Zasady i tryb wykonywania ustawy budżetowej

Wykonywanie budżetu państwa obejmuje gromadzenie dochodów i dokonywanie wydatków ujętych w ustawie budżetowej. Wykonywanie oparte jest na zasadach ogólnych i szczegółowych, odrębnie sformułowanych dla gromadzenia dochodów oraz dla dokonywania wydatków. Wykonywanie strony wydatkowej budżetu państwa obejmuje: opracowanie układu wykonawczego budżetu, uruchamianie i przekazywanie środków między dysponentami, kasową obsługę budżetu przez NBP, uruchamianie rezerw budżetowych, dokonywanie zmian w budżecie, blokowanie wydatków budżetu, rozstrzyganie o niewygasaniu niektórych wydatków budżetu.

Zasady gospodarki finansowej w toku wykonywania budżetu państwa.

Zasada 1. Pełna realizacja zadań następuje w terminach określonych przepisami i harmonogramem realizacji wydatków, opracowanym przez Ministra Finansów w porozumieniu z dysponentami części budżetowych,

Zasada 2. Ustalanie, pobieranie i odprowadzanie dochodów budżetu państwa następuje na zasadach i w terminach wynikających z obowiązujących przepisów,

Zasada 3. Dokonywanie wydatków następuje w granicach kwot określonych w planie finansowym, z uwzględnieniem prawidłowo dokonanych przeniesień i zgodnie z planowanym przeznaczeniem, w sposób celowy i oszczędny,

Zasada 4. Wydatki na współfinansowanie programów realizowanych ze środków pochodzących ze źródeł zagranicznych, nie podlegających zwrotowi, mogą być dokonywane po uzyskaniu tych środków,

Zasada 5. Zlecanie zadań powinno następować na zasadzie wyboru najkorzystniejszej oferty, z uwzględnieniem przepisów ustawy o zamówieniach publicznych, a w odniesieniu do podmiotów nie działających w celu osiągnięcia zysku w trybie jawnego wyboru najkorzystniejszej oferty w rozumieniu ustawy o zamówieniach publicznych,

Zasada 6. Wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa są dokonywane przed innymi wydatkami budżetu państwa,

Zasada 7. Wydatki nieprzewidziane, których obowiązkowe płatności wynikają z tytułów egzekucyjnych lub wyroków sądowych, mogą być dokonywane bez względu na poziom środków finansowych zaplanowanych na ten cel; powinny one być zrefundowane w trybie przeniesień wydatków,

Zasada 8. Przeniesienia wydatków w budżecie państwa mogą być dokonywane na zasadach i w zakresie określonych w ustawie o finansach publicznych,

Zasada 9. Dotacje celowe przyznane jednostkom samorządu terytorialnego na realizację zadań z zakresu administracji rządowej orazinnych zadań zleconych ustawami, nie wykorzystane w danym roku, podlegają zwrotowi do budżetu państwa w części, w jakiej zadanie to nie zostało wykonane;

Zasada 10. Dotacje udzielone z budżetu państwa, wykorzystane niezgodnie z przeznaczeniem lub pobrane w nadmiernej wysokości, podlegają zwrotowi do budżetu państwa wraz z odsetkami w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowych.

Układ wykonawczy budżetu Jest to instytucja prawna polegająca na ustawowym przekazaniu uprawnień do bardziej szczegółowego podziału dochodów i wydatków w budżecie już po jego uchwaleniu, według obowiązujących podziałek klasyfikacji budżetowej, nie uwzględnionych w ustawie budżetowej. Instytucja układu wykonawczego umożliwia prezentowanie Sejmowi projektu budżetu państwa w szczegółowości ograniczonej do części i działów. Taka szczegółowość jest wystarczająca dla podjęcia decyzji o kształcie dochodów i wydatków budżetowych oraz o nadwyżce lub deficycie budżetowym. Ograniczona szczegółowość projektu budżetu pozwala parlamentowi skupić uwagę na kwestiach zasadniczych dla polityki gospodarczej i finansowej.

Szczegółowość układu wykonawczego.

Układ wykonawczy budżetu państwa opracowuje się w następującej szczegółowości dochodów i wydatków: dochody budżetowe - w podziale na działy i rozdziały klasyfikacji budżetowej oraz na ważniejsze źródła wyodrębnione w ustawie budżetowej, wydatki budżetowe - w podziale na działy i rozdziały oraz nanastępujące paragrafy klasyfikacji budżetowej lub ich grupy: wynagrodzenia wynikające ze stosunku pracy, wynagrodzenia pozostałe, wydatki pochodne od wynagrodzeń, pozostałe wydatki bieżące, dotacje, wydatki na finansowanie inwestycji.

Opracowywanie układu wykonawczego Układ wykonawczy budżetu państwa opracowuje Minister Finansów. Jest to możliwe dzięki temu, że w terminie 21 dni po ogłoszeniu ustawy budżetowej dysponenci części budżetowych przedstawiają Ministrowi Finansów szczegółowe plany dochodów i wydatków poszczególnych części budżetowych.

Dysponenci kredytów budżetowych. Dysponenci główni - dysponenci części budżetowych. Dysponenci drugiego stopnia - jednostki podległe bezpośrednio dysponentom głównym. Otrzymują środki budżetowe od dysponentów głównych i mają wykorzystać je na zadania własne oraz mają obowiązek przekazania części środków dla dysponentów trzeciego stopnia. Dysponenci trzeciego stopnia. Natomiast dysponenci trzeciego stopnia wykorzystują otrzymane środki i nie mają prawa ani obowiązku przekazania ich innym podmiotom.

Obsługa bankowa budżetu państwa.

Obsługę bankową budżetu państwa w zakresie rachunków bankowych, z wyłączeniem rachunków państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, prowadzi Narodowy Bank Polski.

Dla rachunków bieżących zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych oraz rachunków pomocniczych można wybrać dowolny bank z zachowaniem przepisów o zamówieniach publicznych.

Obsługa bankowa rachunków budżetu państwa jest prowadzona w ramach umowy rachunku bankowego.

W przypadku występowania przejściowych nadwyżek środków na centralnym rachunku bieżącym budżetu państwa Minister Finansów może dokonywać oprocentowanych lokat w Narodowym Banku Polskim lub w dowolnie wybranym banku.

Zasady wykonywania rezerw budżetowych. Podziału rezerw celowych dokonuje Minister Finansów w porozumieniu z właściwymi dysponentami części budżetowych, nie później niż do dnia 31 października, z wyjątkiem rezerw na wydatki, których źródłem finansowania są środki pochodzące z zagranicy.

Rezerwą celową na zwiększenie wynagrodzeń i limitów zatrudnienia wynikających ze zmian organizacyjnych i nowych zadań w państwowych jednostkach budżetowych dysponuje Rada Ministrów. Rezerwy celowe mogą być wykorzystane wyłącznie na cel, na jaki zostały utworzone. Minister Finansów może, po uzyskaniu pozytywnej opinii sejmowej komisji właściwej do spraw budżetu, dokonać zmiany przeznaczenia rezerwy celowej.

Rezerwą ogólną dysponuje Rada Ministrów Rezerwą ogólną dysponuje Rada Ministrów. Może ona upoważnić Prezesa Rady Ministrów i Ministra Finansów do dysponowania rezerwą ogólną do wysokości określonych kwot. Rezerwa ogólna nie może być przeznaczona na zwiększenie wydatków, które w wyniku przeniesień zostały uprzednio zmniejszone. Ograniczenia, o których mowa wyżej, nie mają zastosowania w przypadku realizacji zadań wynikających z przepisów dotyczących wprowadzenia stanów nadzwyczajnych na terytorium państwa lub jego części.

Zmiany w budżecie państwa w toku jego wykonywania. Możliwe są jedynie przeniesienia wydatków budżetu państwa: między rozdziałami i paragrafami klasyfikacji budżetowej w ramach danej części i działu budżetu państwa, nie mogą one jednak zwiększać wydatków w jakimkolwiek rozdziale o więcej niż 5%, wymagają zgody Ministra Finansów, jeżeli powodują zmniejszenie lub zwiększenie wydatków majątkowych, nie mogą zwiększać planowanych wydatków na wynagrodzenia.

Kompetencje do dokonywania zmian budżetowych. Przeniesień mogą dokonywać dysponenci części budżetowych. Mogą oni także upoważnić kierowników podległych jednostek (dysponentów drugiego i trzeciego stopnia) do dokonywania przeniesień wydatków w obrębie jednego rozdziału.

Blokowanie kredytów budżetowych Blokowanie wydatków następuje w przypadku stwierdzenia: niegospodarności w określonych jednostkach, opóźnień w realizacji zadań, nadmiaru posiadanych środków, naruszania zasad gospodarki finansowej Blokowanie oznacza okresowy lub obowiązujący do końca roku zakaz dysponowania częścią lub całością planowanych wydatków albo wstrzymanie przekazywania środków na realizację zadań finansowanych z budżetu państwa.

Decyzje o blokowaniu planowanych wydatków podejmują: Minister Finansów - w zakresie całego budżetu państwa, z wyłączeniem wydatków podmiotów, o których mowa w art. 83 ust. 2, dysponenci części budżetowych - w zakresie ich części budżetu państwa.

Wygasanie wydatków budżetowych Zasadą jest, że nie zrealizowane kwoty wydatków budżetu państwa wygasają z upływem roku budżetowego. Natomiast nie wygasają z upływem roku budżetowego wydatki:

1) których planowanym źródłem finansowania są: przychody z kredytów zagranicznych, środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, nie podlegające zwrotowi, 2) przeznaczone na współfinansowanie programów realizowanych z nie podlegających zwrotowi środków pochodzących ze źródeł zagranicznych.