Temat: Regionalne inicjatywy integracji i współpracy międzynarodowej.

Od 1989 roku polska polityka zagraniczna zmierza do odbudowy stosunków z krajami regionu na nowych podstawach. Celem tych dążeń jest rozwój regionalnych powiązań wielostronnych. Do najważniejszych inicjatyw współpracy w regionie należą:

1.Inicjatywa Środkowoeuropejska Organizacja państw Europy Środkowej i Południowo-Wschodniej. Początkiem Inicjatywy Środkowoeuropejskiej jest porozumienie Austrii, Jugosławii, Węgier i Włoch (Włochy były inicjatorem powstania omawianej organizacji) zawarte w 1989 roku, tzw. Quadragonale. Po przystąpieniu Czechosłowacji w 1990 roku, organizacja znana jest już jako Pentagonalne, a po przystąpieniu Polski w 1991 było to już Hexagonale. Pod tą nazwą organizacja działała do 1992 roku. Obecnie określa się ją jako Inicjatywę Środkowoeuropejską. Zasadniczym celem powstania tej organizacji było wypełnienie luki powstałej po rozpadzie ZSRR i bloku wschodniego krajów demokracji ludowej, ale miała również zapobiec ewentualnej hegemonii Niemiec po ich zjednoczeniu. Miała także na celu ułatwienie państwom byłego bloku wschodniego współpracy z Zachodem. Dodatkowo, celem ISE jest umacnianie spójności Europy w aspekcie politycznym, gospodarczym, społecznym i w zakresie bezpieczeństwa. Do ISE należą następujące państwa: Albania, Austria, Białoruś, Bośnia, Hercegowina, Bułgaria, Czarnogóra, Chorwacja, Czechy, Macedonia, Mołdawia, Polska, Rumunia, Serbia, Słowacja, Słowenia, Ukraina, Węgry i Włochy. Głównymi organami ISE są: coroczne spotkania szefów rządów oraz spotkania ministrów spraw zagranicznych. Siedzibą ISE jest Triest, gdzie mieści się stały Sekretariat Wykonawczy ISE.

Podstawowe formy działalności ISE to: konsultacje polityczne, wspieranie instytucji demokratycznych i przestrzegania praw człowieka, współpraca transgraniczna, realizacja różnych zadań gospodarczych i społecznych.

ISE koncentruje się także na: popieraniu transformacji gospodarczej, społecznej i prawnej w państwach członkowskich oraz ich dążeń integracyjnych, sprawach walki ze zorganizowaną przestępczością, odbudowie krajów byłej Jugosławii zwłaszcza Bośni i Hercegowiny.  

2.Trójkąt Weimarski Trójkąt Weimarski, to ugrupowanie regionalne, służące współpracy miedzy Polską, Francją i Niemcami w zakresie polityki międzynarodowej, obronności i bezpieczeństwa, wymiany kulturalnej i naukowej. Początek współpracy dało spotkanie ministrów spraw zagranicznych tych krajów w Weimarze w dniach 28 – 29 sierpnia 1991 roku. Uczestnikami byli: Krzysztof Skubiszewski minister spraw zagranicznych Polski, Roland Dumas z Francji i Hans –Dietrich Genscher Niemcy (inicjator spotkania). Wymiana poglądów i uzgadnianie stanowisk odbywa się na corocznych konferencjach ministrów spraw zagranicznych oraz przez stałą współpracę ministrów obrony narodowej i Komisji Spraw Zagranicznych parlamentów państw członkowskich.

Dotychczasowe spotkania ministrów spraw zagranicznych: Bergerac/Francja 1992; Warszawa/Polska 1993; Bamberg/Niemcy 1994; Paryż/Francja 1995; Warszawa/Polska 1996; Frankfurt nad Odrą/Niemcy 1997; Paryż/Francja 1999; Weimar/Niemcy 1999; Kraków/Polska 2000.   Inną formą kontaktów są spotkania na szczycie z udziałem przywódców państw. Dotychczas takie spotkania miały miejsce w: Gdańsku/Polska 1993; Poznaniu/Polska 1998, Nancy/Francja 1999; Hambach/Niemcy 2001; Wrocławiu/Polska 2003; Nancy/Francja 2005; Mettlach/Niemcy 2006. W czerwcu 2006 roku miało tez dojść do spotkania przywódców państw Trójkąta Weimarskiego w Weimarze, ale do szczytu nie doszło z powodu niedyspozycji polskiego prezydenta Lecha Kaczyńskiego. Ostatecznie przesunięto termin i do szczytu doszło w dniu 5 grudnia 2006 roku w Mettlach w Niemczech

3.Grupa Wyszehradzka Nieformalne ugrupowanie regionalne powstałe w 1990 roku w Bratysławie. Nazwa pochodzi jednak od miejsca spotkania prezydentów Czechosłowacji – Vaclava Havla, Polski Lecha Wałęsy i Węgier Jozsefa Antalla w Wyszehradzie na Węgrzech w dniu 15 listopada 1991 roku. Na początku mówiło się o tzw. Trójkącie Wyszehradzkim, a po rozpadzie Czechosłowacji w 1993 roku „trójkąt” przekształcił się w „grupę”. Członkami Grupy Wyszehradzkiej są cztery państwa: Republika Czeska, Polska, Słowacja i Węgry.

Ugrupowanie ma służyć rozwijaniu kontaktów i współpracy politycznej, gospodarczej, i bezpieczeństwu miedzy państwami członkowskimi, ale bez tworzenia formalnych struktur. Głównymi tematami spotkań Grupy były problemy związane z przyjęciem tych państw do struktur europejskich i NATO, a także bezpieczeństwo w regionie, rozszerzenie współpracy wojskowej i gospodarczej. W 1992 roku zawarto Środkowoeuropejskie Porozumienie o Wolnym Handlu miedzy Polska, Republika Czeska, Słowacja i Węgrami – CEFTA.   Rządy krajów Grypy Wyszehradzkiej uzgodniły też w dniu 9 czerwca 2000 r. utworzenie Międzynarodowego Funduszu Wyszehradzkiego z siedzibą w Bratysławie. Jedynej instytucji Grupy Wyszehradzkiej. Jego celem jest promocja regionalnego współdziałania krajów GW poprzez wspieranie wspólnych projektów kulturalnych, naukowych i oświatowych oraz inicjatyw związanych z wymianą młodzieży i współpracą transgraniczną. Do usprawnienia współpracy w ramach Grupy Wyszehradzkiej przyczyniło się ustanowienie rotacyjnej, rocznej prezydencji Grupy. Każą prezydencję co roku w czerwcu zamyka szczyt premierów, podczas którego dokonuje się podsumowania działań i wyznacza nowe cele i zadania na przyszłość.

4.Środkowoeuropejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (CEFTA) CEFTA – jest to porozumienie gospodarcze zawarte w Krakowie w 1992 roku przez państwa Grupy Wyszehradzkiej. Wkrótce przystąpiły do niego: Słowenia w 1996 roku, Rumunia w 1997 roku i Bułgaria w 1999 roku. Celem CEFTA był rozwój handlu między członkami, który uległ załamaniu po upadku komunizmu oraz przygotowanie do integracji europejskiej. W ramach porozumienia działała strefa wolnego handlu artykułami przemysłowymi, obniżono też cła na artykuły rolne. Członkami tej organizacji mogą być państwa spełniające łącznie trzy warunki: maja zawarte dwustronne umowy o wolnym handlu z krajami CEFTA, członkostwo w Światowej Organizacji Handlu i stowarzyszenie z Unią Europejską. Współpraca w ramach CEFTA była szczególnie istotna, gdyż uczyła państwa przynależące współpracować w ramach gospodarki rynkowej i przygotowywała do uczestnictwa w Unii Europejskiej.

5.Rada Państw Morza Bałtyckiego Organizacja powstała podczas konferencji ministrów spraw zagranicznych państw położonych nad Morzem Bałtyckim w dniach 5 – 6 marca 1992 roku w Kopenhadze. Została wówczas utworzona Rada Państw Morza Bałtyckiego w skład, której weszły następujące kraje: Norwegia, Szwecja, Finlandia, Dania, Litwa, Łotwa, Estonia, Rosja, Polska i Niemcy, a w 1995 roku dołączyła Islandia. Spośród wymienionych państw w największym stopniu do powstania tej organizacji przyczyniły się Polska i Szwecja. To właśnie z ich inicjatywy podjętej podczas konferencji w Ronneby w Szwecji 2-3 września 1990 roku została podpisana Deklaracja Morza Bałtyckiego, która była podstawą powstania Rady.

Najważniejszym organem RMB jest Bałtycka Rada Ministrów, powstała w 1994 roku w Tallinie. Jej zadaniem jest koordynacja prac rządów członków Rady. Raz do roku odbywa się spotkanie przywódców państw członkowskich. Głównym celem RPMB jest utworzenie Bałtyckiej Strefy Wolnego Handlu. Rada zmierza do uproszczenia procedur tranzytowych na granicach państw członkowskich. Rada nie ogranicza się jedynie do działań gospodarczych – zajmuje się też problemami związanym z ochroną środowiska w rejonie Bałtyku. Obecnie Unia Europejska przejęła podejmowanie decyzji w większości dziedzin, którymi RPMB się zajmowała, co spowodowało zmniejszenie znaczenia tej organizacji.   Istnieje również Rada Bałtycka, z którą RPMB nie wolno mylić, bo jest to polityczny związek państw Litwy, Łotwy i Estonii.