Elżbieta Całka1 Ku nowej ekonomii politycznej -Shigeto Tsuru

Elżbieta Całka Plan prezentacji 1.Niedoskonałość mechanizmu rynkowego 2.Następstwa zmian sposobu produkcji 3.Kierunki badań ekonomistów 4.GNP jako miernik dobrobytu 5.Problem oszczędności czasu pracy 6.Wnioski

Elżbieta Całka Niedoskonałość mechanizmu rynkowego „ Niewidzialna ręka rynku” Adama Smitha „ Niewidzialna ręka rynku” Adama Smitha nie działa, nie działa, bo usiłuje przekształcić samolubne interesy ludzkości w najlepsze rozwiązanie dręczących społeczeństwo problemów: co, jak, ale niestety niekoniecznie w najlepsze rozwiązanie: bo usiłuje przekształcić samolubne interesy ludzkości w najlepsze rozwiązanie dręczących społeczeństwo problemów: co, jak, ale niestety niekoniecznie w najlepsze rozwiązanie: dla kogo dla kogo

Elżbieta Całka Warunki sprawnego działania mechanizmu rynkowego Warunki sprawnego działania mechanizmu rynkowego 1. Wskaźniki tj. ceny czy stawki płac powinny wiernie odzwierciedlać zmiany danych ekonomicznych i nie podlegać manipulacjom 2. Suwerenność konsumenta 3. Nieistotność efektów zewnętrznych

Elżbieta Całka Wskaźniki nie odzwierciedlają zmian danych ekonomicznych, ponieważ:  Praktyka cen administrowanych  Powszechnie znana sztywność stawek płac i stóp procentowych

Elżbieta Całka Podstawowa przesłanka koncepcji Każdy pojedynczy konsument wie Każdy pojedynczy konsument wie – kierując się własnym osądem – co jest dla niego najlepsze i zgodnie z tym postępuje Suwerenność konsumenta

Elżbieta Całka Suwerenność konsumenta  człowiekowi nie jest łatwo stwierdzić, co jest dla niego najlepsze, ani też nie przychodzi to bez ponoszenia kosztów  konsumenci mogą najwyżej uciekać przed tzw. efektem uzależniania  możliwości oferowane konsumentom ograniczają się do tego, co dostawcy wybierają do udostępnienia

Elżbieta Całka Nieistotność efektów zewnętrznych  straty zewnętrzne => następstwem szybkiego wzrostu gospodarczego  powinny stanowić pozycję ze znakiem minus w obliczaniu dobrobytu gospodarczego netto  nowoczesne efekty środowiskowe często mają w sobie coś z cech „ujemnego dobra publicznego”

Elżbieta Całka Internalizacja efektów zewnętrznych  koszt ex post  koszt ex ante w ramach zatomizowanego rachunku prowadzonego dla gałęzi lub jednostek wytwarzających te efekty.  Przykład – „opłaty za zanieczyszczanie” zaproponowane przez OECD

Elżbieta Całka Internalizacja efektów zewnętrznych  Ex ante przy nie najlepszych obliczeniach może się wiązać z poważnym ryzykiem  Przykład - energia jądrowa W rozwoju techniki i mocy produkcyjnych osiągnęliśmy takie stadium, gdy ujemne efekty zewnętrzne mogą wykraczać poza rachunek ekonomiczny W rozwoju techniki i mocy produkcyjnych osiągnęliśmy takie stadium, gdy ujemne efekty zewnętrzne mogą wykraczać poza rachunek ekonomiczny

Elżbieta Całka Następstwa zmian sposobu produkcji  filarem, na którym wspiera się produkcja i bogactwo nie jest już bezpośrednia praca, ani czas pracy, ale zawłaszczenie wszechstronnej wydajności człowieka  załamuje się sposób produkcji oparty na wartości wymiennej  wraz z postępem automatyzacji wkład pracy w produkt końcowy będzie zanikał  wyznaczanie cen czynników zostanie pozbawione obiektywizmu rynkowego

Elżbieta Całka Następstwa zmian sposobu produkcji  Prywatne przedsiębiorstwa w „sektorze planującym” mogą: Wyznaczać rozmiary swojego współczynnika wzrostu cen Wyznaczać rozmiary swojego współczynnika wzrostu cen Zorganizowani robotnicy uzyskiwać od pracowników realizację zaplanowanych żądań płacowych => sytuacja „popychania przez koszty” Zorganizowani robotnicy uzyskiwać od pracowników realizację zaplanowanych żądań płacowych => sytuacja „popychania przez koszty”

Elżbieta Całka  Rynek nie odgrywa już roli bezosobowego aparatu  Rynki czynników wytwórczych nie wyznaczają obiektywnie stawek Może być coraz trudniej wyznaczyć relację krańcowego nakładu czynnika do krańcowego przyrostu produktu Może być coraz trudniej wyznaczyć relację krańcowego nakładu czynnika do krańcowego przyrostu produktu

Elżbieta Całka Galbraith  Z rozwojem wielkiej korporacji cele kontrolującej inteligencji nabierają pierwszorzędnego znaczenia. cele kontrolującej inteligencji nabierają pierwszorzędnego znaczenia.  Celów tych nie ogranicza rynek.

Elżbieta Całka Rozszerzenie badań ekonomistów 2 kierunki:  Powinni być przygotowani do formułowania sądów normatywnych  Powinni rozszerzyć zakres badań o korzyści i straty zewnętrzne

Elżbieta Całka Od czego powinni zacząć? 1.Sprawiedliwy podział  wymaga pozytywnych rozwiązań w praktyce Konkretne określenie „minimów obywatelskich” Konkretne określenie „minimów obywatelskich” W jaki sposób zapewnić taki koszyk każdemu obywatelowi?? W jaki sposób zapewnić taki koszyk każdemu obywatelowi??

Elżbieta Całka Dwa podejścia: 1.Zagwarantowanie dochodu 2.Świadczenia w naturze w obydwu przypadkach => trzeba stosować redystrybucję fiskalną dysponujemy wieloma środkami polityki podatkowej dysponujemy wieloma środkami polityki podatkowej wobec tendencji inflacyjnych => lepsze 2 rozwiązanie wobec tendencji inflacyjnych => lepsze 2 rozwiązanie

Elżbieta Całka GNP miernikiem dobrobytu?  Przestawienie się ekonomistów na badania normatywne prowadzi do ponownego zbadania jaka jest treść takich agregatowych wielkości jak GNP  Znaczenie badania: w jaki sposób i do jakiego typu działalności ma być kierowane zatrudnienie i inwestycje

Elżbieta Całka GNP miernikiem dobrobytu?  GNP jest miernikiem zagregowanych działań gospodarczych, ale pomija się tu wytwarzane „szkody”  Wysoce wątpliwe czy można zatem stopę wzrostu GNP przyjąć za docelowy wskaźnik dobrobytu

Elżbieta Całka Oszczędność czasu pracy w procesie produkcji Wg obliczeń Schumacher’a  W krajach rozwiniętych => 3,5% „globalnego czasu społecznego” wydatkowane na rzeczywistą produkcję 3,5% „globalnego czasu społecznego” wydatkowane na rzeczywistą produkcję „rzeczywista produkcja”- działalność bezpośrednio produkcyjna „rzeczywista produkcja”- działalność bezpośrednio produkcyjna

Elżbieta Całka Schumacher zauważa, że:  Proces ograniczania czasu wydatkowanego produkcyjnie skutkuje tym, że: wszelkie normalne przyjemności i zadowolenie człowiek odczuwa poza czasem wydatkowanym na pracę wszelkie normalne przyjemności i zadowolenie człowiek odczuwa poza czasem wydatkowanym na pracę rzeczywista produkcja zamieniła się w nieludzką harówkę, która nie wzbogaca człowieka, ale go wyczerpuje rzeczywista produkcja zamieniła się w nieludzką harówkę, która nie wzbogaca człowieka, ale go wyczerpuje

Elżbieta Całka  Pęd do wydajności oznacza, że kapitaliści i robotnicy są zachęcani do zmniejszania owych 3,5%  Tsuru zadaje pytanie: „…Jaki jest sens zmniejszania części „globalnego czasu społecznego” wydatkowanej na rzeczywistą produkcję, jeśli przez to sprawiamy, że godziny pracy są mniej przyjemne, a jednocześnie nie jesteśmy w stanie wypełnić pozostałych ponad 90% naszego czasu czymś bardziej godnym uwagi niż oglądanie telewizji?...”

Elżbieta Całka Wnioski  Symptom zmian w myśli ekonomicznej => uznanie niedoskonałości rynku w zakresie podziału  Ekonomia powinna stać się ekonomią polityczną o: Konkretnie określonych aspektach normatywnych Konkretnie określonych aspektach normatywnych Szczegółowo wyjaśnionych strategiach Szczegółowo wyjaśnionych strategiach

Elżbieta Całka Wnioski  Ekonomia dobrobytu powinna zajmować się raczej intensywnością wykorzystywania czasu z punktu widzenia dobrobytu niż długością czasu jako taką  Położenie nacisku na humanistyczne aspekty codziennych działań-> poważnym zagrożeniem dla paradygmatów neoklasycznych.

Elżbieta Całka