Pojęcie, klasyfikacja i struktura wydatków publicznych Z ekonomicznego punktu widzenia sens wydatków publicznych polega na tym, że w ich wyniku następuje wykorzystanie części produktu krajowego brutto na cele związane z zaspokajaniem zbiorowych potrzeb społecznych oraz cele wyznaczone w polityce społecznej i gospodarczej państwa. Pod względem prawnym wydatki publiczne odzwierciedlają realizację funkcji, celów i zadań władz publicznych wynikających z przepisów prawa i programów Polityki oraz planów finansowych sektora finansów publicznych.

Klasyfikacja wydatków publicznych. Kryterium celu wydatków (socjalne, kulturalne, edukacyjne, zdrowotne, gospodarcze, administracyjne, a także dotyczące obronności i bezpieczeństwa publicznego, ochrony środowiska oraz obsługi długu publicznego); Kryterium - przeznaczenie przedmiotowe wydatków (inwestycyjne lub bieżące), Kryterium - przeznaczenie podmiotowe wydatków (osobowe i rzeczowe, krajowe i zagraniczne);

Kryterium - charakter ekonomiczny (odpłatne i nieodpłatne, nabywcze i redystrybucyjne oraz odszkodowawcze); Tytuł prawny (publiczny i prywatny); Kryterium - forma prawna (płace, zasiłki, renty, emerytury, stypendia, odszkodowania, dotacje, subwencje, zapłata za roboty, dostawy i usługi); Kryterium - czas i wysokość (stałe i zmienne, sztywne i pozostałe); Kryterium - organizacja wypłaty (budżetowe i pozabudżetowe, państwowe i samorządowe).

Zjawiska determinujące strukturę wydatków publicznych

1. Typ ustroju państwa i jego polityki związanej z poziomem rozwoju ekonomicznego. Wydatki publiczne kształtują się w swej strukturze odmiennie w państwie socjalistycznym, opartym na gospodarce sterowanej dyrektywnie przez państwo, oraz w państwie kapitalistycznym, opartym na gospodarce rynkowej.

2. Zakres i stan finansów publicznych danego państwa  2. Zakres i stan finansów publicznych danego państwa. W państwach utrzymujących szeroki zakres wydatków publicznych ich zakres jest z natury rzeczy także szeroki. Nie oznacza to jednak samo przez się, że liczne rodzaje wydatków publicznych świadczą o pełnym zaspokojeniu potrzeb społecznych. Struktura wydatków publicznych wskazuje właśnie na to, w jakich proporcjach potrzeby te są zaspokajane.  

3. Stopień centralizacji organizacji finansów publicznych Finansowanie budżetowe lub poprzez fundusze celowe. 4. Poziom decentralizacji wydatków publicznych Podział między budżet państwa i budżety jednostek samorządu terytorialnego.

Przeznaczenie wydatków publicznych według ustawy o finansach publicznych (art. 63 uofp): Przeznaczenie przedmiotowe wydatków a)   inwestycyjne, b) bieżące. Przeznaczenie podmiotowe wydatków a) osobowe albo rzeczowe, b) krajowe albo zagraniczne.

a) odpłatne i nieodpłatne, b) nabywcze i redystrybucyjne oraz Charakter ekonomiczny a) odpłatne i nieodpłatne, b) nabywcze i redystrybucyjne oraz c) odszkodowawcze. Tytuł prawny a) publiczny albo b) prywatny

Pojęcie, klasyfikacja i struktura wydatków publicznych

1. Z ekonomicznego punktu widzenia sens wydatków publicznych polega na tym, że w ich wyniku następuje wykorzystanie części produktu krajowego brutto na cele związane z zaspokajaniem zbiorowych potrzeb społecznych oraz cele wyznaczone w polityce społecznej i gospodarczej państwa.

2. Pod względem prawnym wydatki publiczne odzwierciedlają realizację funkcji, celów i zadań władz publicznych wynikających z przepisów prawa i programów Polityki oraz planów finansowych sektora finansów publicznych.

Klasyfikacja wydatków publicznych Kryterium celu wydatków (socjalne, kulturalne, edukacyjne, zdrowotne, gospodarcze, administracyjne, a także dotyczące obronności i bezpieczeństwa publicznego, ochrony środowiska oraz obsługi długu publicznego); Kryterium - przeznaczenie przedmiotowe wydatków (inwestycyjne lub bieżące), Kryterium - przeznaczenie podmiotowe wydatków (osobowe i rzeczowe, krajowe i zagraniczne);

Kryterium - charakter ekonomiczny (odpłatne i nieodpłatne, nabywcze i redystrybucyjne oraz odszkodowawcze); tytuł prawny (publiczny i prywatny); Kryterium - forma prawna (płace, zasiłki, renty, emerytury, stypendia, odszkodowania, dotacje, subwencje, zapłata za roboty, dostawy i usługi); Kryterium - czas i wysokość (stałe i zmienne, sztywne i pozostałe); Kryterium - organizacja wypłaty (budżetowe i pozabudżetowe, państwowe i samorządowe).

Zjawiska determinujące strukturę wydatków publicznych.

1. Typ ustroju państwa i jego polityki związanej z poziomem rozwoju ekonomicznego. Wydatki publiczne kształtują się w swej strukturze odmiennie w państwie socjalistycznym, opartym na gospodarce sterowanej dyrektywnie przez państwo, oraz w państwie kapitalistycznym, opartym na gospodarce rynkowej.

2. Zakres i stan finansów pu­blicznych danego państwa. W państwach utrzymujących szeroki zakres wydatków publicznych zakres finansów publicznych jest z natury rzeczy także szeroki. Nie oznacza to jednak samo przez się, że liczne rodzaje wydatków publicznych świadczą o pełnym zaspokojeniu potrzeb społecznych. Struktura wydatków publicznych wskazuje właśnie na to, w jakich proporcjach potrzeby te są zaspokajane.

3. Stopień centralizacji organizacji finansów publicznych Finansowanie budżetowe lub poprzez fundusze celowe. 4. Poziom decentralizacji wydatków publicznych Podział między budżet państwa i budżety jednostek samorządu terytorialnego.

Przeznaczenie wydatków publicznych według ustawy o finansach publicznych (art. 63 uofp): przeznaczenie przedmiotowe wydatków a) inwestycyjne, b) bieżące. przeznaczenie podmiotowe wydatków a) osobowe i rzeczowe, b) krajowe i zagraniczne;

charakter ekonomiczny odpłatne i nieodpłatne, nabywcze i redystrybucyjne oraz odszkodowawcze; tytuł prawny publiczny albo prywatny; forma prawna (płace, zasiłki, renty, emerytury, stypendia, odszkodowania, dotacje, subwencje, zapłata za roboty, dostawy i usługi);

czas i wysokość organizacja wypłaty a) stałe i zmienne, b) sztywne i pozostałe; organizacja wypłaty a) budżetowe i pozabudżetowe, b) państwowe i samorządowe.

Przeznaczenie wydatków publicznych według ustawy o finansach publicznych (art. 63 uofp): przeznaczenie przedmiotowe wydatków a) inwestycyjne, b) bieżące. przeznaczenie podmiotowe wydatków a) osobowe i rzeczowe, b) krajowe i zagraniczne; charakter ekonomiczny a) odpłatne i nieodpłatne, b) nabywcze i redystrybucyjne oraz c) odszkodowawcze; tytuł prawny a) publiczny albo b) prywatny; forma prawna (płace, zasiłki, renty, emerytury, stypendia, odszkodowania, dotacje, subwencje, zapłata za roboty, dostawy i usługi); czas i wysokość a) stałe i zmienne, b) sztywne i pozostałe; organizacja wypłaty a) budżetowe i pozabudżetowe, b) państwowe i samorządowe.

2) na obsługę długu Skarbu Państwa i 3) majątkowe. Ustawa o finansach publicznych dzieli wydatki publiczne na 3 kategorie: 1) bieżące, 2) na obsługę długu Skarbu Państwa i 3) majątkowe.

Ad. 1. Wydatki bieżące obejmują: subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego, dotacje (przedmiotowe, podmiotowe, celowe), wynagrodzenia i uposażenia oraz składki od nich naliczane, inne świadczenia niż wynagrodzenia na rzecz osób fizycznych, zakupy towarów i usług, inne wydatki związane z funkcjonowaniem jednostek budżetowych lub realizacją ich statutowych zadań.

Ad. 2. Wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa obejmują w szczególności trzy następujące kategorie: wydatki budżetu państwa z tytułu oprocentowania i dyskonta od skarbowych papierów wartościowych, oprocentowanie zaciągniętych kredytów i pożyczek oraz wypłaty związane z udzielonymi przez Skarb Państwa poręczeniami i gwarancjami.

Ad. 3. Wydatki majątkowe obejmują: wydatki na zakup i objęcie akcji oraz wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego, wydatki inwestycyjne państwowych jednostek budżetowych oraz dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji.

Formy prawne wydatków publicznych

a) Zakupy towarów i usług ze strony jednostek sektora finansów publicznych. W tym zakresie dokonywanie wydatków odbywa się na podstawie umów cywilnoprawnych, a ich zawieranie poprzedza reżim związany z zamówieniami publicznymi na roboty, dostawy i usługi finanso­wane ze środków budżetowych (ustawa z dnia 10 czerwca 1994 r. o zamówieniach publicznych (Dz. U. z 1998 r. nr 119, poz. 773).

b) Wydatki z tytułu wynagrodzenia i uposażenia oraz składki od nich naliczane (z tytułu ubezpieczeń zdrowotnych i emerytalnych oraz na Fundusz Pracy). Wydatki te wynikają przede wszystkim z umów o pracę oraz umów i aktów o podobnym znaczeniu. W tej grupie znajdują się także wydatki wynikające z obowiązków w zakresie ubezpieczeń zdrowotnych i emerytalnych oraz innych obowiązków związanych z zatrudnieniem. Nie są to więc jednolite tytuły prawne. Są to jednak wydatki stanowiące po­ważną pozycję w budżecie państwa, ponieważ dotyczą szerokiej rzeszy pracowników sfery budżetowej, funkcjonariuszy, parlamen­tarzystów, sędziów i prokuratorów, żołnierzy itd.

c) Wypłaty na rzecz osób fizycznych, będące świadczeniami innymi niż wynagrodzenia za pracę. Są to m.in. alimenty, zasiłki, renty, emerytury, stypendia, nagrody, od­szkodowania, rekompensaty itd. Istnieją różne tytuły prawne dla wypłaty wymienionych tytułów. W większości dotyczą one świadczeń, do których beneficjentom przysługują roszczenia.

d) Wydatki z tytułu zwrotu pożyczek i kredytów oraz wydatki związane z obsługą długu publicznego. Tę specyficzną grupę wydatków ustawa o finansach publicznych określa mianem rozchodów.

e) Dotacje i subwencje. Dotacje - wszelkie świadczenia dokonywane w trybie władczym ze środków ujętych w budżecie państwa lub jednostki samorządu terytorialnego na rzecz osób trzecich na podstawie norm prawa budżetowego lub odrębnych materialnoprawnych norm prawa finansowego (T. Dębowska-Romanowska, Zagadnienia prawne wydatków publicznych na rzecz osób trzecich, Łódź 1993, s. 44). Subwencje - świadczenia publicznoprawne państwa na rzecz innych pod­miotów publicznych, będących prawnofinansowym odbiciem ustrojowego podziału zadań publicznych pomiędzy państwo a te podmioty.

Rodzaje dotacji.

1. Dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie: zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych jednostkom samorządu terytorialnego ustawami, ustawowo określonych zadań, realizowanych przez jednostki inne niż jednostki samorządu terytorialnego, bieżących zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego, zadań zleconych do realizacji jednostkom nie zaliczonym do sektora finansów publicznych, w tym fundacjom i stowarzyszeniom, kosztów realizacji inwestycji,

4. Dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych, 2. Dotacje podmiotowe na dofinansowanie działalności bieżącej ustawowo wskazanego podmiotu, 3. Dotacje przedmiotowe dopłaty do określonych rodzajów wyrobów lub usług, kalkulowanych według stawek jednostkowych, 4. Dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych,

5. Dotacje na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe (chodzi tu o pierwsze wyposażenie w środki obrotowe nowo tworzonych zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych.

Subwencje stanowią wydatki budżetu państwa na rzecz i rachunek budżetów jednostek samorządu terytorialnego.

Dla gmin obejmuje ona trzy części: a) podstawową, b) oświatową i 1) Subwencje ogólne. Subwencja ogólna dla jednostek samorządu terytorialnego nie jest jednolita dla każdej z tych jednostek. Dla gmin obejmuje ona trzy części: a)  podstawową, b) oświatową i c) rekompensującą. Dla powiatów i województw składa się z części: a) oświatowej, b) rogowej i c) wyrównawczej.

2. Oprócz subwencji ogólnych są to także: a) dotacje celowe na zadania zlecone, b) dofinansowanie zadań własnych i c) dotacje na zadania określone w ustawach.

Plany finansowe wydatków publicznych.

Wydatki publiczne są planowane i uchwalane w ramach takich planów finansowych, jak: a) budżet państwa, b) budżety jednostek samorządu terytorialnego oraz c) fundusze celowe - państwowe i - samorządowe.

Dyrektywność wydatków w planach finansowych Dyrektywność wydatków w planach finansowych. - zakres i sposób związania adresata postanowieniami normy prawnej.

1. Wydatki publiczne są dyrektywne dla wykonawców tych planów, 2. Wysokość może ulec zmianie w wyniku dopuszczalnych prawnie przeniesień kredytów budżetowych lub uruchomienia rezerw budżetowych.

3. Zamieszczenie w budżecie lub w planie finansowym funduszu celowego środków na finansowanie wydatków publicznych nie stanowi podstawy prawnej powstania zobowiązań budżetu lub funduszu na rzecz osób trzecich i wysuwania przez nich roszczeń wobec budżetu lub funduszu o wypłatę środków. Nie dotyczy to jedynie wydatków budżetu państwa w formie subwencji ogólnych dla jednostek samorządu terytorialnego oraz wydatków budżetów jednostek samorządu terytorialnego z tytułu dotacji. W pozostałym zakresie pod­stawami prawnymi świadczeń finansowanych w formie wydatków publicznych są odrębne ustawy. One też przewidują sposób obliczania wysokości świadczeń oraz tryb ich wypłaty, a także rozstrzygania sporów z tym związanych.

Zasady dokonywania wydatków publicznych w świetle ustawy o finansach publicznych Ustawa o finansach publicznych ustanawia następujące ogólne zasady gospodarki finansowej podmiotów sektora finansów publicznych: 1. wydatki i rozchody publiczne ujęte w budżetach jednostek sektora finansów publicznych stanowią nieprzekraczalny limit (art. 26 ust. 1 pkt 1),

2. wydatki i rozchody publiczne ujęte w budżetach jednostek sektora finansów publicznych stanowią nieprzekraczalny limit (art. 26 ust. 1 pkt 1), 3. wydatki publiczne są dokonywane na podstawie przepisów odrębnych ustaw, a ustawa budżetowa określa rozmiary tych wydatków w danym roku budżetowym; nie stanowi jednak podstawy do wysuwania roszczeń wobec państwa o wypłatę środków ujętych w budżecie po stronie wydatków (art. 27);

4. wydatki publiczne mogą być ponoszone na cele i w wysokościach ustalonych w ustawie budżetowej, uchwale budżetowej jednostki samorządu terytorialnego i w planie finansowym jednostki sektora finansów publicznych (art. 28 ust. 1); 5. jednostki sektora finansów publicznych dokonują wydatków zgodnie z przepisami dotyczącymi poszczególnych rodzajów wydatków (art. 28 ust. 2);

6. wydatki publiczne powinny być dokonywane: a) w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasady uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów, b) w sposób umożliwiający terminową realizację zadań, c) w wysokości i terminach wynikających z wcześniej zaciągniętych zobowiązań (art. 28 ust. 3); 7. jednostki sektora finansów publicznych dokonują zakupów dostaw, usług i robót budowlanych na zasadach określonych w przepisach ustawy o zamówieniach publicznych (art. 28 ust. 4);

8. planowanie i dokonywanie wydatków na realizację każdego kolejnego etapu programu wieloletniego poprzedzane jest analizą i oceną efektów uzyskanych w etapach poprzednich (art. 28 ust. 5); 9. prawo realizacji zadań finansowanych ze środków publicznych przysługuje ogółowi podmiotów, chyba że ustawy stanowią inaczej (art. 25 ust. 1);

10. kierownik jednostki sektora finansów publicznych sprawuje nadzór w zakresie gospodarowania środkami publicznymi pod względem zgodności z prawem, efektywności i celowości gospodarowania tymi środkami (art. 28a ust. 1); 11. realizacja wydatków publicznych powinna być dokonywana zgodnie z harmonogramem realizacji dochodów i wydatków budżetu państwa lub budżetu jednostki samorządu terytorialnego (art. 29 ust. 4);

12. dla poniesienia jednorazowego wydatku wyższego niż wielkość wynikająca z harmonogramu niezbędne jest uzyskanie zgody Ministra Finansów lub zarządu jednostki samorządu terytorialnego (art. 29 ust. 5); 13. jednostki sektora finansów publicznych mogą zaciągać zobowiązania do wysokości wynikającej z planu wydatków jednostki, pomniejszonej o wydatki na wynagrodzenia i uposażenia oraz o obligatoryjne wpłaty płatnika (art. 29 ust. 6);

14. dysponent części budżetowej lub zarząd jednostki samorządu terytorialnego może ustalić dla podległych jednostek dodatkowe ograniczenia zaciągania zobowiązań bądź dokonywania wydatków (art. 29 ust. 7) jednostki sektora finansów publicznych płatnika (art. 29 ust. 6);

Planowanie i racjonalizacja wydatków publicznych

4.1. Zagadnienia ogólne. Poziom wydatków publicznych ustala się w zależności od możliwości ich sfinansowania. Planowanie powinno zapewniać wydatkom publicznym właściwą strukturę, czyli aby środki publiczne trafiły do tych, którzy ich potrzebują i w takich rozmiarach, które zaspokajają ich potrzeby.

Planowanie powinno być efektywne i poddane kontroli. W ramach planowania finansowego nie można zmienić ustaleń wynikających z przepisów prawnych. Można to uczynić tylko poprzez zmianę prawa, przy czym w sprawie tej od planisty może płynąć sygnał do prawodawcy.

5. W toku planowania można natomiast kształtować 5. W toku planowania można natomiast kształtować strukturę wydatków publicznych, określając ich wielkość. 6. Planowanie wydatków publicznych w skali makroekonomicznej musi uwzględniać fakt, że są one ujmowane w kilku planach, z których każdy jest opracowywany odrębnie i przez różne podmioty. Wydatki publiczne są bowiem finansowane z budżetu państwa, z budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz w ramach planów finansowych jednostek sektora finansów publicznych, w tym zwłaszcza państwowych i samorządowych funduszy celowych.

4.2. Metody planowania wydatków publicznych (PPBS, RCB, Output budgeting i PAR, MBO, ZBB). 1. Racjonalizacja wydatków publicznych w skali mikroekonomicznej dotyczy kosztów i oszczędności, jakie występują w procesie wydatkowania środków publicznych przez jednostki sektora finansów publicznych.

2. PPBS. Najwcześniej pojawiła się metoda PPBS (Planning-Programming-Budgeting System), którą w 1965 r. podjęto w USA i zastosowano do roku budżetowego 1967/68. Polega ona na podejmowaniu rozstrzygnięć o podziale publicznych środków finansowych na pod­stawie procedur przewidujących możliwość dokonania wyborów sposobu realizacji celu, opierając się na wynikach analiz oceniających ekonomiczne i społeczne skutki realizowanych przedsięwzięć. Metoda ta zakłada trzy fazy prac. Faza planowania (Planning) ma znaczenie strategiczne. Dotyczy wyznaczania długofalowych zadań, określenia perspektywy czasowej ich realizacji, podzielenia ich na cele niższego rzędu, wskazania grup podmiotów, których interesy związane są z realizacją celów, określenia skutków realizacji celów dla poszczególnych grup, wyznaczenia wskaźników pozwalających na ocenę realizacji zadań.

Faza programowania ma znaczenie taktyczne Faza programowania ma znaczenie taktyczne. Obejmuje dokonanie oceny środków niezbędnych dla realizacji przedsięwzięcia oraz określenie skutków ich działania. W tej fazie dokonuje się też konfrontacji celów i nakładów środków niezbędnych dla realizacji zamierzeń. Zasadniczym zadaniem tej fazy prac jest przygotowanie szczegółowych programów uwzględniających ocenę wydatków i wszechstronne analizy poszczególnych pro­gramów zestawionych w celu ukazania możliwości wyboru oraz dokonanie wyboru. W fazie budżetowania następuje przełożenie finansowych skutków realizacji części rocznej programu na język planu budżetowego. W ten sposób budżet przestał być budżetem podziału i stał się budżetem celów.

3. MBO. PPBS, mimo swej atrakcyjności teoretycznej, okazał się w praktyce budżetowej zbyt trudny do stosowania. Dlatego też prezydent R. Nixon podjął decyzję o zastąpieniu go inną metodą. W 1973 r. przyjęto na szerszą skalę metodę zarządzania poprzez cele -MBO (Management by objectives). Metoda ta opierała się na analizie kosztów i efektów oraz wyboru zadań przy stosowaniu jasnych i wymiernych kryteriów.

4. ZBB. Po odejściu R. Nixona MBO została zastąpiona inną metodą, próbowaną zresztą w niektórych stanach Ameryki Płn. już od 1969 r. Prezydent Jimmy Carter wprowadził od 1976 r. metodę ZBB (Zero Base Budgeting). Metoda ta obejmuje cztery fazy: 1) identyfikację celów decyzyjnych, 2) analizę każdego celu oraz opracowanie mierników jego oceny, 3) oszacowanie i określenie hierarchii ważności poszczególnych celów (pakietów decyzji), 4) przygotowanie budżetu w sposób wynikający z podjętych decyzji.

5. RCB. Na amerykańskim PPBS wzorowana jest także jego francuska odmiana RCB (Rationalisation des choix budgetaires), chociaż obydwie metody różnią się od siebie w kwestiach szczegółowych. Metoda RCB obejmuje cykl działania, na który składają się cztery stadia: analiza, podjęcie decyzji, realizacja i obserwacja. Główny ciężar prac spoczywa na analizie. Ona to bowiem ma doprowadzić do konkretyzacji celów oraz oczekiwań związanych z ich realizacją, a także do zestawienia programów i ich konfrontacji ze środkami realizacji. Prowadzi to w efekcie do przekształcenia tradycyjnego budżetu z instrumentu podziału środków w instrument finansowania Programów.

6. PAR. Brytyjska odmiana PPBS, zwana początkowo output budgeting, a potem PAR (Program Analysis and Review), została wprowadzona w 1967 r. Obejmuje ona następujące po sobie działania: 1) identyfikację istniejących zadań, 2) analizę działań, 3) zdefiniowanie kryteriów powodzenia, 4) zdefiniowanie programów, 5) określenie wskaźników oceny skuteczności działań, 6) przypisanie środków programom, 7) systematyczną i regularną analizę wyznaczonych celów i programów, 8) dodatkowe badanie studialne.

Nowoczesne planowanie ma następujące cechy: 1) za podstawę prac przyjmuje się wyznaczanie celów (programów), 2) obowiązek badania racjonalności wydatków jest określony prawnie, 3) analizy opierają się na porównywalnych kryteriach oceny, 4) programy mają być realizowane niezależnie od ograniczeń wynikających z rocznego okresu planowania budżetowego, 5) realizacja programów pozwala przełamać bariery resortowej organizacji administracji,

6) racjonalizacja wyborów zakłada permanentne badanie racjonalności wcześniej podjętych decyzji, 7) przedmiotem analizy i wyboru są najważniejsze potrzeby, nie zaś te, które wynikają z przeszłości, 8) całościowe określenie kosztów umożliwia eliminację marnotrawstwa środków.

Problemy ze stosowaniem nowych metod planowania. Naruszenie interesów pracowników istniejących struktur organizacyjnych, zmuszając ich także do poznawania nowych technik i technologii. 2. Nowe metody planowania są stosowane w okresach, które przekraczają okresy kadencji organów władzy publicznej, co zniechęca polityków i nie tworzy dla nich dostateczne motywacji dla popierania rozwiązań wynikających z planowania.

Racjonalizacja wydatków publicznych w skali mikroekonomicznej,   dotyczy kosztów i oszczędności poszczególnych jednostek sektora finansów publicznych.

Metody Metoda wskaźników i norm budżetowych (np. wydatki na jednego pacjenta szpitala w ciągu doby, na jednego ucznia w szkole itp.). Są one obowiązujące w toku planowania i wykonywania budżetu. Wyznaczanie określone kwoty środków przeznaczonej na finansowanie danego zadania. Dyrektywność strony wydatkowej budżetu sprawia, że wykonawca jest zmuszony do realizacji zadania w ramach wyznaczonej kwoty. Odmianą tej metody są: Przetargi.