Kara grzywny w prawie karnym skarbowym • Kara grzywny jest podstawową karą w kodeksie karnym skarbowym • Z uwagi na jej ekonomiczny charakter, kara ta spełnia szczególną rolę w odniesieniu do przestępstw i wykroczeń skarbowych, które godzą w interes finansowy państwa, a celem sprawcy jest osiągnięcie korzyści majątkowej

Kara grzywny w prawie karnym skarbowym: Grzywnę cechuje wyjątkowa adekwatność jako reakcji na przestępstwa i wykroczenia skarbowe, gdyż sprawca zamiast odnieść korzyść majątkową ponosi straty (musi zapłacić orzeczoną grzywnę oraz uiścić uszczuploną należność publicznoprawną), a ponadto stanowi ona dochód budżetu państwa lub innego uprawnionego podmiotu

Kara grzywny w prawie karnym skarbowym: Typowość dominacji kar za przestępstwa powszechne w k.k. i za przestępstwa skarbowe w k.k.s. jest diametralnie różna. O ile w k.k. wszystkie przestępstwa popełnione umyślnie zagrożone są karą pozbawienia wolności, o tyle w k.k.s. wszystkie przestępstwa skarbowe zagrożone są karą grzywny

Ustawowy priorytet kary grzywny w prawie karnym skarbowym: • Z przepisów k.k.s. wynika wyraźnie priorytetowy charakter kary grzywny i świadczy o dominacji tej kary w systemie środków penalnych ujętych w prawie karnym skarbowym:

1) Kara grzywny występuje w k.k.s. w każdej sankcji Grzywna jest przewidziana w sankcjach wszystkich przestępstw skarbowych i wszystkich wykroczeń skarbowych Nie ma w k.k.s. czynu, za który nie groziłaby kara grzywny, jako: - jedyna kara grożąca za dany typ zachowania - kara grożąca alternatywnie z inną karą - kara, która może być orzeczona łącznie z inną karą, czyli kumulatywnie

2) Kara grzywny jest jedyną karą przewidzianą za wykroczenia skarbowe Ustawodawca nie przewiduje do sprawcy wykroczenia skarbowego kar surowszych, jak kara pozbawienia wolności i kara ograniczenia wolności Charakterystyczny wyłączny charakter kary grzywny za wykroczenia skarbowe oraz jednolita, maksymalna rozpiętość granic ustawowego zagrożenia karą grzywny dla wszystkich wykroczeń skarbowych

3) K.k.s. przewiduje grzywnę kumulatywną obok kary pozbawienia albo ograniczenia wolności Grzywna w k.k.s. występuje w wielu sankcjach obok kary pozbawienia wolności (w sankcji kumulatywno-alternatywnej), gdy sąd może wymierzyć obie kary, tj. karę pozbawienia wolności i karę grzywny, albo też może wybrać jedną z nich Ponieważ na podstawie art. 26 § 1 k.k.s. sąd może orzec zamiast kary pozbawienia wolności karę ograniczenia wolności – grzywna występuje w sankcji kumulatywno-alternatywnej także z karą ograniczenia wolności

4) K.k.s. przewiduje grzywnę kumulatywną przy nadzwyczajnym obostrzeniu kary Przepis art. 38 § 1 k.k.s. określający zasady obligatoryjnego nadzwyczajnego obostrzenia kary (polegającego na wymierzeniu kary pozbawienia lub ograniczenia wolności), nie wyłącza orzeczenia także grzywny grożącej za dany czyn Na gruncie k.k.s. stosowanie kary pozbawienia wolności lub ograniczenia wolności jako dolegliwości z racji szczególnych okoliczności związanych z czynem i sprawcą, nie uwalnia go od grzywny grożącej za dany czyn

5) K.k.s. przewiduje grzywnę kumulatywną przy idealnym zbiegu czynów zabronionych Zgodnie z art. 8 § 3 k.k.s., jeżeli obok najsurowszej kary (innej niż grzywna) orzeczono także karę grzywny, również ona podlega wykonaniu. Przepis ten przewiduje więc grzywnę kumulatywną, wykonywaną obok kary pozbawienia wolności albo ograniczenia wolności Zakaz wykonania tylko kary surowszej od kary grzywny przyjęty w k.k.s. oznacza tym samym przełamanie dominacji zasady wynikającej z art. 6 § 1 k.k.s., że sprawca za swój jeden czyn może ponieść tylko jedną karę

6) W k. k. s. występują wyższe niż w k. k 6) W k.k.s. występują wyższe niż w k.k. granice stawki dziennej i granice grzywny W k.k.s. jest ponad pięciokrotnie wyższa dolna, i aż ponad jedenastokrotnie wyższa górna granica jednej stawki dziennej - w k.k.s.: 58,33 zł – 23.332 zł - w k.k.: 10 zł – 2.000 zł • W k.k.s. dolna granica kary grzywny za przestępstwo skarbowe jest ponad pięciokrotnie wyższa, a górna ponad piętnastokrotnie - w k.k.s.: 583.30 zł – 16.799.040 zł - w k.k.: 100 - 1.080.000 zł

7) W k.k.s. występują wyższe niż w k.w. granice kary grzywny W k.k.s. dolna granica kary grzywny za wykroczenie skarbowe jest ponad ośmiokrotnie wyższa, a górna siedmiokrotnie - w k.k.s.: 175 – 35.000 zł - w k.w.: 20 – 5.000 zł

8) Z przepisów k.k.s. wynika fiskalny charakter wymiaru kary łącznej grzywny oraz kary grzywny nadzwyczajnie obostrzonej Zarówno kara łączna grzywny (zgodnie z art. 39 k.k.s.), jak i kara grzywny nadzwyczajnie obostrzona (w myśl art. 28 § 2 k.k.s.), mogą sięgać 1080 stawek dziennych W obu przypadkach oznacza to możliwość zwiększenia liczby stawek dziennych grzywny o połowę w stosunku do najwyższej ich liczby z art. 23 § 1 k.k.s., wynoszącej 720 stawek

9) W k.k.s. sposób określenia wysokości grzywny odnosi się do minimalnego wynagrodzenia W dotychczasowej praktyce wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę rokrocznie wzrastała, wpływając bezpośrednio na wzrost dolnej i górnej granicy wysokości kary grzywny Taki mechanizm zapewnia utrzymywanie granic wysokości grzywny w kolejnych latach na porównywalnym poziomie, niezależnie od poziomu inflacji w danym roku. Z tych powodów ustawodawca zrezygnował w k.k.s. z systemu kwotowo-liczbowego (jak w k.k.) i przeszedł na system nazwowo-parametryczny

10) K. k. s. nie zawiera odpowiednika ani nie recypuje przepisu art 10) K.k.s. nie zawiera odpowiednika ani nie recypuje przepisu art. 58 § 2 k.k. Chodzi o przepis k.k. zakazujący orzekania grzywny z powodu trudnej sytuacji materialnej sprawcy Jeżeli sytuacja materialna sprawcy przestępstwa skarbowego nie uzasadnia wymierzenia grzywny, a inna kara nie ma zastosowania, sąd orzeka grzywnę w dolnych granicach jej wysokości, a na etapie jej egzekwowania stosuje m.in. możliwość określenia na nowo wysokości stawki dziennej, rozłożenie grzywny na raty, a w ostateczności jej zamianę na zastępczą karę pozbawienia wolności

11) K.k.s. stwarza możliwość określenia na nowo wysokości stawki dziennej grzywny w toku postępowania wykonawczego Na podstawie art. 182 k.k.s. określenie na nowo wysokości stawki wymaga ponownej oceny okoliczności uwzględnianych przy ustalaniu stawki, które mogły ulec istotnej zmianie rzutującej na realność egzekucji. Są to dochody sprawcy, jego możliwości zarobkowe, stosunki rodzinne i majątkowe Ratio legis tego unormowania to zapobieżenie zamianie wymierzonej kary grzywny na karę zastępczą

12) Z karą grzywny za przestępstwa skarbowe łączy się instytucja odpowiedzialności posiłkowej Odpowiedzialność posiłkowa jest tradycyjną instytucją prawa karnego skarbowego, stanowiącą odstępstwo od zasady indywidualizacji odpowiedzialności za czyny bezprawne Takie odstępstwo jest nie do pomyślenia na gruncie prawa karnego powszechnego (uiszczenie grzywny za skazanego lub ofiarowanie pieniędzy na ten cel, o ile nie jest się osobą najbliższą dla niego, stanowi wykroczenie z art. 57 k.w.)

13) K.k.s. przewiduje za wykroczenia skarbowe grzywnę mandatową Tryb mandatowy efektywnie przyczynia się do przyspieszenia postępowania w sprawach o wykroczenia skarbowe i znacznego odciążenia sądów Wysokość mandatu za wykroczenie skarbowe, przekracza ośmiokrotnie dolną i siedmiokrotnie górną granicę mandatu za wykroczenie powszechne (w jego podstawowym wymiarze) - w k.k.s.: 175 – 3.500 zł - w k.p.w.: 20 – 500 zł

Kara grzywny w k.k.s.: Za przestępstwa skarbowe - w systemie stawek dziennych (zgodnie z art. 23 k.k.s.) Za wykroczenia skarbowe - w systemie kwotowym (zgodnie z art. 48 k.k.s.) W obu systemach występuje odwołanie do wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę (tzw. system nazwowo-parametryczny)

Minimalne wynagrodzenie za pracę: Zgodnie z art. 53 § 4 k.k.s. jest ono ustalone na podstawie ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz.U. Nr 200, poz, 1679) Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 11 września 2014 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2015 r. (Dz.U. z 2014 r. poz. 1220), wydanym na podstawie art. 2 ust. 5 w/w ustawy, minimalne wynagrodzenie za pracę od 1 stycznia 2015 r. ustala się w wysokości 1.750 zł

System stawek dziennych: Wymierzając karę grzywny za przestępstwa skarbowe sąd określa liczbę stawek dziennych oraz wysokość jednej stawki dziennej Orzekana kwota grzywny stanowi iloczyn przyjętej liczby stawek dziennych i ustalonej wysokości jednej stawki dziennej

System stawek dziennych – c.d. Sąd orzeka liczbę stawek dziennych proporcjonalnie do ciężaru gatunkowego popełnionego przestępstwa skarbowego Najniższa liczba stawek wynosi 10, a najwyższa 720. Kara nadzwyczajnie obostrzona oraz kara łączna nie mogą przekroczyć 1080 stawek dziennych. Wyrokiem nakazowym sąd może wymierzyć karę grzywny w granicach nieprzekraczających 200 stawek dziennych

System stawek dziennych – c.d. Sąd orzeka o wysokości jednej stawki dziennej, biorąc pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe Stawka dzienna nie może być niższa od jednej trzydziestej części minimalnego wynagrodzenia ani też przekraczać jej czterystukrotności (użyty zaimek „jej” odnosi się do czterystukrotności jednej trzydziestej części minimalnego wynagrodzenia, a nie do czterystukrotności samego minimalnego wynagrodzenia)

System stawek dziennych – c.d. Na podstawie recypowanych przepisów k.k. sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary grzywny (samoistnej) na okres próby, który biegnie od uprawomocnienia się orzeczenia i wynosi od roku do 3 lat, jeżeli uzna to za wystarczające do osiągnięcia wobec sprawcy celów kary, a w szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa Zawieszając wykonanie kary, sąd bierze pod uwagę postawę sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste, dotychczasowy sposób życia oraz zachowanie się po popełnieniu przestępstwa

Granice kary grzywny w systemie stawek dziennych: • granice jednej stawki: 58,33 zł – 23.332 zł (w k.k.: 10 - 2.000 zł) • podstawowe granice kary grzywny: 583,30 zł – 16.799.040 zł (w k.k.: 100 - 1.080.000 zł) • w trybie nakazowym: do 4.666.400 zł • w ramach nadzwyczajnego obostrzenia i kary łącznej: do 25.198.560 zł (w k.k. kara łączna do 4.500 stawek = do 9.000.000)

System kwotowy: Wymierzając karę grzywny za wykroczenia skarbowe sąd wymierza ją zawsze w konkretnej kwocie, w granicach od jednej dziesiątej do dwudziestokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia Granice: 175 – 35.000 zł (w k.w.: 20 – 5.000 zł) W części szczególnej k.k.s. granice tej kary są zawsze takie same, gdyż kodeks posługuje się określeniem „podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe”

System kwotowy – c.d. Wymierzając karę grzywny lub nakładając ją mandatem karnym, uwzględnia się stosunki majątkowe i rodzinne sprawcy oraz jego dochody i możliwości zarobkowe

• W trybie nakazowym grzywnę orzeka sąd System kwotowy – c.d. • Wyrokiem nakazowym można wymierzyć grzywnę w granicach nieprzekraczających dziesięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia. Dolna granica grzywny wynosi jedną dziesiątą minimalnego wynagrodzenia • Granice: 175 – 17.500 zł • W trybie nakazowym grzywnę orzeka sąd

System kwotowy – c.d. Mandatem karnym można nałożyć grzywnę w granicach nieprzekraczających podwójnej wysokości minimalnego wynagrodzenia. Dolna granica grzywny wynosi jedną dziesiątą minimalnego wynagrodzenia • Granice: 175 – 3.500 zł (w k.p.w.: 20 – 500 zł) • W trybie mandatowym grzywnę nakłada finansowy lub niefinansowy organ postępowania przygotowawczego (art. 53 § 37 i 38 k.k.s.)

Odpowiedzialność posiłkowa: Z karą grzywny za przestępstwa skarbowe łączy się tradycyjna dla prawa karnego skarbowego instytucja odpowiedzialności posiłkowej, do której zadań należy zabezpieczenie ściągalności kary grzywny lub równowartości pieniężnej przepadku przedmiotu, jeżeli nie można ich ściągnąć od sprawcy Podmiot odpowiedzialny posiłkowo uiszcza wymierzoną karę grzywny, jeżeli skazany nie zapłaci jej w terminie i zostanie stwierdzone, że nie można jej ściągnąć w drodze egzekucji

Odpowiedzialność posiłkowa – c.d. Na podstawie art. 24 k.k.s. za karę grzywny wymierzoną sprawcy przestępstwa skarbowego czyni się w całości albo w części odpowiedzialną posiłkowo osobę fizyczną, osobę prawną albo inną jednostkę organizacyjną, jeżeli: 1) sprawcą czynu zabronionego jest zastępca tego podmiotu prowadzący jego sprawy jako pełnomocnik, zarządca, pracownik lub działający w jakimkolwiek innym charakterze 2) zastępowany podmiot odniósł albo mógł odnieść jakąkolwiek korzyść majątkową

Odpowiedzialność posiłkowa – c.d. W myśl art. 25 § 3 k.k.s. odpowiedzialność posiłkowa nie wygasa: - w razie śmierci skazanego sprawcy po uprawomocnieniu się orzeczenia - jeżeli kary grzywny lub środka karnego ściągnięcia równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów nie wykonano z powodu nieobecności skazanego w kraju

Odpowiedzialność posiłkowa – c.d. Z kolei, jak wynika z art. 25 § 1 k.k.s., instytucji odpowiedzialności posiłkowej nie stosuje się wobec państwowych jednostek budżetowych, o których mowa w przepisach o finansach publicznych (w ustawie z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych – Dz.U. Nr 157, poz. 1240 ze zm.). Zgodnie z art. 25 § 2 k.k.s. odpowiedzialność posiłkowa nie obciąża spadku

Odpowiedzialność posiłkowa – c.d. Art. 184 § 4 k.k.s. stanowi, że w razie nieskuteczności egzekucji wobec majątku podmiotu odpowiedzialnego posiłkowo nie stosuje się do niego obowiązku wykonania pracy społecznie użytecznej lub zastępczej kary pozbawienia wolności Podmiot odpowiedzialny posiłkowo jest osobą niewinną z punktu widzenia prawa karnego skarbowego, która nie ma bezpośredniego związku z popełnieniem przestępstwa skarbowego. Osobę tę obciąża się odpowiedzialnością majątkową jedynie z powodu zaniedbań w zakresie wyboru lub nadzoru

Odpowiedzialność posiłkowa – c.d. Odpowiedzialność posiłkowa nie jest typową odpowiedzialnością karną skarbową, lecz stricte majątkową, wprowadzoną ze względów fiskalnych. Zachodzi tu podobieństwo do cywilnoprawnej odpowiedzialności deliktowej