OPERACJE GOSPODARCZE, ICH DOKUMENTACJA I WPŁYW NA SKŁADNIKI BILANS Zdarzenia gospodarcze stanowią wszystkie fakty gospodarcze dotyczące działalności gospodarczej podmiotu. Operacje gospodarcze są udokumentowanymi dowodami księgowymi i podlegającymi ewidencji księgowej zdarzeniami gospodarczymi, wyrażonymi w mierniku pieniężnym i wpływającymi na zmianę sytuacji podmiotu gospodarczego oraz jego majątek i źródła pochodzenia tego majątku.

Zdarzenia gospodarcze Rachunkowość ogranicza zakres zdarzeń podlegających ewidencji do: zdarzeń gospodarczych, które mogą być wyrażone w pieniądzu, zdarzeń gospodarczych, które wpływają na faktyczny układ majątkowy lub na zmianę kosztów i dochodów. Każda operacja gospodarcza jest zdarzeniem gospodarczym, lecz nie każde zdarzenie gospodarcze może być operacją gospodarczą. ZDARZENIA GOSPODARCZE OPERACJE GOSPODARCZE

Cechy charakterystyczne operacji gospodarczych 1) dotyczą konkretnego podmiotu gospodarczego, 2) wyrażone są w mierniku pieniężnym, 3) określone są co do daty ich zaistnienia, 4) wywierają wpływ na co najmniej dwa składniki bilansu, 5) umożliwiają obserwację zmian w aktywach i/lub pasywach podmiotu gospodarczego, 6) żadne typy zaksięgowanych operacji gospodarczych nie powodują naruszenia równowagi bilansowej.

Kryteria klasyfikacyjne operacji gospodarczych Lp. Kryteria klasyfikacyjne operacji gospodarczych 1 Kryterium oddziaływania na składniki bilansu i wynik finansowy podmiotu gospodarczego operacje gospodarcze bilansowe operacje gospodarcze wynikowe 2 Kryterium oddziaływania tylko na składniki bilansu (aktywa bądź pasywa) podmiotu gospodarczego operacje gospodarcze aktywne operacje gospodarcze pasywne operacje gospodarcze aktywno-pasywne 3 Kryterium sposobu powstania operacji gospodarczej operacje gospodarcze jednorazowe operacje gospodarcze procesowe 4 Kryterium zależności od podmiotu gospodarczego operacje gospodarcze zależne operacje gospodarcze niezależne 5 Kryterium wpływu operacji gospodarczej na rozrachunki z kontrahentami operacje gospodarcze wewnętrzne operacje gospodarcze zewnętrzne

Dowody księgowe mają za zadanie stworzenie podstaw: zarządzania, kontroli i badania działalności gospodarczej, szczególnie z punktu widzenia legalności i celowości dokonanych operacji gospodarczych, 2) do dochodzenia praw i do udowadniania dopełnienia obowiązków.

Za dowód księgowy uważa się dokument księgowy który: 1) stwierdza fakt dokonania operacji gospodarczej i zawiera co najmniej: określenie wystawcy i wskazanie stron, datę wystawienia dowodu oraz datę lub okres dokonania operacji gospodarczej, przedmiot i wartość operacji gospodarczej oraz ilościowe jej określenie, jeżeli dana operacja gospodarcza jest wymierna w jednostkach naturalnych, d) własnoręczne podpisy osób odpowiedzialnych za dokonanie operacji gospodarczej i jej udokumentowanie.

Za dowód księgowy uważa się dokument księgowy który: 2) jest sprawdzony pod względem merytorycznym i formalno-rachunkowym przez właściwe komórki organizacyjne podmiotu gospodarczego, 3) jest oznaczony numerem lub w inny sposób umożliwiający powiązanie dowodu z zapisami księgowymi dokonanymi na jego podstawie; 4) jest zadekretowany, to znaczy posiada oznaczenie symboli kont i stron na tych kontach, na których dana operacja gospodarcza winna być zaksięgowana.

Dowody księgowe Dowody księgowe powinny być wystawione w sposób staranny, czytelny i trwały. Podpis na dowodach księgowych składa się odręcznie atramentem, długopisem lub ołówkiem kopiowym. Dane dowodów księgowych nie mogą być zamazywane, przerabiane, wycierane. wyskrobywane lub usuwane w inny sposób.

Błędy w dowodach księgowych Błędy w dowodach księgowych należy poprawiać przez skreślenie niewłaściwie napisanego tekstu lub liczby i wpisanie tekstu lub liczby właściwej. Skreślenia dokonuje się w taki sposób, aby można było odczytać tekst lub liczbę pierwotną. Poprawka tekstu lub liczby powinna być zaopatrzona w podpis lub skrót podpisu osoby upoważnionej (parafę).

Klasyfikacja dowodów księgowych l) wystawcy dowodu księgowego, co umożliwia wyróżnić: a) dowody własne, wystawiane przez podmiot dokonujący księgowań, b) dowody obce, wystawiane przez inny podmiot gospodarczy; 2) przeznaczenia, co pozwala wyróżnić: a) dowody dyspozycyjne, zawierające polecenie dokonania operacji gospodarczej albo wykonania zapisu, b) dowody wykonawcze, zawierające informacje o przebiegu lub skutku dokonanej operacji, c) dowody kombinowane

Klasyfikacja dowodów księgowych 3) adresata dowodu księgowego według którego dowody księgowe dzielimy na: a) dowody zewnętrzne, wystawiane dla kontrahenta podmiotu wystawiającego, b) dowody wewnętrzne, wystawiane dla własnych potrzeb podmiotu wystawiającego; 4) podstawy sporządzania, co pozwala wyróżnić dowody pierwotne, zwane źródłowymi, dowody wtórne

Klasyfikacja dowodów księgowych 5) rodzajów operacji gospodarczych: operacji pieniężnych bankowe (bezgotówkowe), oraz kasowe (gotówkowe) stanu i ruchu zapasu materiałów, towarów i produktów: - przychodu i rozchodu, np. Pz, Wz, Rw, Zw, Mm, Po - zakupu i sprzedaży, np. faktury (Fa-VAT, Fa korygująca VAT), c) stanu i ruchu składników majątku trwałego, np. OT, PT, LT, d) płacowe i rozliczeń z pracownikami; np. listy płac, listy obecności, listy zaliczek; 6) liczby operacji gospodarczych, co umożliwia wyróżnić dowody pojedyncze oraz dowody zbiorcze.

Dowody księgowe Sprawdzenie dowodów księgowych pod względem merytorycznym (rzeczowym) polega na ustaleniu rzetelności ich danych, celowości, gospodarności i legalności operacji gospodarczych wyrażonych w dowodach księgowych, a także na stwierdzeniu, że owe dowody zostały wystawione przez właściwe podmioty gospodarcze. Sprawdzenie dowodów księgowych pod względem formalno-rachunkowym polega na ustaleniu, że zostały wystawione w sposób technicznie poprawny, zawierają wszystkie elementy dowodu księgowego oraz że ich dane liczbowe nie zawierają błędów arytmetycznych.

Dowody księgowe Obieg dowodów księgowych należy by odbywał się najkrótszą i najprostszą drogą. Zasady obiegu: przekazywać dowody księgowe tylko do tych komórek, które istotnie korzystają z zawartych w nich danych i są kompetentne do ich sprawdzania, 2) przestrzegać równomiernego obiegu wszystkich dowodów księgowych, 3) dążyć do skrócenia czasu przetrzymywania dowodów księgowych przez odpowiedzialne komórki do minimum.

Dowody księgowe Dekretacja nazywa się ogół czynności związanych z przygotowaniem dowodów do księgowania, wydaniem dyspozycji co do sposobu ich księgowania i pisemnym potwierdzeniem jej wykonania. Obejmuje ona następujące etapy: 1) segregacja dowodów księgowych, 2) sprawdzenie poprawności dowodów księgowych, 3)właściwa dekretacja (oznaczenie sposobu księgowania).

Dowody księgowe Segregacja dowodów księgowych polega na: wyłączeniu z ogółu dokumentów napływających do komórki księgowości tych dokumentów, które nie podlegają księgowaniu, b) podziale dowodów księgowych na jednorodne grupy objęte poszczególnymi rejestrami (np. zakupu, sprzedaży, kasowych), c) kontroli kompletności dowodów na oznaczony okres (np. dzień, dekadę).

Dowody księgowe Sprawdzenie poprawności dowodów księgowych to ustalenie, że są one podpisane na dowód skontrolowania pod względem merytorycznym i formalno-rachunkowym. W odniesieniu do dowodów kasowych, stanowiących podstawę wypłaty gotówki, należy ponadto sprawdzić, czy są one akceptowane przez dyrektora podmiotu gospodarczego lub upoważnioną przez niego osobę.

Dowody księgowe Właściwa dekretacja obejmuje następujące czynności: 1) nadanie dowodom księgowym numerów, pod którymi zostaną one zaewidencjonowane; 2) umieszczenie na dowodach adnotacji: w jakich rejestrach dowód ma być zaksięgowany - w odniesieniu do dowodów objętych rejestrami na jakich kontach syntetycznych ma być dowód zaksięgowany 3) wskazanie sposobu rejestracji dowodu księgowego w urządzeniach (na kontach) analitycznych; 4) określenie daty, pod jaką dowód ma być zaksięgowany, jeżeli dowód ma być zaksięgowany pod inną datą niż data jego wystawienia przy dowodach własnych lub pod datą otrzymania przy dowodach obcych; 5) podpisanie przez głównego księgowego lub inną osobę upoważnioną do dekretacji przez głównego księgowego.

Operacje gospodarcze Operacje gospodarcze dzielimy na: operacje gospodarcze bilansowe (bezwynikowe), które wywierają wpływ tylko na składniki bilansu, 2) operacje gospodarcze wynikowe (niebilansowe), które oddziałują bezpośrednio na wynik finansowy podmiotu gospodarczego.

Operacje gospodarcze bilansowe Operacje gospodarcze sklasyfikowano w 4 podstawowe grupy: 1. A + Z - Z = P Zwiększenie jednej pozycji aktywów i jednoczesne zmniejszenie innej. Np. zakupiono za gotówkę materiały na kwotę 2 000. 2. A = P + Z - Z Aktywa bez zmian, zwiększenie jednej pozycji pasywów z równoczesnym zmniejszeniem innej Np. Spłacono zobowiązanie wobec dostawcy biorąc na ten cel kredyt z banku na sumę 10 000

Operacje gospodarcze bilansowe 3. A + Z = P + Z Zwiększenie jednej pozycji aktywów i jednej pasywów. Np. Otrzymano od dostawcy materiały na sumę 10 000. Zapłata nastąpi po 30 dniach. 4. A - Z = P - Z Zmniejszenie jednej pozycji aktywów i jednej pasywów Np. Spłacono częściowo zobowiązanie wobec dostawcy gotówką z kasy na sumę 3 000. Operacja 1 i 4 nie zmieniają ogólnej sumy bilansowej, następuje tylko przemieszczenie w aktywach lub pasywach. Operacja 2 i 3 zmieniają sumę bilansową in plus bądź in minus

Operacje gospodarcze bilansowe Na podstawie przedstawionej charakterystyki typów operacji gospodarczych bilansowych (bezwynikowych) można sformułować następujące stwierdzenia : każda operacja gospodarcza powoduje dwie zmiany w składnikach bilansowych, obie zmiany są zawsze jednakowe pod względem wartościowym, 3) po każdej operacji gospodarczej równowaga bilansowa jest zachowana.

Operacje gospodarcze bilansowe Typ operacji bilansowej Aktywa Pasywa Ogólna suma bilansu 1 - operacja aktywna II - operacja pasywna III - operacja aktywno-pasywna zwiększająca IV - operacja aktywno-pasywna zmniejszająca + - bez zmian + - + - zwiększenie zmniejszenie

Wyodrębniamy czterech typów wynikowych operacji gospodarczych: zwiększenie przychodów i zysków spowodowane zwiększeniem aktywów, 2) zwiększenie przychodów i zysków spowodowane zmniejszeniem pasywów, 3) zwiększenie kosztów i strat spowodowane zmniejszeniem aktywów, 4) zwiększenie kosztów i strat spowodowane zwiększeniem pasywów.

+ OPERACJA I TYPU + - OPERACJA II TYPU + - OPERACJA III TYPU + BILANS KSIĘGOWY RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT AKTYWA PASYWA KOSZTY I STRATY PRZYCHODY I ZYSKI + OPERACJA I TYPU + OPERACJA I TYPU - OPERACJA II TYPU + - OPERACJA III TYPU + OPERACJA III TYPU + OPERACJA IV TYPU +