Sekcja Oświaty Zdrowotnej „Program Ograniczenia Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w Polsce. Cele i zadania na lata 2010-2013” PSSE TARNÓW Sekcja Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia mgr Danuta Węgrzyn Tarnów 17 marzec 2010 r.

Program Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w Polsce: Cele i zadania na lata 2010-2013 Jest wypełnieniem przez rząd RP zobowiązań wynikających z treści art. 4 ustawy z 9 listopada 1995r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz.U. z 1996r. Nr 10, poz.55, z późn. zm.).

Cel główny Zmniejszenie zachorowań, inwalidztwa i zgonów wynikających z palenia tytoniu (choroby układu krążenia, oddechowego, nowotwory itp.) w Polsce poprzez zmniejszenie ekspozycji na dym tytoniowy (aktywne i bierne palenie).

Wyniki badań przeprowadzonych przez Centrum Onkologii w Warszawie w roku 2007 pokazują, że w populacji mężczyzn odsetek codziennie palących wynosił 34%, w populacji kobiet 23%. Bierna ekspozycja na dym tytoniowy jest ciągle zjawiskiem powszechnym. 80% palącym zdarza się lub zdarzało palić w obecności osób niepalących, 48% w obecności dzieci, 27% w obecności kobiet w ciąży.

Wymuszone bierne palenie jest równie groźne dla zdrowia i życia, jak palenie czynne. W Polsce 92% palących rodziców przyznaje się do palenia w obecności dzieci - 70% dzieci narażonych jest na wymuszone bierne palenie. Ekspozycja na dym tytoniowy w przypadku dzieci, zwłaszcza tych najmłodszych, prowadzi do częstszego występowania chorób układu oddechowego; chorób ucha środkowego; rozwoju astmy i zaostrzenia przebiegu tej choroby.

Dzieci narażone na bierne palenie: Najnowsze badania coraz częściej wskazują też, że dzieci te cechują się gorszym rozwojem psychofizycznym oraz sprawiają więcej kłopotów wychowawczych Dzieci narażone na bierne palenie: Mają trudności z pisaniem i czytaniem Cierpią na zaburzenia układu nerwowego Impulsywność Trudności w skupieniu uwagi Niepokój, Nadwrażliwość Trudności w przystosowaniu

Każdego roku w Polsce rodzi się ok.100 tys. dzieci po 9-miesiecznej ekspozycji na dym tytoniowy z powodu palenia przez matkę w czasie ciąży Palenie w ciąży powoduje: wzrost ryzyka wystąpienia wad rozwojowych płodu. kobiety palące podczas ciąży częściej rodzą martwe dzieci. palenie w ciąży jest czynnikiem ryzyka wystąpienia tzw. Nagłej śmierci łóżeczkowej . sprawia ponadto, że dziecko rodzi się z gorzej rozwiniętymi narządami, np. układu oddechowego

ma słabszą odporność, przez co częściej zapada na różne choroby, np. zapalenie płuc albo ucha środkowego. u dzieci takich częściej rozwija się astma oskrzelowa. dzieci matek palących w czasie ciąży, przez całe życie mają zwiększoną tolerancję nikotyny. w przyszłości łatwiej uzależnią się od palenia papierosów- łatwiej niż dzieci matek niepalących staną się palaczami. są również bardziej skłonne do sięgania po papierosy we wczesnym wieku.

„Znajdź właściwe rozwiązanie” adresowany jest do uczniów starszych Program profilaktyki palenia tytoniu „Znajdź właściwe rozwiązanie” adresowany jest do uczniów starszych klas szkoły podstawowej oraz gimnazjum. W tym okresie nauki gwałtownie wzrasta liczba dzieci i młodzieży próbujących po raz pierwszy zapalić papierosa.

Odsetek młodzieży w Polsce rozpoczynającej palenie w wieku: 11 lat i mniej wynosi 13,8% 12 lat wynosi 9,2% 13 lat wynosi 9,6% 14 lat wynosi 11,3% 15 lat wynosi 9,7%

Niektórzy młodzi ludzie najpierw palą okazjonalnie, a potem czynią to w regularnych odstępach czasu, wkraczając na drogę pełnego uzależnienia od nikotyny. Odsetek młodzieży palącej papierosy codziennie zwiększa się wraz z wiekiem: 11 lat wynosi 0,8% 13 lat wynosi 3,0% 15 lat wynosi 12,4%

w województwie podkarpackim- 5,1%. Codzienne palenie tytoniu przez młodzież wykazuje zróżnicowanie regionalne. Największy odsetek zanotowano w województwie świętokrzyskim- 20,3%, a najmniejszy w województwie podkarpackim- 5,1%.

Konieczność interwencji w kierunku uchronienia przed inicjacją palenia tytoniu i wejścia w nałóg podyktowana jest również skumulowaniem w tym okresie życia wielu psychospołecznych czynników ryzyka palenia tytoniu, w tym m.in. socjodemograficznych, tj.: wiek i płeć ucznia status społeczny, stan rodzinny i wykształcenie rodziców

problemy wieku dojrzewania czynniki środowiskowe czynniki interpersonalne (palenie rodziców, rodzeństwa, rówieśników, zachowanie grup rówieśniczych, więzi społeczne) Normy i obyczaje środowiskowe, w tym reakcje rodziców na palenie tytoniu przez dziecko dostępność wyrobów tytoniowych.

„Program Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w Polsce” Zapobieganie w ramach systemu edukacyjno – wychowawczego - paleniu tytoniu przez dzieci i młodzież - oraz programy edukacyjne dla dzieci i młodzieży propagujące modę na niepalenie (także poprzez ograniczenie palenia tytoniu wśród nauczycieli);

Dom Bez Papierosa Prawie 700 milionów dzieci na świecie jest narażonych na bierne palenie, szczególnie w domach.

„Program Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w Polsce”

„Program Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w Polsce”

„Programy edukacyjne promujące wiedzę z zakresu profilaktyki antytytoniowej w środowisku szkolnym”

W ostatnich latach zwiększa się znaczenie roli szkolnych programów profilaktycznych, w tym profilaktyki palenia tytoniu.

„ NIE PAL PRZY MNIE PROSZĘ”

ZAŁOŻENIA OGÓLNE PROGRAMU Program przeznaczony jest dla uczniów klas I-III szkoły podstawowej Program stanowi drugie ogniwo w cyklu programów profilaktyki antytytoniowej adresowanych do dzieci i młodzieży, a inicjowanych przez Państwową Inspekcję Sanitarną we współpracy z resortem edukacji i realizowanych w szerokim partnerstwie lokalnym Podstawowe zajęcia programowe umożliwią przeprowadzenie pięciu zajęć warsztatowych w ciągu roku szkolnego, w tym dwóch dwugodzinnych i trzech jednogodzinnych

ZAŁOŻENIA OGÓLNE PROGRAMU cd. Program proponuje realizację zajęć metodami aktywizującymi dostosowanymi do wieku dzieci W programie zawarte zostały uporządkowane treści dotyczące zdrowia (dostosowane do poziomu percepcji dzieci) Program ma charakter profilaktyczny, ale przede wszystkim ma na celu wykształcenie u dzieci świadomej umiejętności radzenia sobie w sytuacjach, w których inne osoby palą przy nich papierosy

Zmniejszenie narażenia dzieci na bierne palenie tytoniu CEL GŁÓWNY Zmniejszenie narażenia dzieci na bierne palenie tytoniu

CELE SZCZEGÓŁOWE Zwiększenie wiedzy w zakresie odpowiedzialności za własne zdrowie Kształtowanie umiejętności dbania o zdrowie własne i swoich bliskich Uświadomienie dzieciom, że palenie tytoniu jest szkodliwe dla zdrowia Kształtowanie postaw asertywnych

„ZNAJDŻ WŁAŚCIWE ROZWIĄZANIE”

CEL GŁÓWNY Zapobieganie paleniu tytoniu wśród młodzieży szkolnej

CELE SZCZEGÓŁOWE Zwiększenie wiedzy w zakresie odpowiedzialności za własne zdrowie Kształtowanie umiejętności dbania o zdrowie własne i swoich bliskich Kształtowanie postaw asertywnych zawiązanych z unikaniem czynnego i biernego palenia

ADRESACI PROGRAMÓW „ NIE PAL PRZY MNIE PROSZĘ” Uczniowie klas I – III szkół podstawowych „ZNAJDŻ WŁAŚCIWE ROZWIĄZANIE” Uczniowie starszych klas szkół podstawowych i gimnazjum

REALIZATORZY PROGRAMÓW Nauczyciele Inni przedstawiciele środowiska szkolnego np. pielęgniarki szkolne Przeszkoleni liderzy młodzieżowi

CZAS TRWANIA PROGRAMÓW Lata 2010 – 2013 Edycja pilotażowa : II – VI 2010

ORGANIZATORZY PROGRAMÓW Główny Inspektor Sanitarny Państwowa Inspekcja Sanitarna - Wojewódzkie Stacje Sanitarno-Epidemiologiczne - Powiatowe Stacje Sanitarno-Epidemiologiczne

KOORDYNATORZY PROGRAMÓW Poziom krajowy – GIS Poziom wojewódzki – WSSE Poziom lokalny – PSSE Poziom szkolny – wytypowani koordynatorzy w szkołach

PARTNERZY PROGRAMÓW Ministerstwo Edukacji Narodowej Stowarzyszenie na Rzecz Dzieciństwa Wolnego od Tytoniu Inni (na poziomie wojewódzkim, powiatowym, i lokalnym)

REALIZACJA PROGRAMÓW Przedstawienie oferty programowej dyrektorom szkół podstawowych i gimnazjum Przeszkolenie i przygotowanie koordynatorów szkolnych Dystrybucja materiałów programowych - poradników dla nauczyciela - plakatów - ulotek

Biorąc pod uwagę specyficzne uwarunkowania palenia tytoniu przez uczniów starszych klas szkół podstawowych i gimnazjów, autorzy poradnika koncentrują się głównie na psychospołecznych mechanizmach kształtujących postawy i zachowania. Program może być realizowany przez nauczycieli, pedagogów, a także przygotowanych liderów młodzieżowych.

W pierwszym rozdziale poradnika omówiono: Przebieg procesu uzależnienia od nikotyny Psychospołeczne czynniki ryzyka inicjacji palenia tytoniu Ogólne zalecenia programowe

Drugi rozdział zawiera propozycje zajęć warsztatowych, w których położono główny nacisk na uczenie rozpoznawania sytuacji usposabiających do podjęcia palenia, a przede wszystkim na rozwijanie umiejętności radzenia sobie z okolicznościami zwiększającymi ryzyko palenia tytoniu.

REALIZACJA PROGRAMÓW W SZKOŁACH Poinformowanie pracowników szkoły o sposobie realizacji programu w placówce Poinformowanie rodziców uczniów o sposobie przeprowadzania programu w szkole i współdziałania z rodzicami: - spotkanie z rodzicami - list do rodziców

REALIZACJA PROGRAMÓW W SZKOŁACH Poinformowanie uczniów o sposobie realizacji programu w szkołach oraz przeszkolenie i przygotowanie liderów młodzieżowych do współrealizacji programu (dot. tylko gimnazjum) Przeprowadzanie zajęć warsztatowych z uczniami wg zaproponowanych scenariuszy zajęć

W zależności od potrzeb, szkoła może modyfikować oraz rozwijać zajęcia prowadzone z młodzieżą oraz rodzicami. W realizacji programu należy zwrócić uwagę na te uwarunkowania palenia tytoniu przez młodzież w danej szkole, które mogą być pomocne przy programowaniu działań edukacyjnych w danej placówce.

REALIZACJA PROGRAMÓW W SZKOŁACH „NIE PAL PRZY MNIE PROSZĘ” Zajęcia warsztatowe - Zajęcia 1. – Co to jest zdrowie? - Zajęcia 2. – Od czego zależy nasze zdrowie? - Zajęcia 3. – Co i dlaczego szkodzi zdrowiu? - Zajęcia 4. – Co robić, gdy moje zdrowie jest zagrożone? - Zajęcia 5. – Nie pal przy mnie proszę

„ZNAJDŹ WŁAŚCIWE ROZWIĄZANIE” Zajęcia warsztatowe REALIZACJA PROGRAMÓW W SZKOŁACH „ZNAJDŹ WŁAŚCIWE ROZWIĄZANIE” Zajęcia warsztatowe - Zajęcia 1. – Poznajmy się bliżej - Zajęcia 2. – Laboratorium ciała - Zajęcia 3. – Naucz się mówić „nie” - Zajęcia 4. – Znajdź właściwe rozwiązanie - Zajęcia 5. – Uwierz w siebie

W zajęciach warsztatowych stosuje się: METODYKA PROGRAMU W zajęciach warsztatowych stosuje się: metody aktywizujące, np.: burza mózgów, drama, ” narysuj i napisz ”, diagnoza wiedzy, ćwiczenia oddechowe, wierszyk, krzyżówka, układanka o wiewiórce, wizualizacja, inscenizacja, warsztaty dydaktyczne, analiz przypadków metody podające, np. - pogadanka, wykład, prelekcja, referat, instruktaż metody praktyczne: - zajęcia praktyczne, ćwiczenia metody eksponujące: - plakat, pokaz, wystawa, gazetka

metody audiowizualne: - telewizja, film, internet inne: np. rozmowy indywidualne, rozdawnictwo materiałów edukacyjnych, wycieczka, konkursy wiedzy, plastyczne praca w grupach - dialog, konfrontacja wiedzy z doradczą rolę nauczyciela wykorzystanie pewnych modułów w ramach tematycznych zintegrowanych zajęć Realizacja zajęć z rodzicami i opiekunami uczniów według autorskich projektów w szkołach

NADZOROWANIE I MONITOROWANIE REALIZACJI PROGRAMU Pomoc metodyczna i merytoryczna

PODSUMOWANIE I OCENA REALIZACJI PROGRAMU Liczba szkół, które wprowadziły program Liczba uczniów, którzy uczestniczyli w programie Liczba szkół, które powiadomiły rodziców o realizacji programu Liczba rodziców, którzy uczestniczyli Liczba realizatorów programu w szkołach Zaobserwowane efekty w zmianie postaw i zachowań dzieci i ich rodziców

PODSUMOWANIE I OCENA REALIZACJI PROGRAMU Pozyskanie lokalnych partnerów, sojuszników, darczyńców na rzecz realizacji działań programowo wychowawczych rodzaj udzielonego wsparcia np. finansowe - dofinansowanie nagród dla uczestników konkursów, materiałów plastycznych Liczba i rodzaj informacji na temat realizacji programu w środkach masowego przekazu

„DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ”