PROGRAM PROFILAKTYKI PALENIA TYTONIU DLA UCZNIÓW STARSZYCH KLAS SZKÓŁ PODSTAWOWYCH I GIMNAZJÓW ZNAJDŹ WŁAŚCIWE ROZWIĄZANIE

Program profilaktyki palenia tytoniu Znajdź właściwe rozwiązanie adresowany jest do uczniów starszych klas szkoły podstawowej oraz gimnazjum. W tym okresie nauki gwałtownie wzrasta liczba dzieci i młodzieży próbujących po raz pierwszy zapalić papierosa.

Odsetek młodzieży w Polsce rozpoczynającej palenie w wieku: 11 lat i mniej wynosi 13,8 % 12 lat wynosi 9,2 % 13 lat wynosi 9,6 % 14 lat wynosi 11,3 % 15 lat wynosi 9,7 %

Młodzi ludzie zaczynają palić okazjonalnie, następnie w regularnych odstępach czasu, wkraczając na drogę pełnego uzależnienia od nikotyny. Odsetek młodzieży palącej papierosy codziennie zwiększa się wraz z wiekiem: 11 lat wynosi 0,8 % 13 lat wynosi 3,0 % 15 lat wynosi 12,4 %

Konieczność interwencji mającej na celu uchronienie przed inicjacją palenia tytoniu i wejścia w nałóg podyktowana jest również skumulowaniem w tym okresie życia wielu psychospołecznych czynników ryzyka palenia tytoniu, w tym m. in. socjodemograficznych, tj.: I. wiek i płeć ucznia; II. status społeczny, stan rodzinny i wykształcenie rodziców;

III. problemy wieku dojrzewania; IV. czynniki środowiskowe; V. czynniki interpersonalne (palenie rodziców, rodzeństwa, rówieśników, zachowanie grup rówieśniczych, więzi społeczne); VI. normy i obyczaje środowiskowe, w tym reakcje rodziców na palenie tytoniu przez dziecko; VII. dostępność wyrobów tytoniowych

Biorąc pod uwagę specyficzne uwarunkowania palenia tytoniu przez uczniów starszych klas szkół podstawowych i gimnazjów autorzy poradnika koncentrują się głównie na psychospołecznych mechanizmach kształtujących postawy i zachowania.

Proces uzależniania dzieci i młodzieży od nikotyny przebiega w pięciu następujących po sobie fazach: 1. przygotowania, 2. próbowania, 3. eksperymentowania, 4. regularnego palenia, 5. uzależnienia.

Sięgając po pierwszego w życiu papierosa, dziecko wchodzi w fazę drugą – próbowania. Pierwsze papierosy wypala zazwyczaj pod presją rówieśników.

Konsekwencje pierwszych prób palenia zależą od tego, w jakim stopniu doznania fizjologiczne w następstwie wypalenia pierwszych dwóch, trzech papierosów są negatywne, a także od tego, czy utrzymują się psychospołeczne czynniki usposabiające do kontynuowania palenia, oraz czy łatwy jest dostęp do papierosów.

Łatwy dostęp do papierosów jest czynnikiem sprzyjającym regularnemu paleniu dzieci i młodzieży. Społeczna obojętność, przyzwolenie rodziców, brak konsekwentnie realizowanej polityki przeciwtytoniowej w szkole i w lokalnej społeczności torują drogę do utrwalenia palenia.

I. CEL GŁÓWNY PROGRAMU Zapobieganie paleniu tytoniu wśród młodzieży szkolnej II. CELE SZCZEGÓŁOWE PROGRAMU Zwiększenie wiedzy w zakresie szkodliwości dymu tytoniowego Kształtowanie umiejętności dbania o zdrowie własne i swoich bliskich Kształtowanie postaw asertywnych związanych z unikaniem czynnego i biernego palenia tytoniu

III. ADRESACI PROGRAMU Uczniowie starszych klas szkół podstawowych i gimnazjów IV. REALIZATORZY PROGRAMU Nauczyciele Inni przedstawiciele środowiska szkolnego, np. pielęgniarki szkolne Przeszkoleni liderzy młodzieżowi

V. CZAS TRWANIA PROGRAMU Lata 2010 – 2013 Edycja pilotażowa: II – VI.2010 VI. ORGANIZATORZY PROGRAMU Główny Inspektorat Sanitarny Państwowa Inspekcja Sanitarna – WSSE (16) i PSSE (318)

VII. KOORDYNATORZY PROGRAMU Poziom krajowy – GIS Poziom wojewódzki – WSSE Poziom lokalny – PSSE Poziom szkolny – wytypowani koordynatorzy w szkołach VIII. PARTNERZY PROGRAMU Ministerstwo Edukacji Narodowej Stowarzyszenie na Rzecz Dzieciństwa Wolnego od Tytoniu Inni (na poziomie wojewódzkim, powiatowym i lokalnym)

IX. METODYKA REALIZACJI PROGRAMU Przedstawienie oferty programowej dyrektorom szkół podstawowych w kraju: Edycja pilotażowa – liczba szkół na terenie PSSE wg wskazań z WSSE Przeszkolenie i przygotowanie koordynatorów programu: Dystrybucja materiałów programowych

X. REALIZACJA PROGRAMU W SZKOŁACH Poinformowanie pracowników szkół o sposobie realizacji programu w placówce: Wykonawcy: szkolny koordynator programu

Poinformowanie rodziców uczniów o sposobie przeprowadzenia programu w szkołach i współdziałanie z rodzicami: - spotkanie z rodzicami - list do rodziców - inne formy wg możliwości Wykonawcy: dyrektorzy szkół i nauczyciele

Poinformowanie uczniów o sposobie realizacji programu w szkołach oraz przeszkolenie i przygotowanie liderów młodzieżowych do współrealizacji programu. Wykonawcy: dyrektorzy szkół i nauczyciele

Przeprowadzenie zajęć warsztatowych z uczniami wg zaproponowanych scenariuszy zajęć: - Zajęcia 1. Poznajmy się bliżej - Zajęcia 2. Laboratorium ciała - Zajęcia 3. Naucz się mówić nie - Zajęcia 4. Znajdź właściwe rozwiązanie - Zajęcia 5. Uwierz w siebie Wykonawcy: szkolni koordynatorzy programu; inni przedstawiciele środowiska szkolnego; specjaliści zaproszeni z zewnątrz;

Realizacja zajęć z rodzicami i opiekunami uczniów według autorskich projektów w szkołach Wykonawcy: szkolni koordynatorzy; inni przedstawiciele środowiska szkolnego; specjaliści zaproszeni z zewnątrz;

XII. NADZOROWANIE I MONITOROWANIE REALIZACJI PROGRAMU Wykonawcy: PSSE

XIII. PODSUMOWANIE I OCENA REALIZACJI I EDYCJI PROGRAMU Dokonanie podsumowania i oceny z uwzględnieniem następujących wskaźników: liczby szkół, które wprowadziły program liczby uczniów, którzy uczestniczyli w programie liczby szkół, które powiadomiły rodziców o realizacji programu liczby rodziców, którzy uczestniczyli w programie liczby realizatorów programu w szkołach (z podaniem stanowiska/zawodu realizatora, np.: dyrektorzy szkół, pedagodzy, nauczyciele zajęć przedmiotowych, lekarze, pielęgniarki, psychologowie)

liczby przeszkolonych osób: - na poziomie wojewódzkim - na poziomie powiatowym wydanie dodatkowych materiałów oświatowo-zdrowotnych i pomocy dydaktycznych integralnie związanych z programem zaobserwowanych efektów w zmianie postaw i zachowań uczniów i ich rodziców pozyskanie lokalnych partnerów, sojuszników, darczyńców na rzecz realizacji działań programowych (rodzaj udzielonego wsparcia) liczba i rodzaj informacji na temat realizacji programu w środkach masowego przekazu Wykonawcy: WSSE/PSSE/szkoły Termin realizacji: II – VI.2010