FINANSOWANIE PRZEDSIĘWZIĘĆ W FORMIE DŁUGU Warszawa, 18.11.2002

POTRZEBY KLIENTA - KIEDY? Nowe inwestycje Finansowanie bieżącej działalności Czasowe finansowanie wydatków związanych z realizacją przedsięwzięcia inwestycyjnego Analiza i diagnoza

POTRZEBY KLIENTA - CO? Kredyt Krótkoterminowe papiery dłużne (Commercial Papiers) Obligacje

KREDYT Kredyt umożliwia dostarczenie towaru (dóbr i usług) albo przekazanie kwoty pieniędzy przez jedną ze stron (wierzyciela) drugiej stronie (dłużnikowi), pod warunkiem zwrotu w późniejszym terminie ekwiwalentu otrzymanej wartości. W zamian za to wierzyciel otrzymuje od dłużnika specjalne wynagrodzenie w postaci odsetek.

RODZAJE KREDYTÓW Kredyt inwestycyjny (kredyt konsorcjalny)   Kredyt inwestycyjny (kredyt konsorcjalny) Kredyt dyskontowy Kredyt obrotowy Kredyt odnawialny (rewolwingowy) Kredyt rewolwingowy w rachunku kredytowym Kredyty preferencyjne Kredyt kasowy Kredyt pomostowy Kredyt denominowany

OGÓLNE ZASADY KREDYTOWANIA   Bank uzależnia udzielenie kredytu, jego wysokość oraz pozostałe warunki od: posiadanej przez kredytobiorcę zdolności kredytowej przedłożenia przez kredytobiorcę dokumentów wskazanych przez bank udzielenia informacji niezbędnych dla dokonania oceny jego zdolności kredytowej oraz oceny przedsięwzięcia, w związku z którym kredytobiorca wystąpił z wnioskiem o kredyt zaproponowania przez kredytobiorcę formy prawnego zabezpieczenia spłaty kredytu

OGÓLNE ZASADY KREDYTOWANIA Bank może udzielić kredytu nawet jeśli wnioskujący podmiot nie ma zdolności kredytowej, pod warunkiem ustanowienia szczególnego sposobu zabezpieczenia spłaty kredytu; przedstawienia niezależnie od zabezpieczenia spłaty kredytu programu naprawy podmiotu, którego realizacja zapewni, według oceny instytucji finansowej, uzyskanie zdolności kredytowej w określonym czasie. Pozytywna ocena zdolności kredytowej kredytobiorcy nie zobowiązuje Banku do udzielenia kredytu. Bank ma prawo odmówić udzielenia kredytu bez podania przyczyn.

PROCEDURA Analiza przedsiębiorstwa (przedsięwzięcia) – biznes plan   Analiza przedsiębiorstwa (przedsięwzięcia) – biznes plan Przygotowanie wniosku (zdolność do spłaty i zabepieczenia) Złożenie wniosku Rozpatrzenie wniosku Komitet kredytowy Zawarcie umowy kredytowej Ustanowienie zabezpieczeń Uruchomienie kredytu - pierwsze ciągnienie Spłata kredytu, prowizji i odsetek Postępowanie banku w przypadku niespłacenia należności w terminie

UMOWA KREDYTOWA – NEGOCJACJE   Bank powiadamia kredytobiorcę o wyniku rozpatrzenia wniosku. W przypadku, gdy podjęta decyzja jest pozytywna, bank uzgadnia z kredytobiorcą termin zawarcia umowy. Warunki kredytowe zawarte w umowie mogą być negocjowane – im większy kredyt tym większa możliwość negocjacji. Co możemy negocjować? walutę kredytu i walutę w jakiej spłacany jest kredyt warunki, od spełnienia których bank uzależnia postawienie kredytu do dyspozycji kredytobiorcy termin/y/ oraz warunki wykorzystania kredytu terminy spłaty rat kredytu wysokość prowizji i terminy ich zapłaty wysokość i podstawę oprocentowania kredytu oraz terminy spłaty odsetek zabezpieczenie spłaty kredytu

SZCZEGÓLNE ZAPISY UMOWY KREDYTOWEJ   W zależności od oceny ryzyka transakcji, statusu prawnego kredytobiorcy, rodzaju kredytu oraz okresu na jaki kredyt został udzielony bank zamieszcza w umowie klauzule, zgodnie z treścią których kredytobiorca zobowiązuje się: bez zgody banku nie zaciągać dodatkowego kredytu, pożyczki, gwarancji, poręczenia i awalu powyżej kwoty określonej w umowie lub będzie informował instytucję finansową o wyżej wymienionych sytuacjach; bez zgody banku nie oferować innym podmiotom żadnego z aktywów jako zabezpieczenia w ogóle, lub powyżej kwoty określonej w umowie oraz zobowiązuje się do informowania banku o zaoferowaniu innym podmiotom jakichkolwiek swoich aktywów jako zabezpieczenia; bez zgody banku nie udzielać gwarancji, poręczeń i pożyczek osobom fizycznym lub prawnym powyżej kwoty określonej w umowie oraz informować o udzieleniu gwarancji, poręczeń i pożyczek osobom fizycznym lub prawnym, lub o ich udzieleniu powyżej kwoty określonej w umowie.

SZCZEGÓLNE ZAPISY UMOWY KREDYTOWEJ Bank może również zamieścić w umowie niektóre lub wszystkie spośród klauzul, zgodnie z treścią których kredytobiorca zobowiązuje się bez zgody banku: nie dokonywać przelewu własnych wierzytelności w ogóle, lub powyżej kwoty określonej w umowie, nie nabywać środków inwestycyjnych o wartości przekraczającej określoną w umowie kwotę, nie dopuścić, aby wartość środków obrotowych spadła poniżej określonego w umowie poziomu, nie sprzedawać aktywów w ogóle, lub powyżej kwoty określonej w umowie, nie zabezpieczać własnym majątkiem zobowiązań osób trzecich w ogóle, lub powyżej kwoty określonej w umowie.

ZABEZPIECZENIA   W zależności od oceny ryzyka kredytowego jako zabezpieczenie spłaty kredytów bank może przyjąć w szczególności: gwarancja innego banku; poręczenie według prawa cywilnego; poręczenie wekslowe (awal); weksel własny in blanco wraz z deklaracją; hipoteka; rejestrowy zastaw bankowy na rzeczach ruchomych; zastaw na prawach (np. zastaw na udziałach lub akcjach spółki); Przewłaszczenie; cesja wierzytelności; blokada środków pieniężnych na rachunkach bankowych; ubezpieczenie spłaty kredytu przez instytucję ubezpieczeniową zaakceptowaną przez Bank.

POSTĘPOWANIE BANKU W PRZYPADKU NIESPŁACENIA NALEŻNOŚCI W TERMINIE   Restrukturyzacja Egzekucja Należności instytucji finansowej pokrywane są w następującej kolejności: koszty sądowe i koszty windykacji; odsetki od zaległych odsetek (w przypadkach, w których przysługują); odsetki od kredytu przeterminowanego lub kredytu postawionego w stan wymagalności; prowizje; odsetki naliczane za okresy obrachunkowe; kapitał.

COMMERCIAL PAPERS Papier jest potwierdzeniem nabycia przez inwestora praw do wystawionego przez emitenta weksla, przechowywanego w depozycie banku

COMMERCIAL PAPERS   CP są instrumentami finansowymi rynku kapitałowego emitowanymi jednorazowo lub w transzach w oparciu o polskie prawo wekslowe CP mogą być oprocentowane lub emitowane z dyskontem. Odsetki dyskontowe z weksla emitenta są określane najczęściej do WIBOR Emitent ponosi następujące opłaty i prowizje związane z emisją CP: aranżację emisji, usługi dealerskie, underwriting Obrót wtórnym CP odbywa się za pośrednictwem banku lub domu maklerskiego organizującego emisję.

ZALETY I WADY EMISJI CP Zalety emisji CP   Zalety emisji CP Możliwość uzyskania niższych kosztów pozyskania kapitału niż w przypadku kredytów bankowych Dywersyfikacja źródeł pozyskania kapitału Możliwość stosunkowo szybkiego pozyskania kapitału Możliwość elastycznego dopasowania wielkości emisji do rzeczywistych potrzeb emitenta

ZALETY I WADY EMISJI CP   Odsetki dyskontowe stanowią koszt uzyskania przychodu Efekt marketingowy Wady emisji CP Emisja CP powiększy zobowiązania spółki Konieczność sporządzenia memorandum informacyjnego, w którym podawane są informacje o emitencie Otwarte Fundusze Emerytalne nie mogą inwestować w CP natomiast mogą w obligacje.

ETAPY EMISJI CP ETAP I – PRZYGOTOWAWCZY   ETAP I – PRZYGOTOWAWCZY podjęcie decyzji o emisji papierów dłużnych, selekcja podmiotów, które uczestniczyć będą w procesie, negocjacje z bankami warunków i kosztów emisji (gwarantowanie), opracowanie struktury transakcji i przygotowanie memorandum informacyjnego. ETAP II – REALIZACJA poszukiwanie inwestorów uplasowanie emisji, utworzenie rynku wtórnego. Etap przygotowawczy w zależności od wielkości emitenta w przypadku CP nie powinien trwać dłużej niż 2 -4 tygodnie. Jeśli emitent znany jest agentowi to proces przygotowania emisji trwa znacznie krócej. Etap realizacji nie dłużej jak 2 tygodnie.

PLASOWANIE CP Procedura plasowania emisji CP   Procedura plasowania emisji CP Złożenie weksli w depozycie agenta, Agent emisji zawiadamia potencjalnych inwestorów o planowanej emisji CP, Przesyła do nich propozycję nabycia wraz z memorandum, Przydział następuje na podstawie otrzymanych od inwestorów ofert kupna, Po dokonaniu przydziału agent informuje inwestorów o ilości przydzielonych papierów, Jeśli była gwarancja emisji – objecie niesprzedanych papierów przez gwaranta, Emitent otrzymuje środki wpłacone przez inwestorów, Inwestorom zapisywane są papiery na kontach depozytowych, Organizacja i uruchomienie rynku wtórnego, na którym przyjmowane są zlecenia kupna i sprzedaży a rozliczenia prowadzone są poprzez konta depozytowe i rozliczeniowe inwestorów.

SYTUACJA NA POLSKIM RYNKU CP W III KWARTALE 2002 Największe programy uruchomione w III kwartale 2002 r. Emitent Organizator Limit programu w mln PLN Telekomunikacja Polska S.A. BH 1000 Polkomtel S.A. BPH PBK, BH, ING, DB 500 Carlsberg ABN Amro 200 TBM Sp. z o.o. BIG BG 150 Can Pack S.A. 100 Echo Investment S.A.

OBLIGACJE   Obligacja jest papierem wartościowym emitowanym w serii, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem obligatariusza i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia.

KLASYFIKACJE OBLIGACJI   ze względu na emitenta: obligacje skarbowe obligacje przedsiębiorstw i banków obligacje komunalne (w tym obecnie również przychodowe) ze względu na określenie inwestora: imienne (tylko w przypadku imiennych można wprowadzić ograniczenia w zbywaniu) na okaziciela ze względu na termin wykupu: krótkoterminowe (do 1 roku) średnioterminowe (do 5 lat) długoterminowe (powyżej 5 lat)

KLASYFIKACJE OBLIGACJI ze względu na charakterystykę oprocentowania: obligacje o stałym kuponie (oprocentowaniu) obligacje o zmiennym kuponie (oprocentowaniu) obligacje z zerowym kuponem odsetkowym ze względu na świadczenie dodatkowe: z opcją zamiany na inny rodzaj papieru wartościowego (obligacje zamienne) z opcją wcześniejszego wykupu przez emitenta przed terminem zapadalności (prawo a nie obowiązek) z opcją wcześniejszego przedstawienia do wykupu przez inwestora w terminie oznaczonym w obligacji, przed terminem zapadalności (prawo a nie obowiązek) z prawem pierwszeństwa do nabycia emitowanych w przyszłości akcji spółki

RATING – POMOC W EMISJI OBLIGACJI Przy emisji obligacji bardzo ważnym elementem staje się rating Jest to ocena emitenta lub samych obligacji dokonywana przez wyspecjalizowaną instytucję (Fitch Polska, S&P, Moody’s) Jest to opłacalne w szczególności dla emitentów chcących uplasować bardzo duże emisje wśród podmiotów operujących na międzynarodowych rynkach kapitałowych Może być również przeprowadzany rating podmiotu, który zabezpiecza emisję, przy dobrym podmiocie zabezpieczającym można zaoferować niższy kupon

OBLIGACJA JAKO DŁUG PRZEDSIĘBIORSTWA Najważniejsze zagadnienia wymagające ustalenia: Wartość nominalna obligacji Termin wykupu Datę, od której nalicza się oprocentowanie, wysokość oprocentowania, terminy jego wypłaty i miejsce płatności Status obligacji - imienne lub na okaziciela Obligacja może być powiązana ze świadczeniem pieniężnym lub niepieniężnym. Jeśli będzie przewidziane świadczenie niepieniężne, opis świadczenia, ze wskazaniem w szczególności wysokości tych świadczeń lub sposobu ich ustalania, terminów, sposobów i miejsc ich spełniania

OBLIGACJA JAKO DŁUG PRZEDSIĘBIORSTWA Ewentualne zabezpieczenie obligacji Przykładowo obligacje mogą być zabezpieczone: hipoteką na określonej nieruchomości, zastawem na innych środkach trwałych zastawem na papierach wartościowych Ewentualne połączenie obligacji z opcją żądania wcześniejszego wykupu lub o różnej kolejności wykupu Forma obligacji Obecnie obligacja może nie mieć formy dokumentu, jednak musi być ewidencjonowana w KDPW, domu maklerskim lub banku.

ZALETY I WADY EMISJI OBLIGACJI Zalety emisji obligacji Możliwość uzyskania niższych kosztów pozyskania kapitału niż w przypadku kredytów bankowych Dywersyfikacja źródeł pozyskania kapitału Możliwość stosunkowo szybkiego pozyskania kapitału Możliwość elastycznego dopasowania wielkości emisji do rzeczywistych potrzeb emitenta Odsetki płacone przy realizacji kuponu stanowią koszt uzyskania przychodu Wady emisji obligacji Emisja KPD powiększy zobowiązania Spółki Konieczność sporządzenia memorandum informacyjnego, w którym podawane są informacje o emitencie Emitent odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązania wynikające z obligacji

ETAPY EMISJI OBLIGACJI ETAP I – PRZYGOTOWAWCZY podjęcie decyzji o emisji (obligacje) selekcja podmiotów, które uczestniczyć będą w procesie opracowanie struktury transakcji i przygotowanie memorandum informacyjnego negocjacje z bankami warunków i kosztów emisji (gwarantowanie) ETAP II – REALIZACJA poszukiwanie inwestorów uplasowanie emisji utworzenie rynku wtórnego

EMISJA OBLIGACJI Emisja obligacji może nastąpić przez: publiczną emisję obligacji zgodnie z przepisami Prawa o publicznym obrocie emisję publiczną obligacji: o terminie realizacji krótszym niż rok, opiewających wyłącznie na wierzytelności pieniężne o wartości nominalnej jednej obligacji nie niższej niż równowartość 40 000 euro do których nie stosuje się przepisów Prawa o publicznym obrocie, pod warunkiem, że emitent w terminie 7 dni przed rozpoczęciem emisji zawiadomi Komisję Papierów Wartościowych i Giełd emisja prywatna

EMISJA OBLIGACJI –CD. Procedura plasowania emisji obligacji: Agent emisji zawiadamia potencjalnych inwestorów o planowanej emisji obligacji Jeżeli jest to emisja, o której mowa w punkcie 2 powyżej to agent w imieniu emitenta może przesłać do KPWiG zawiadomienie o planowanej emisji w terminie 7 dni przed rozpoczęciem emisji obligacji Agent przesyła do propozycję nabycia wraz z memorandum do inwestorów. Jeżeli jest to prywatna emisja to propozycja nabycia nie może być skierowana do więcej niż 300 inwestorów, agent prowadzi rejestr wysłanych propozycji nabycia Przydział następuje na podstawie otrzymanych od inwestorów ofert nabycia Po dokonaniu przydziału agent informuje inwestorów o ilości przydzielonych papierów Jeśli była przewidziana gwarancja emisji – objecie niesprzedanych papierów przez gwaranta Emitent otrzymuje środki wpłacone przez inwestorów Inwestorom zapisywane są papiery na kontach depozytowych Organizacja i uruchomienie rynku wtórnego, na którym przyjmowane są zlecenia kupna i sprzedaży a rozliczenia prowadzone są poprzez konta depozytowe i rozliczeniowe inwestorów

SYTUACJA NA POLSKIM RYNKU OBLIGACJI W III KWARTALE 2002 Obligacje przedsiębiorstw i banków