób układu ruchu , układu sercowo –naczyniowego, dyslipidemii, nadciśnienia tętniczego sprzyja występowaniu zaburzeń emocjonalnych

Zespół metaboliczny wieku rozwojowego Otyłość Zaburzenia hemodynamiczne- nadciśnienie tętnicze Schorzenia układu sercowo- naczyniowego w wieku dorosłym

Kliniczne i laboratoryjne kryteria rozpoznania zespołu metabolicznego Otyłość Otyłość trzewna Nadciśnienie tętnicze Dyslipidemia Upośledzenie tolerancji glukozy – insulinooprność i/lub hiperinulinizm

Kryteria definicji zespołu metabolicznego u dzieci Modyfikacja definicji NCEP/ATP III: TG ≥110 mg/dl HDL cholesterol < 40 mg/dl Talia ≥ 90c glukoza ≥ 110 mg/dl

Zaburzenia związane z zespołem metabolicznym Cukrzyca typu 2 Choroba sercowo-naczyniowa Nadciśnienie tętnicze pierwotne Zespół policystycznych jajników Stłuszczenie wątroby Zespół bezdechu sennego

Wg ogólnopolskich badań z 2009roku nadwaga występuje w 8 % populacji chłopców i ponad 7% u dziewcząt a otyłych jest prawie 5% populacji niezależnie od płci gdy zastosujemy międzynarodowe kryteria opracowane przez Cole’a i wsp. to nadwagę ma 16 % chłopców i 11% dziewcząt

Według ostatnich badań wieloośrodkowych w grupie polskich dzieci w wieku 7-9 lat nadwaga i otyłość występuje u 15% chłopców i 15,8% dziewcząt. Z danych statystycznych wynika ,że mniej więcej co siódme dziecko w wieku wczesnoszkolnym w Polsce ma nadmierną masę ciała. A skala problemu narasta wraz z osiągnięciem wieku dojrzewania, gdy u 15-30% tej populacji rozpoznajemy nadwagę lub otyłość.

Strategie leczenia zespołu metabolicznego Odpowiednie odżywianie Ćwiczenia fizyczne Redukcja masy ciała

WALKA z OTYŁOŚCIĄ Europejska Karta Walki z Otyłością Narodowy Program Zapobiegania Nadwadze i Otyłości oraz Przewlekłym Chorobom Niezakaźnym Program Poprawy Żywienia i Aktywności Fizycznej w Polsce 2007-2016

Buczek S1., Krzyżanowska J1., Heleniak G1., Lange A. 2, Starostecka E2 Ocena zachowań żywieniowych u dzieci otyłych w wieku 4-12 lat – implikacje edukacyjne Ocena czynników zagrożeń zespołu metabolicznego w populacji dzieci łódzkich Opracowanie i wdrażanie zasad prawidłowego żywienia w populacji objętej badaniem Buczek S1., Krzyżanowska J1., Heleniak G1., Lange A. 2, Starostecka E2 1 Samodzielna Sekcja Dietetyki 2 Poradnia Zaburzeń Metabolicznych Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki, Łódź

Nadmiar masy ciała (kg) Grupa badana 50 dzieci Chłopcy : Dziewczynki 1 : 1 Średnia SD Wiek (lata) 10,0 3,3 Wzrost (hSDS) 1,23 1,1 Nadmiar masy ciała (kg) 19,2 7,8 % Nadwagi 48,5 17,2 BMI (SDS) 6,5 1,9 Do oceny wykorzystano autorską ankietę badającą zachowania żywieniowe, w której uwzględniono częstość i rodzaj spożywanych posiłków, a także wybrane elementy stylu życia ankietowanych. W następnej kolejności przeprowadzono wywiad żywieniowy z ostatnich 24 godzin. U wszystkich badanych stwierdzono występowanie nadwagi lub otyłości u najbliższych członków rodziny.

Wiedza żywieniowa pielęgniarka, dietetyk