II Kongres Nauk Rolniczych „Nauka – praktyce”, Warszawa, 5-10-2011 r. Powiązanie rolnictwa i energetyki w kontekście realizacji celów gospodarki niskoemisyjnej w Polsce dr Magdalena Rogulska, Przemysłowy Instytut Motoryzacji w Warszawie, prof. dr hab. inż. Anna Grzybek, Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach, prof. dr hab. Józef Szlachta, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, prof. dr hab. Jerzy Tys Instytut Agrofizyki PAN w Lublinie mgr Ewa Krasuska Przemysłowy Instytut Motoryzacji w Warszawie dr inż. Krzysztof Biernat, Przemysłowy Instytut Motoryzacji w Warszawie, Polska Platforma Technologiczna Biopaliw i Biokomponentów, dr inż. Krzysztof Bajdor, Przemysłowy Instytut Motoryzacji w Warszawie, Polska Platforma Technologiczna Biopaliw i Biokomponentów, II Kongres Nauk Rolniczych „Nauka – praktyce”, Warszawa, 5-10-2011 r.

PRODUKCJA BIOMASY (skala, lokalizacja, logistyka, zastępowane uprawy) POLITYKA KRAJOWA/ EU NAUKA I TECHNOLOGIA RYNEK Zmiany klimatyczne produkcja OZE, efektywność energetyczna Bezpieczeństwo energetyczne Wsparcie przemysłu krajowego Ochrona środowiska - bioróżnorodność, woda, powietrze Konkurencja z paliwami i OZE Konkurencja z importem biopaliw Konkurencyjne użytkowanie ziemi produkcja żywności, rośliny przemysłowe, ochrona przyrody, rekreacja itp. Dostępność innych OZE Rozwój produkcji bioenergii Agrotechnika Nowe odmiany ZAPOTRZEBOWANIE NA BIOENERGIĘ Mechanizmy wsparcia Różnorodność biologiczna Zasady odłogowania i ugorowania System planowania przestrzennego możliwość optymalnego doboru lokalizacji przetwórni i organizacji zaplecza surowcowego Wpływ na bioróżnorodność i zasoby wodne Technologie zbioru, przechowywania i przetwarzania Relacje cenowe dla różnych upraw energetycznych Czy produkcja bioenergii może przynosić zyski konkurencyjne do produkcji tradycyjnej? PRODUKCJA BIOMASY (skala, lokalizacja, logistyka, zastępowane uprawy) WPŁYW PRODUKCJI BIOMASY NA ROZWÓJ ZRÓWNOWAŻONY

Realizacja celów związanych z wdrażaniem Dyrektywy 2009/28/WE Ochrona klimatu – ograniczenie emisji gazów cieplarnianych, w tym związanych z transportem biomasy Poprawa bezpieczeństwa energetycznego – dywersyfikacja źródeł i miejsc wytwarzania energii, ograniczenie importu oraz strat w przesyle energii Ochrona środowiska – zachowanie cennych walorów przyrodniczych i krajobrazowych poprzez wykorzystanie produktów ubocznych oraz pozostałości z rolnictwa i przemysłu rolnego Cele społeczne i gospodarcze – poprzez wykorzystanie lokalnie dostępnych nośników energii, dywersyfikacja źródeł oraz wzrost przychodów dający impuls do rozwoju obszarów wiejskich.

Redukcja emisji GHG zw. z wykorzystaniem biomasy stałej do produkcji en. elektrycznej i ciepła Źródło: SEC(2010) 65, Impact Assessment. Report on sustainability requirements for the use of solid and gaseous biomass sources in electricity, heating and cooling

Cele w obszarze OZE w Polsce Źródło : Polityka energetyczna Polski do 2030r. Wzrost wykorzystania OZE w finalnym zużyciu energii do 15% w roku 2020 oraz dalszy wzrost tego wskaźnika w latach następnych Osiągnięcie w 2020 roku 10% udziału biopaliw w rynku paliw transportowych oraz utrzymanie tego poziomu w latach następnych Ochrona lasów przed nadmierną eksploatacją w celu pozyskiwania biomasy oraz zrównoważone wykorzystanie obszarów rolniczych na cele OZE, w tym biopaliw, tak żeby uniknąć konkurencji pomiędzy energetyką odnawialna i rolnictwem.

Zapotrzebowanie na energię do 2030 r. Zapotrzebowanie na energię: struktura produkcji z OZE Źródło : Polityka energetyczna Polski do 2030r. 2000 4000 6000 8000 10000 12000 14000 2006 2010 2020 2030 ktoe biomasa st. woda biopaliwa tr. biogaz wiatr geotermia en. słoneczna Osiągnięcie celów unijnych w zakresie energii odnawialnej wymagać będzie produkcji energii elektrycznej brutto z OZE w 2020 r. na poziomie ok. 31 TWh, co będzie stanowić 18,4% produkcji całkowitej, a w 2030 r. - poziom 39,5 TWh, co oznacza ok. 18,2% produkcji całkowitej. Największy udział będzie stanowić energia z elektrowni wiatrowych – w 2030 r. ok. 18 TWh, co będzie stanowić ok. 8,2% przewidywanej produkcji całkowitej brutto. Wzrost zapotrzebowania na OZE z 4,8 Mtoe w 2006 do 12,9 Mtoe w 2030 6

Krajowy Plan Działań (z dn.16-11-2010 r.) Uwzględnia zapisy „Polityki energetycznej Polski do 2030 r.” Zawiera sektorowe uszczegółowienie tej polityki w zakresie OZE Ma charakter informacyjny i zawiera prognozę o możliwościach pozyskania energii z poszczególnych OZE Udział OZE w 2020 r. - 15,5%; w podziale na sektory: ciepło i chłód – 8,6%, elektroenergetyka – 4%, transport – 2,9%.i Przewidywany podział sektora elektroenergetyki na poszczególne technologie OZE: energia wiatru – 48%, biomasa stała - 31%, biogaz – 12%, energia wody – 9% Przewidywany podział sektora ciepła i chłodu: biomasa stała – 78%, en. słoneczna – 9%, biogaz – 8%, en. geotermalna – 3%, pompy ciepła – 2% Przewidywany podział sektora transportu: biodiesel – 73%, bioetanol – 22%, inne – 3%, en. elektryczna – 2%

Inne dokumenty i programy związane z rolnictwem i energetyką Zeroemisyjna gospodarka energią w warunkach zrównoważonego rozwoju Polski do 2050 – www.foresightenergetyczny.pl Program strategiczny NCBiR – Zaawansowane technologie pozyskiwania energii www.strateg-z4.imp.gda.pl Program Rozwoju Obszarów Wiejskich PROW 2007-2013, w szczególności Oś 1 Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego (123 Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej) oraz Oś 3 Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej (311 Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej) www.minrol.gov.pl

Rolnictwo a energetyka rozproszona Energetyka rozproszona oparta na OZE jest uzupełnieniem energetyki systemowej Odnawialna energetyka rozproszona jest sposobem dywersyfikacji i wzrostu przychodów rolniczych, dających impuls ekonomiczny do rozwoju obszarów wiejskich W pierwszej kolejności, na cele energetyczne należy wykorzystywać produkty uboczne i pozostałości pochodzące z rolnictwa oraz przemysłu rolno-spożywczego W wielu dokumentach strategicznych wskazuje się na bardzo znaczący potencjał biomasy pochodzenia rolniczego, jednak stopień wykorzystania jest nadal niewystarczający. Stąd potrzeba szerszego i głębszego spojrzenia na możliwości energetycznego wykorzystania biomasy na obszarach wiejskich. Biomasa rolnicza na cele energetyczne powinna być wykorzystywana lokalnie. Transport biomasy na odległości większe niż 50 – 100 km nie ma uzasadnienia gospodarczego i nie sprzyja ochronie klimatu oraz środowiska Racjonalne wykorzystanie biomasy na cele energetyczne prowadzi do zrównoważonego rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich, przy uwzględnieniu efektywnego wykorzystania zasobów przyrodniczych, ochrony różnorodności biologicznej, ekologizacji rolnictwa oraz ochrony środowiska

Proponowane obszary tematyczne Uwarunkowania przyrodnicze, organizacyjno-ekonomiczne i społeczne produkcji biomasy i wykorzystania jej na cele energetyczne i paliwowe na obszarach wiejskich. Optymalne strategie logistyczne dla zapewnienia stabilnych dostaw biomasy z uwzględnieniem wstępnego przetwarzania biomasy do nośników o podwyższonej gęstości energetycznej (toryfikacja, piroliza, itp.). Rozwój biorafinerii w oparciu o istniejącą infrastrukturę przemysłu przetwórstwa-rolnego na obszarach wiejskich. Kaskadowe wykorzystanie biomasy z uwzględnieniem produkcji energii i biopaliw. Bezpieczeństwo dostaw biomasy, ograniczanie konkurencji z produkcją żywności, produkcja i wykorzystanie zgodne z kryteriami zrównoważonego rozwoju.

Wstępne propozycje Foresight technologiczny „rolniczy” odpowiadający m.in. na pytanie jakie będą w przyszłości źródła biomasy i systemy produkcji zgodne z zasadami zrównoważo-nego rozwoju dostarczające surowiec dla zastosowań poza-żywnościowych. Cel: identyfikacja źródeł biomasy – roślin rocznych, wieloletnich, alg, odpadów i produktów ubocznych z produkcji rolniczej i przemysłu rolno-spożywczego oraz rozwój „zrównoważonych” systemów produkcji zdolnych pokryć rosnące zapotrzebowanie na energię i surowce dla przemysłu (w tym chemicznego) Algi – duże przyrosty biomasy, biologiczna sekwestracja CO2, biopaliwa z alg liczone podwójnie do NCW jako biopaliwa 3-ej generacji Biogaz - uwarunkowania surowcowe do produkcji biogazu w Polsce oraz rozwój biogazowni rolniczych Biorafinerie – oferta procesowa i technologiczna dla zintegrowanej produkcji chemikaliów, paliw, energii elektrycznej i ciepła z szerokiego asortymentu surowej lub przetworzonej biomasy, na bazie istniejącej infrastruktury przemysłowej (cukrownie, mleczarnie itp.). Możliwość wykorzystania dobrych praktyk związanych z produkcją surowca i kontraktacją oraz relacjami przemysł – rolnicy Opracowanie optymalnych modeli organizacyjnych i logistycznych dla zapewnienia stabilnych dostaw biomasy i rozwoju obszarów wiejskich.

prof. dr hab. Jerzy Tys LABORATORIUM HODOWLI ALG

ALGI – mikroorganizmy wodne, których fizjologia podobna jest do fizjologii roślin, dlatego też ich biomasa może być wykorzystana w podobny sposób jak biomasa dobrze znanych roślin energetycznych: biogaz biodiesel bioetanol biowodór Główną przewagą alg w stosunku do roślin jest jednak o wiele szybszy przyrost biomasy. Paliwa algowe są pozbawione związków siarki, są nietoksyczne i wysoko biodegradowalne.

Charakterystyczne cechy alg: algi przyrastają, bez względu na porę roku, tak szybko, że ich zbiór można prowadzić codziennie. W sprzyjających warunkach można osiągnąć wydajność ponad 100 ton biomasy / ha / rok. powierzchnię hodowli można więc znacznie ograniczyć przy zachowaniu wysokich plonów tereny przeznaczone na hodowlę alg mogą być obszarami o niskiej jakości gleby ich małe wymagania środowiskowe sprawiają, że do hodowli można użyć wstępnie oczyszczone ścieki, osady pofermentacyjne oraz gazy spalinowe – CO2 algi mogą gromadzić nawet 80% tłuszczy w swojej biomasie, a wartość kaloryczna może osiągać 30 000 kJ/kg. algi pochłaniają 1,8 ton dwutlenku węgla na 1 tonę wyprodukowanej biomasy. algi skutecznie oczyszczają wodę z pierwiastków biogennych – azotu i fosforu, oraz produkują duże ilości tlenu

W warunkach holenderskich obliczono, iż całkowicie realne jest osiągnięcie niskich kosztów produkcji ok. 0,6 – 0,4 €/kg suchej masy w systemach fotobioreaktorów zamkniętych. Dodatkowe możliwości sprawiają, że produkcja staje się coraz bardziej opłacalna: wykorzystanie alg jako wsadu do biogazowni powoduje ominięcie kosztownego i energochłonnego procesu suszenia, przez co biomasa staje się jeszcze tańsza możliwość oczyszczania wody (osady pofermentacyjne, ścieki komunalne) za pomocą hodowli możliwość sprzedaży cennych substancji farma- i nutraceutycznych, kosmetycznych (kwasów omega – 3, witamin, barwników) oraz wartościowego białka jako dodatku do pasz

Zadania badawcze Opracowanie założeń fizjologiczno – technicznych do produkcji glonów na cele paliwowo – energetyczne. Zadania: 1. Pozyskanie różnych gatunków glonów przydatnych do produkcji biomasy oraz opracowanie warunków dla maksymalnego ich wzrostu 2. Opracowanie optymalnego oświetlenia do produkcji różnych gatunków glonów 3. Określenie wpływu stężenia biomasy w bioreaktorze na proces fotosyntezy i na wykorzystanie substancji odżywczych. 4. Określenie możliwości wykorzystania ścieków komunalnych jako źródła fosforu i azotu do produkcji biomasy z alg. Określenie możliwości ciągłej produkcji biomasy w układzie analogicznym do układu biologicznego oczyszczania ścieków. 5. Określenie wykorzystania dwutlenku węgla przez rozwijającą się biomasę z uwzględnieniem odpowiednich warunków równowagi węglanowo-wapniowej (zasadowość i pH). Analiza możliwości wykorzystania dwutlenku węgla pochodzącego z przemysłu energetycznego dla wytypowanych gatunków glonów. 6. Określenie wpływu nadmiaru produkowanego przez glony tlenu na efektywność przebiegu procesów rozwoju biomasy glonów; sposobów odprowadzania tlenu z układu. 7. Określenie warunków naturalnego zagęszczania biomasy (sedymentacja) oraz warunków sztucznego oddzielania biomasy glonów z wody (wykorzystanie substancji chemicznych, urządzeń mechanicznych). 8. Określenie zmian przyrostu biomasy określonych gatunków glonów w zależności od zastosowanych warunków hodowli. 9. Określenie wartości energetycznej różnych gatunków glonów. 10. Określenie przydatności i sprawności biomasy glonów w procesie fermentacji metanowej. 11. Opracowanie założeń fizjologiczno – technicznych oraz wykonanie prototypu makro- laboratoryjnego fotobioreaktora pozwalającego na produkcję glonów w takiej skali aby można było ocenić efektywność ich produkcji oraz stronę ekonomiczną przedsięwzięcia. 12. Badania wpływu składu chemicznego biomasy mikroglonów na ich wartość paliwowo-energetyczną. 13. Wpływ zmian składu chemicznego biomasy mikroglonów na ich wartość paliwowo-energetyczną.   14. Wpływ zmian parametrów hodowlanych na skład chemiczny biomasy mikroglonów i na ich wartość utylitarną z szczególnym uwzględnieniem wartości paliwowo-energetycznej. 15. Wpływ struktury chemicznej ściany komórkowej na wydajność procesu zgazowania biomasy mikroglonów

Uwarunkowania surowcowe do produkcji biogazu w Polsce Prof. dr hab. Józef Szlachta Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu

Stan wiedzy na dzień dzisiejszy Kiszonka z kukurydzy jest obecnie głównym substratem roślinnym do pozyskiwania biogazu w biogazowniach rolniczych. Jednakże ze względu na rosnące koszty jej pozyskiwania zachodzi potrzeba poszukiwania alternatywnych rodzajów biomasy oraz odpadów pochodzenia roślinnego i odpadowego do stosowania w biogazowniach. Niezbędne jest określenie podstawowych parametrów i charakterystyk substratu w aspekcie przydatności do przebiegu procesów fermentacji metanowej, zapewniających pożądane kierunki fermentacji wraz z dużym udziałem metanu. W literaturze istnieją znaczne rozbieżności odnośnie zarówno wielkości uzysku biogazu jak i metanu z jednostki suchej masy substratu.

Stan wiedzy na dzień dzisiejszy Ilość produkowanego biogazu i metanu podczas fermentacji anaerobowej zależy od wielu czynników jak: temperatura procesu, rodzaj substratu, czas retencji (HRT), obciążenie objętościowe fermentora, rodzaj użytej technologii, obecność inhibitorów, pH substratu oraz ilości żywych archeonów. W literaturze brak wyników badań obrazujących przebieg rozwoju tych organizmów w warunkach jakie panują w biogazowniach, a są one ważnym ogniwem na drodze powstawania metanu. Ważną kwestię odgrywa także skład chemiczny jak i zawartość składników pokarmowych w substracie, co istotnie wpływa na rozwój organizmów metanogennych.

Proponowane zadania badawcze Zachodzi konieczność dokonania szczegółowej charakterystyki biomasy jako substratu do pozyskiwania biogazu oraz szczegółowego rozpoznania wielu kwestii związanych z jej zasobami, pozyskiwaniem oraz aspektami agrotechnicznymi, ekonomicznymi i biotechnologicznymi. W szczególności zachodzi konieczność: analizy laboratoryjnej surowca biomasowego pod względem efektywności energetycznej oraz przydatności do przebiegu fermentacji kwaśnej (przy zachowaniu powtarzalnych warunków badań), analizy energetycznej i ekonomicznej przydatności danego wsadu dla warunków produkcyjnych zróżnicowanych siedliskowo i ekonomiczno–organizacyjnie, poznania i modelowania przebiegu procesu rozwoju archeonów, co pozwoli na poprawę przebiegu procesu fermentacji i prognozowanie fermentacji beztlenowej w biogazowniach, dokonania rachunku ekonomicznego określającego przydatność danego surowca zostanie głównie w oparciu o koszty uprawy, zbioru, przetwarzania, przechowywania i transportu.

Proponowane zadania badawcze Opracowanie przebiegu oraz efektywności procesu fermentacji w substratu w zależności od składu, właściwości i zawartości suchej masy, Analiza wpływu sposobu przygotowania (stopnia rozdrobnienia) oraz rodzaju wsadu na efektywność procesu fermentacji, Analiza porównawcza jedno- i dwu- stopniowej fermentacji beztlenowej w aspekcie efektywności procesu.

Prof. dr hab. inż. Anna Grzybek Optymalne strategie logistyczne dla zapewnienia stabilnych dostaw biomasy z uwzględnieniem wstępnego przetwarzania biomasy do nośników energetycznych Prof. dr hab. inż. Anna Grzybek Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach

Proponowane zadania badawcze 1. Analiza przydatności dla celów energetycznych poszczególnych gatunków biomasy, (w grupie biomasy rolnej) w formach pierwotnych z uwzględnieniem jej specyfiki oraz dostępności. Charakterystyka procesów przetwarzania biomasy i możliwości jej zastosowania na terenach wiejskich (toryfikacja, piroliza). Możliwości przetwarzania biomasy rolnej na terenach wiejskich. Badanie nakładów materiałowo- energetycznych w technologiach przygotowania biomasy dla energetyki. Wpływ na środowisko naturalne ze szczególnym uwzględnieniem emisji CO2 technologii przetwórczych biomasy. Wpływ na środowisko społeczne (zatrudnienie, rozwój infrastruktury). Wielowariantowe analizy ekonomiczne dla proponowanych technologii. Opracowanie optymalnych strategii logistycznych z wykorzystaniem potencjału wsi.

Logistyka jest planowaniem zapotrzebowania, wydajności w czasie i przestrzeni oraz sterowaniem i wykorzystaniem zaplanowanego strumienia energii przy uwzględnieniu optimum kosztowego. W zależności od zapotrzebowania występują kombinacje wymienionych niżej procesów: -    pozyskania surowca, -    przygotowania (przetwarzanie) surowca do postaci użytkowej (handlowej), -    magazynowani jako operacji pośredniej, -    transportu (bliski i daleki), w tym prace za- i rozładunkowe. Jednym z celów cząstkowych jest wyznaczenie wartości wskaźników przydatności użytkowej różnych konfiguracji systemów logistycznych, a to umożliwia: -   porównanie różnych konfiguracji logistycznych, -   wybór najkorzystniejszej konfiguracji, -   oceny skutków modernizacji, zmian, usprawnień czy modyfikacji istniejącego rozwiązania, -    oceny wpływu różnych parametrów i czynników na efektywność i destrukcyjność systemu.

Grzybek A. Muzalewski A. ITP, 2010 Przykład Modele produkcji (pozyskania) wierzby – Koszty produkcji Grzybek A. Muzalewski A. ITP, 2010 25

Innowacyjne rozwiązania dla wykorzystania biomasy na terenach wiejskich – przykład Potrzeba wynika z uciążliwości opalania słomą przygotowaną w postaci balotów lub bel o różnym stopniu zawilgocenia. Przy spalaniu wilgotnej biomasy traci się więcej energii (suszenie), ponadto jakość i ilość produktów spalania wpływa bardziej negatywnie na środowisko niż suchej. Ponadto podczas spalania w kotłach o mocy > 0,3 MW powstaje znacząca ilość pyłów. Stąd pomysł i potrzeba wykorzystania spalin odlotowych do suszenia słomy z jednoczesnym zastosowaniem suszarki jako filtra biologicznego. Wdrożenie prototypowych instalacji zastosowano w Wierzchowie (k/Człuchowa) przy szkole ogrzewanej ciepłem z biomasy.

Instalacja w Wierzchowie

BIORAFINERIE Zintegrowany „bio-przemysł”, stosujący różnorodne technologie celem uzyskania produktów, takich jak substancje chemiczne, biopaliwa, żywność, składniki paszowe, biomateriały (włącznie z włóknami) oraz ciepło i energię, celując w maksymalizację wartości dodanej, przy uwzględnieniu trzech filarów zrównoważoności, jakimi są środowisko, gospodarka i społeczeństwo. Wyróżnia się cztery ogólne systemy biorafineryjne ( w zależności od surowca): biorafineria ze wsadem z całej rośliny biorafineria ze wsadem z części zielonych roślin biorafineria ze wsadem lignocelulozowym dwu-platformowa koncepcja biorafinerii

GENERALNA KONCEPCJA BIORAFINERII

Biorafinerie Europejska Platforma Technologiczna Biopaliw propaguje koncepcję biorafinerii, zdefiniowanych jako zakłady przetwarzające w racjonalny sposób biomasę na wiele typów produktów. Główne działania skupić się powinny na podniesieniu wartości rynkowej produktów ubocznych i pośrednich z procesów wytwarzania biopaliw, co korzystnie wpłynęłoby na obniżenie kosztów produkcji i podniesienie konkurencyjności paliw odnawialnych. Działania badawczo-rozwojowe w okresie do roku 2013 powinny się skupić na: analizie rynku pod względem wytwarzania ko-produktów, które zwiększyłyby konkurencyjność biopaliw, identyfikacji najbardziej obiecujących bioproduktów, które mogłyby być produkowane przez przemysł petrochemiczny, optymalizacji procesów produkcji biopaliw poprzez jak największą integrację procesów przetwarzania surowców,

Biorafinerie c.d. alternatywnych zastosowaniach surowców ligno-celulozowych, rozwoju innowacyjnych procesów wstępnego przetwarzania biomasy i tworzenia produktów o wyższej wartości dodanej (primary biorefinery), rozwoju zaawansowanych procesów termochemicznego i biochemicznego przetwarzania surowców (fermentacja, piroliza, zgazowanie, konwersja hydrotermiczna), rozwoju innowacyjnych i niskokosztowych procesów przetwarzania, rozwoju procesów katalitycznych, koncepcjach rozwoju infrastruktury przemysłowej i biorafinerii, rozwoju i zastosowaniu metodyki LCA w odniesieniu do biorafinerii, analizie całych łańcuchów przetwórczych zintegrowanych biorafinerii, oszacowaniu i rozwoju łańcuchów dostaw surowców.

Biorafinerie w Polsce ZADANIA BADAWCZE technologie efektywnego wykorzystania olejów i tłuszczów do produkcji biopaliw II generacji; badanie i opracowanie technologii wyodrębniania wysokowartościowych substancji towarzyszących olejom roślinnym i tłuszczom zwierzęcym; wprowadzanie nowych odmian roślin z przeznaczeniem do produkcji biopaliw; badania nad wprowadzeniem upraw biomasy i technologii jej przetwarzania do celów biorafineryjnych; opracowanie technologii przeróbki produktów ubocznych w procesach rafineryjnych; zastosowanie metodyki LCA w odniesieniu do biorafinerii.

PODSUMOWANIE Cel strategiczny: Racjonalne wykorzystanie biomasy do wytwarzania energii i paliw na obszarach wiejskich z poszanowaniem kryteriów zrównoważonego rozwoju. Cele cząstkowe: Poszukiwanie modelu rozwoju bioenergetyki na obszarach wiejskich, który zapewni poszanowanie dla priorytetowej funkcji rolnictwa jaką jest produkcja żywności, minimalizację obciążeń dla środowiska naturalnego oraz będzie stanowił impuls do rozwoju społeczno-gospodarczego obszarów wiejskich poprzez dywersyfikację źródeł dochodów rolników. Opracowanie nowych technologii energetycznych bazujących na zasobach biomasy dostępnych na obszarach wiejskich. Monitorowanie skutków środowiskowych, ekonomicznych i społecznych rozwoju poszczególnych technologii energetycznego wykorzystania biomasy na obszarach wiejskich. Wnioski: Istnieje potrzeba prowadzenia badań interdyscyplinarnych, przede wszystkim na styku rolnictwa i energetyki, a także ekonomii i nauk społecznych, tak by całościowo podejmować badane zagadnienia i monitorować ich różnorodne skutki. Realizacja celu strategicznego ma doprowadzić do wypracowania i rozwoju modelu tzw. rolnictwa energetycznego. Jednocześnie oczekuje się znaczącej integracji krajowego środowiska naukowego.