Etyka zawodowa funkcjonariuszy służb państwowych – wykład nr 3 dr Tomasz Wójtowicz

1. Normy prawne – praworządność – etyka 2. Przygotowanie zawodowe, a etyka

Plan prezentacji: Normy prawne; Praworządność; Normy prawne, a etyka; Normy etyczne w pracy policjanta Przygotowania zawodowe, a etyka;

Norma prawna Norma prawna - reguła postępowania, ustanowiona przez kompetentny organ państwa np. parlament, rząd, prezydenta, wojewodę, skierowana do abstrakcyjnego adresata, określająca sposób postępowania w przewidzianej tą normą sytuacji.

Norma prawna Norma prawna – wypowiedź zawarta w akcie prawotwórczym, wyrażająca polecenie ogólnego zachowania się w konkretnych okolicznościach.

Norma prawna – koncepcja trójelementowa Hipoteza Dyspozycja Sankcja Określa warunki zastosowania normy prawnej oraz jej adresata Określa negatywne następstwa, jakie spotkają adresata jeśli nie będzie respektował dyspozycji Określa właściwy sposób zachowania się adresata w opisanej sytuacji Źródło: M.Wincenciak, Sankcje w prawie administracyjnym i procedura ich wymierzania

Norma prawna – koncepcja dwuelementowa Sankcjonowana Sankcjonująca Składa się z hipotezy i dyspozycji. hipoteza określa fakt naruszenia normy sankcjonowanej, a dyspozycja jest właściwą sankcją przedstawioną jako sposób postępowania. Składa się z hipotezy i dyspozycji. Wyraża nakaz bądź zakaz powinnego zachowania. Źródło: M.Wincenciak, Sankcje w prawie administracyjnym i procedura ich wymierzania

Rodzaje norm prawnych – podział ze względu na sposób wysłowienia Zezwalające Zakazujące Nakazujące Uprawniają do określonego zachowania Nakazują co adresat powinien uczynić aby postępować zgodnie z normą prawną Określają zachowania od których adresat powinien się powstrzymać

Rodzaje norm prawnych – podział ze względu na zakres zastosowania Bezwzględnie obowiązujące Względnie obowiązujące Bezwzględny obowiązek zachowania się zgodnego z treścią normy prawnej Adresat ma możliwość wyboru zachowania innego niż jest określony w normie

Rodzaje norm prawnych – podział ze względu na zakres obowiązywania Ius commune Ius particulare Obowiązujące na terenie całego państwa Obowiązujące na części terytorium państwa

Norma prawa, a norma moralna Prawo Moralność

Norma prawa, a norma moralna Moralność Prawo

Norma prawna – podsumowanie Bezwzględnie obowiązująca Względnie obowiązująca Zakazująca Nakazująca Upoważniająca

Norma prawna – podsumowanie Powszechnie dostępna – Dziennik Ustaw Etyka PRAWO Źródło norm Internalizacja określony wartości Proces legislacyjny Treść norm Powszechnie dostępna – Dziennik Ustaw Odwołanie do osobowego sumienia

Norma prawna – podsumowanie Regulują rozległe obszary życia Etyka PRAWO Legitymizacja norm Autorytet państwa Odwołanie się do wartości Obowiązywalność norm Uchodzą za normy idealne, zobowiązują jedynie w osobistym sumieniu Regulują rozległe obszary życia

Norma prawna – podsumowanie Etyka PRAWO Cel norm Służą dobru wspólnemu, zagwarantowania bezpieczeństwa prawnego Służą pomocą w ukształtowaniu udanego życia w wolności i odpowiedzialności Źródło: E.Wiszowany, Etyka w policji

Praworządność Praworządność – jest stanem faktycznym polegającym na tym, że państwo działa za pośrednictwem swoim organów zgodnie z obowiązującym prawem (przestrzega prawa). Oznacz to, że proces sprawowania władzy publicznej w państwie opiera się przede wszystkim na prawie.

Praworządność dotyczy działań państwa nie innych podmiotów (osób fizyczny, prawnych itp.); praworządności się nie narusza, narusza się normy prawe. Jeśli państwa to czyni oznacza, że jest niepraworządne; praworządne jest państwo, którego władza publiczna ma określone granice;

Praworządność Art. 2 Konstytucji RP, mówiącego, że Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej

Praworządność Art. 76 ust. 1 pkt 1 Członek korpusu służby cywilnej „w szczególności” zobowiązany jest przestrzegać Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i innych przepisów prawa.

Art. 4 Urzędnik działa zgodnie z zasadą praworządności

Praworządność – koncepcje Formalna Materialna Źródło: I. Bogucka, T. Pietrzykowski, Etyka w administracji publicznej;

Praworządność formalna: Praworządność formalna – za praworządne uznaje się państwo, w którym prawo pozytywne jest przez nie stanowione. Z tego punktu widzenia treść tego prawa jest obojętna. Przyjmuje się, że przestrzeganie prawa przez państwo jest wartością samoistną ponieważ daje obywatelom poczucie pewności i obliczalności decyzji podejmowanych przez władze publiczne.

Praworządność formalna: generalność; jawność; zrozumiałość; stabilność; niesprzeczność

Praworządność materialna: Praworządność materialna – za praworządne uznaje się państwo, które nie tylko przestrzega prawa ale w którym prawo pozytywne spełnia pewne postulaty aksjologiczne odnoszące się do jego treści i formy. Prawo pozytywne powinno być równe dla wszystkich, deklarować podstawowe wolności i prawa człowieka i obywatela, zawierać gwarancje realizacji tych wolności i praw.

Praworządność materialna: Prawo równe dla wszystkich; prawa człowieka i obywatela; gwarancja praw;

Praworządność

Czy państwo może przestrzegać prawa i być niepraworządne? Praworządność Czy państwo może przestrzegać prawa i być niepraworządne?

NIEPraworządność

NIEPraworządność

Praworządność, a etyka urzędnika obowiązek przestrzegania przez urzędnika prawa we wszelkich działaniach służbowych; podstawy prawne działania urzędnika powinny być jawne; równe traktowanie obywateli; zasada proporcjonalności (minimalizacja ciężarów nakładanych na obywateli);

Odmowa wykonania polecenia służbowego Kiedy można odmówić wykonania polecenia? polecenie niezgodne z zapisami umowy o pracę; polecenie niezgodne z kwalifikacjami pracownika; skutkiem wykonania polecenia jest przestępstwo;

Odmowa wykonania polecenia służbowego Źródło: Ustawa o służbie cywilnej

Odmowa wykonania polecenia służbowego Źródło: Ustawa o policji

Normy etyczne i prawne – przykłady

Zabójstwo Poszanowanie godności ludzkiej Ochrona prywatności Normy etyczne Normy prawne Zabójstwo Dochowanie tajemnicy służbowej Poszanowanie godności ludzkiej Przestrzegać Konstytucji Zakaz stosowania tortur i nieludzkiego traktowania Bezstronnie wykonywać polecenia Poszanowanie niezależności i wolności Racjonalnie gospodarować środkami publicznymi Ochrona prywatności

Normy etyczne i prawne – przykłady (1) Nie zabijaj Norma etyczna

Normy etyczne i prawne – przykłady Czy wolno policjantom zabijać?

Normy etyczne i prawne – Nie zabijaj Policjant podejmujący decyzję o użyciu broni palnej lub zastosowaniu środków przymusu bezpośredniego powinien zachować szczególną rozwagę i stale mieć na uwadze charakter tych środków Zasady etyki zawodowej policjanta

Normy etyczne i prawne – Nie zabijaj Ewolucja stosunku do kary śmierci (zadawania śmierci): doświadczenia holokaustu; prawa człowieka; Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych (1966) Każda istota ludzka ma przyrodzone prawo do życia…

Normy etyczne i prawne – Nie zabijaj Pozbawienie życia nie będzie uznane za sprzeczne z prawem, jeśli nastąpi w wyniku bezwzględnie koniecznego użycia siły: w obronie jakiejkolwiek osoby przed bezprawną przemocą; w celu wykonania zgodnego z prawem zatrzymania lub uniemożliwiania ucieczki osobie pozbawionej wolności zgodnie z prawem; w działaniach podjętych zgodnie z prawem w celu stłumienia zamieszek lub powstania;

Normy etyczne i prawne – Nie zabijaj Wykładnia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka: absolutna konieczność użycia broni; proporcjonalność użycia broni;

Normy etyczne i prawne – Nie zabijaj Kodeks postępowania funkcjonariuszy porządku publicznego Deklaracja o policji Rady Europy

Normy etyczne i prawne – Nie zabijaj Ustawa o policji

Normy etyczne i prawne – Nie zabijaj Ustawa o policji

Normy etyczne i prawne – Nie zabijaj Wnioski: Policjant sięgający po broń nie może zapomnieć o powszechnym prawie każdego do życia; Policjant powinien sięgnąć po broń jeśli inne środki przymusu okazały się nieskuteczne; Nie powinno się używać broni kiedy istnieje wysokie prawdopodobieństwo narażenia osób postronnych;

Normy etyczne i prawne – Nie zabijaj

Co na to katolicka nauka społeczna? Normy etyczne i prawne – Nie zabijaj Co na to katolicka nauka społeczna?

Normy etyczne i prawne – Nie zabijaj Doktryna usprawiedliwionej obrony: Przykazanie „nie zabijaj” obowiązuje bezwyjątkowo także podczas wojny; zdarzają się sytuacje, w których napastnikowi odbiera się życie (zgodne z prawem). Winą za efekt tych działań należy obarczyć napastnika; uprawniona obrona może być nie tylko prawem ale także obowiązkiem – żołnierze; kto broni zagrożonego niesprawiedliwie życia własnego lub cudzego, nie jest winny zabójstwa; Prof. o. Jacek Salij

Normy etyczne i prawne – Nie zabijaj

Normy etyczne i prawne – Nie zabijaj

Normy etyczne i prawne – przykłady (2) Poszanowanie godności ludzkiej Norma etyczna

Normy etyczne i prawne – poszanowanie godności Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi pod względem swojej godności i swoich praw. Są obdarzeni rozumem i sumieniem i powinni postępować wobec innych w duchu braterstwa.

Normy etyczne i prawne – poszanowanie godności Policjant we wszystkich swoich działaniach ma obowiązek poszanowania godności ludzkiej, w szczególności wyrażającej się w: respektowaniu każdego człowieka do życia; zakazie inicjowania, stosowania lub tolerowania tortur bądź nieludzkiego lub poniżającego traktowania;

Normy etyczne i prawne – przykłady (3) Dochowanie tajemnicy służbowej Norma prawna

Zakaz stosowania tortur i nieludzkiego traktowania Normy etyczne i prawne – przykłady Zakaz stosowania tortur i nieludzkiego traktowania Norma prawna i etyczna

Normy etyczne i prawne – zakaz stosowania tortur Starożytność i Średniowiecze; Rewolucja Francuska; policje polityczne XIX i XX wieku; Konwencja ONZ o zakazie tortur (1984);

Normy etyczne i prawne – zakaz stosowania tortur

Normy etyczne i prawne – zakaz stosowania tortur

Dziękuje za uwagę