„Kiedy mózg pracuje inaczej……..” Prezentacja na podstawie książki o tym samym tytule, autorstwa Alena D. Bragdona i Davida Gamona Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2003

ADHD, AUTYZM, DYSLEKSJA, PAMIĘĆ FOTOGRAFICZNA „Ludzkie mózgi są tak różnorodne, jak ludzkie twarze.” Przyczyny i skutki większości nieprawidłowości występujących w pracy mózgu są subtelne i skomplikowane, co czyni temat [……..] interesującym. Funkcjonalna odmienność ludzkich mózgów wpływa na prywatne życie wielu rodzin oraz na programy nauczania instytucji oświatowych. Każdy z nas chce wiedzieć, co czyni go wyjątkowym, nie pragnie jednak, by uznano go za dziwaka. Być może niektóre z nowych informacji przyczynią się do zwiększenia empatii wśród ludzi, którzy chcą zrozumieć innych i pomagać im [………].

ADHD – WZMOŻONA ŚWIADOMOŚĆ Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (Attention-Deficit Hyperactivity Disorder) występuje u 3-5% dzieci w wieku szkolnym. ADHD = zaburzenia koncentracji uwagi + nadpobudliwość + impulsywność Zaburzenia koncentracji : trudności w wykonywaniu zadań wymagających (długotrwałego) wysiłku intelektualnego, trudności w organizowaniu sobie pracy, niezwracanie uwagi na szczegóły – prace szkolne \domowe, brakiem umiejętności uważnego słuchania, ograniczona umiejętność skupienia na zabawie ; Nadpobudliwość: nadmierne kręcenie się , wstawanie z miejsca, w sytuacjach wymagających spokojnego siedzenia, bieganie, wspinanie się, gadatliwość; Impulsywność: wyrywanie się do odpowiedzi, zanim padnie pytanie, przerywaniem mówiącemu, wtrącanie się, nieczekanie na swoją kolej;

RÓŻNE SPOJRZENIA NA PRZYCZYNY: brak równowagi neuroprzekaźników Dopamina → nagroda i poszukiwanie nowości oraz motywacja do posługiwania się swoim ciałem i poruszania się Nadmiar dopaminy w zrozumiały sposób staje się przyczyną nadpobudliwości. niedojrzałość” płatów czołowych „[…] w przedniej, prawej części mózgu mieszczą się obszary odpowiedzialne za umiejętności zarządzania i uwagi, takie jak: monitorowanie i regulowanie zachowania, kontrolowanie emocji, podejmowanie działań zmierzających do osiągnięcia celów. U dzieci z ADHD występuje brak równowagi między bodźcem odbieranym przez jeszcze niedojrzałe centra prawej półkuli, których zadaniem jest skupianie uwagi, a obszarem przedczołowym, który dokonuje wyboru celów i planuje, jak je osiągnąć. „ niedojrzałość obszaru leżącego w sąsiedztwie centrów słuchu” obszaru mózgu leżącego w sąsiedztwie centrów słuchu, który zarządza otrzymywanymi informacjami i przetwarza je w zrozumiałe „obrazy” zaburzenia przedsionkowo- proprioceptywne

AUTYZM – UMYSŁ NIEŚWIADOMY SIEBIE I INNYCH Charakteryzuje się : Zaburzeniami w zakresie interakcji społecznych dotyczącymi komunikacji niewerbalnej ( mowy ciała), nawiązywania kontaktów (przyjaźni) adekwatnych do wieku, braku zainteresowania w dzieleniu się osiągnięciami i przyjemnościami z innymi; Zaburzeniami w zakresie komunikacji opóźnień w rozwoju języka lub braku rozwoju zdolności językowych, nieumiejętności podtrzymania rozmowy – powtarzające się słowa\ zwroty braku zabaw opartych na spontanicznym fantazjowaniu; Wzorcami powtarzających się zachowań, czynności, zainteresowań w tym: zaangażowaniem w jedno zainteresowanie, sztywnym trzymaniem się rytuału, powtarzających się ruchach ciała, intensywnym zajmowaniem się częściami różnych przedmiotów

HIPOTEZY NA TEMAT PRZYCZYN POWSTAWANIA AUTYZMU Uwarunkowania genetyczne autyzm + zespół kruchego chromosomu X Nieprawidłowości \ odmienność w budowie i funkcjonowaniu mózgu: - mniejsza aktywność lewej półkuli gorsze ukrwienie lewej półkuli= słabszy rozwój mowy i zdolności analitycznych - normotypowi: zadania oparte na rozumowaniu aktywizują korę mózgową w ściśle określonej części lewego płata przedczołowego; - osoby z ZA: aktywizacja obszarów mózgu przyległych do w\w rejonów, ale nie w miejscach związanych z wykonywaniem zadań opartych na rozumowaniu Nieprawidłowości w móżdżku: regulacja motoryki i równowagi ciała

UKRWIENIE LEWEJ PÓŁKULI PODCZAS SPOCZYNKU

HIPOTEZ – CIĄG DALSZY Odmienna budowa układu limbicznego: emocje , pamięć i uczenie się; Niektórzy teoretycy twierdzą, że osobom autystycznym brakuje umiejętności przetwarzania skomplikowanych informacji na wysokim poziomie i przechowywania danych w sposób całościowy. Dlatego „autystyczni geniusze” przetwarzają informacje na niższych piętrach oun, charakteryzujących się węższą specjalizacją. (Oliver Sacks, upośledzone bliźnięta jednojajowe, I Q 60, 300-elementowe szereg cyfr) Czynniki prenatalne i okołoporodowe

WYSPA NIEKOMPETENCJI W OCEANIE UMIEJĘTNOŚCI CZYLI: trudności w czytaniu i pisaniu u inteligentnych i zmotywowanych dzieci, które nie mają innych trudności w nauce; TRUDNOŚCI W NAUCE DOTYCZĄ: opanowania liter alfabetu, odczytywania pojedynczych słów wyrwanych z kontekstu, słów bez sensu, błędów w pisaniu, odwracania kolejności liter (brak-bark ) , cyfr, mylenia liter podobnych, rozumienia czytanego tekstu, tempa czytania …… SYMPTOMY PRZEPOWIADAJĄCE: -opóźnienie rozwoju mowy, problemy z poprawną artykulacja w wieku przedszkolnym - trudności z wysłuchiwaniem rymów, podziałem słów na głoski i sylaby w wieku szkolnym

FUNKCJONOWANIE MÓZGU A DYSLEKSJA PROCES CZYTANIA angażuje obszary: lewego płata skroniowego (za uchem), płata potylicznego mieszczącego centra wzrokowe ( w tylnej części mózgu) oraz rejony i struktury odpowiadające za szybką komunikację między obszarami odpowiadającymi za języki i wzrok; JEŚLI: jedno z tych połączeń jest uszkodzone, pojawiają się trudności z pełnym wykorzystaniem zdolności językowych, oraz umiejętnością pisania i czytania; NAJCZĘŚCIEJ DYSLEKSJĘ TŁUMACZY SIĘ PROBLEMAMI W PRACY LEWEJ PÓŁKULI - lewa półkula mózgu rozwija się później i wolniej, dlatego jest podatna na niedorozwój w życiu płodowym, narażona na działanie niekorzystnych czynników: nadmiaru testosteronu, ciąży bliźniaczej, używek, itp.) -uszkodzenie lewej półkuli przed narodzeniem → dominacja prawej półkuli → przeniesienie funkcji kontrolujących motorykę do półkuli prawej → problemy z przetwarzaniem języka pisanego

PAMIĘĆ FOTOGRAFICZNA – FENOMEN CZY PRZEKLEŃSTWO? ZJAWISKO PAMIĘCI FOTOGRAFICZNEJ WYSTĘPUJE Z RÓŻNYM NASILENIEM. NIEKTÓRE JEGO POZIOMY SĄ TAK WYJĄTKOWE, ŻE NADANO IM OSOBNE NAZWY PAMIĘĆ EJDETYCZNA (5% dzieci poniżej 10rż): umiejętność utrzymania w umyśle dokładnego wizerunku obrazu widzianego około minuty wcześniej. Nie jest to zwykła pamięć wzrokowa, a dosłowne widzenie obrazu. test pamięci ejdetycznej

FUNKCJONOWANIE MÓZGU A DYSLEKSJA – CIĄG DALSZY -lewa półkula mózgu zajmuje się linearnym, analitycznym, sekwencyjnym przetwarzaniem informacji badania wykazują, że dyslektycy mają problemy z przetwarzaniem informacji słuchowych i wzrokowych, następujących szybko jedne po drugich, nauka czytania = strategie: analityczna (L) i holistyczna (P) KOSMOPOLITAŃCZYKOWIANECZKA, KULKOTOCZARKA, RYŻOGRYZATOR OSTATNIE BADANIA (MRI – STANFORD UNIVERSITY) wskazują na słabą komunikację między wszystkimi, rozrzuconymi w całym mózgu obszarami przetwarzającymi informacje językowe, wzrokowe, słuchowe;

PAMIĘĆ FOTOGRAFICZNA – DRUGA STRONA MEDALU MÓZG BLOKUJE WIĘKSZOŚĆ INFORMACJI POCHODZĄCYCH Z ZEWNĄTRZ CREB I anty-CREB Większość codziennych informacji pamiętamy kilka sekund lub minut – pamięć krótkotrwała. pamięć krótkotrwała → CREB → białko tworzące połączenia między komórkami mózgu → pamięć długotrwała (wspomnienia) pamięć krótkotrwała → anty-CREB → ochrona mózgu przed nadmiarem informacji (brak wspomnień) CREB TRWALSZA NIŻ anty – CREB powtarzanie = dobry sposób przyswajania informacji

MÓZGI OSÓB Z PAMIĘCIĄ FOTOGRAFICZNĄ CHARAKTERYZUJE NIEPRAWIDŁOWY METABOLIZM (brak eliminacji nieistotnych danych) SZERESZEWSKI \ JORGE LUIS BORGES \ EBERSTARK

CO WIDZISZ?

LEWORĘCZNOŚĆ Częściej występuje wśród mężczyzn niż wśród kobiet Młodzi ludzie częściej są leworęczni niż osoby w starszym wieku Leworęczni częściej cierpią na dysleksję i ADHD, częściej chorują na choroby autoimmunologiczne Więcej jest leworęcznych wśród mistrzów szachowych, architektów, artystów i matematyków

Leworęczny w szkole Miejsce w ławce Kierunek pisania (ułożenie ręki, zasłanianie tekstu, zasłanianie wzoru) Sposób trzymania ołówka Organizacja ruchów pisania Wycinanie

PRZYCZYNY Dziedziczenie Uszkodzenie mózgu w okresie życia płodowego (leworęczność patologiczna) Wpływ Testosteronu Stresu okołoporodowego

Różnice w budowie i pracy mózgu Ośrodki językowe po lewej stronie u 68% leworęcznych, u 12% w obu półkulach Specjalizacja w przedmiotach wykorzystujących umiejętności wzrokowe Silniejsza reakcja na wiele leków

Przybory dla leworęcznych

SŁUCH ABSOLUTNY- muzyka w genach Jako cecha wrodzona powinien występować równie często u muzyków jak i u innych osób Być może wszyscy rodzą się z zadatkami na osiągnięcie słuchu absolutnego Bazą słuchu absolutnego jest płaszczyzna skroniowa

SEZONOWE ZABURZENIE AFEKTYWNE-albo tylko zimowa chandra Reakcja mózgu na mniejszą ilość dziennego światła- zwiększona produkcja melatoniny Mężczyźni odczuwają wahania poziomu melatoniny później (kiedy są pozbawieni żółtego światła żarówek i niebieskiego telewizora) Lekarstwo- zimowy wzorzec zachowania (długi sen i umiarkowany wzrost wagi)