1

Badanie zrealizowane zostało w dniach 5-10 marca 2010 roku na 1000 osobowej reprezentatywnej próbie Polaków. Maksymalny błąd statystyczny dla takiej wielkości próby wynosi +/-3,1%, przy wiarygodności oszacowania równej 95%. Marzec 2010 Barometr nastrojów ekonomicznych

Spis treści Nastroje ekonomiczne Polaków w marcu – podsumowanie 4 Wskaźniki nastroju ekonomicznego 5 Ocena sytuacji ekonomicznej kraju 8 Ocena kondycji finansowej gospodarstwa domowego 14 Stosunek do współpracy ekonomicznej z państwami zachodnimi 16 Pomiary kwartalne Ocena stanu bezrobocia 19 Perspektywy dla gospodarki 22 Wyrzeczenia na rzecz gospodarki 23

Nastroje ekonomiczne Polaków w marcu Lutowa poprawa nastrojów konsumenckich okazała się dość krucha. Marzec przynosi bowiem pogorszenie indeksów. Główny wskaźnik optymizmu konsumentów obniżył się o trzy punkty. Pogorszeniu uległy zarówno opinie na temat stanu i perspektyw polskiej gospodarki, jak i dotyczące materialnych warunków życia gospodarstw domowych. Bardziej pogorszyły się jednak bieżące oceny sytuacji, aniżeli oczekiwania wobec przyszłości. Dlatego przyczyn pogorszenia można bardziej upatrywać w nawrocie zimy w pierwszej dekadzie marca, niż innych czynnikach sytuacyjnych. Spora część konsumentów przedwcześnie odetchnęła z ulgą wierząc, ze wydatki na ogrzewanie będą wreszcie mniejsze. Powrót śnieżyc i mrozów zniweczył wiosenne oczekiwania. Na pocieszenie pozostaje to, że obserwowane wskaźniki nie powróciły do stanów sprzed lutego, kiedy przewaga pesymistów nad optymistami była dwucyfrowa. W wielu grupach społecznych optymiści utrzymują przewagę nad pesymistami. Dywizję optymistów, stanowiącą czwartą część polskiego społeczeństwa tworzą ludzie młodzi w wieku do 29 lat, uczniowie i studenci, osoby z wykształceniem średnim i wyższym, zatrudnieni jak pracownicy biurowi i kierownicy różnego szczebla, mieszkańcy Warszawy regionu stołecznego. Na segment pesymistów (30 proc.) składają się grupy społeczne w starszych kategoriach wiekowych (50+), o niższym wykształceniu, zatrudnieni na stanowiskach robotniczych oraz emeryci i renciści, osoby zamieszkujące wsie i małe miasteczka, legitymujące się niższymi dochodami oraz pozostające bez źródeł dochodów. Pesymiści najsilniej odczuwają sytuację na rynku pracy, która w dalszym ciągu jest silnym czynnikiem destabilizującym poziom samopoczucia społecznego. Pogorszenie nastrojów konsumenckich ma z pewnością bezpośredni związek ze spadkiem dynamiki sprzedaży detalicznej w miesiącu lutym (wzrost o 0,1 proc. (r/r) wobec oczekiwanych 3,6 proc.). Analitycy obniżenie dynamiki sprzedaży tłumaczą skrajnie niekorzystnymi warunkami pogodowymi, które poprzez ograniczenie mobilności obywateli spowodowały m.in. ograniczenie zakupów w supermarketach. Zbliżające się Święta Wielkanocne to szansa na wiosenne ożywienie i wzmocnienie skłonności konsumentów do zakupów. PESK – wskaźnik percepcji sytuacji ekonomicznej kraju - 2,4 OGD– wskaźnik kondycji finansowej gospodarstw - 3,6 PENKON – wskaźnik klimatu konsumenckiego ,7 Wartość w marcu ,5 - 9,6 Zmiana w stosunku do lutego 2010

PESK – wskaźnik percepcji ekonomicznej sytuacji kraju Przewaga ocen pozytywnych Przewaga ocen negatywnych OGD – wskaźnik oceny kondycji finansowej gospodarstw domowych Wskaźniki nastroju ekonomicznego Przewaga ocen pozytywnych Przewaga ocen negatywnych *Wskaźnik ten jest średnią arytmetyczną sald (różnicy) odpowiedzi pozytywnych i negatywnych na trzy pytania dotyczące kondycji ekonomicznej Polski: a) Jak ocenia Pan(i) ogólną sytuację ekonomiczną Polski? b) Czy obecna sytuacja ekonomiczna Polski jest lepsza, taka sama, czy gorsza niż rok temu? c) Czy za rok sytuacja ekonomiczna Polski będzie lepsza, gorsza, czy się nie zmieni? Może przyjmować wartość od –100 do Im wyższa (dodatnia) jest wartość wskaźnika tym bardziej pozytywne są oceny sytuacji ekonomicznej. *Wskaźnik ten jest średnią arytmetyczną sald (różnicy) odpowiedzi pozytywnych i negatywnych na dwa pytania dotyczące postrzegania sytuacji ekonomiczne gospodarstwa domowego: a)Czy obecna sytuacja Pana(i) gospodarstwa domowego jest lepsze, gorsza czy też taka sama, jak rok temu? b) Czy za rok finansowa sytuacja Pana(i) gospodarstwa domowego poprawi się, pogorszy się, czy też nie ulegnie zmianie? Może przyjmować wartość od –100 do Im wyższa (dodatnia) jest wartość wskaźnika tym bardziej pozytywne są oceny kondycji finansowej gospodarstwa.

PENKON– wskaźnik klimatu konsumenckiego* *Wskaźnik ten jest uśrednioną wartością indeksu percepcji sytuacji ekonomicznej kraju (PESK) oraz indeksu oceny kondycji finansowej gospodarstwa (OGD). Może przyjmować wartość od – 100 do Wskaźnik odnosi się do ogólnego nastroju ekonomicznego konsumentów wynikającego z percepcji ekonomicznej sytuacji kraju oraz kondycji finansowej gospodarstw. Im wyższa (dodatnia) jest wartość wskaźnika tym bardziej pozytywny, optymistyczny jest klimat konsumencki. Wskaźnik oceny sytuacji ekonomicznej kraju (PESK) w marcu wyniósł -11,7pkt. Oznacza to, że wypowiedzi pesymistyczne o taki właśnie odsetek przewyższają wypowiedzi optymistyczne. W porównaniu z miesiącem ubiegłym wartość jego spadła o 2,4pkt.proc.. Wskaźnik oceny kondycji finansowej gospodarstw domowych (OGD) w tym miesiącu wyniósł -7,5pkt. Oznacza to, że w wypowiedziach na temat kondycji finansowej gospodarstw domowych, oceny negatywne przewyższają pozytywne. W porównaniu z ubiegłym miesiącem ocena sytuacji gospodarstwa domowego spadła o 3,6pkt. proc.. Wskaźnik klimatu konsumenckiego (Penkon) w tym miesiącu wyniósł -9,6pkt. Oznacza to, że wypowiedzi pesymistyczne o taki właśnie odsetek przewyższają wypowiedzi optymistyczne. W porównaniu z miesiącem ubiegłym wartość jego spadła o 3pkt. proc.. Wskaźniki nastroju ekonomicznego Klimat pozytywny Klimat negatywny

Klimat konsumencki ściśle wiąże się z pozycją społeczno – demograficzną respondenta. Rośnie generalnie wraz ze wzrostem wykształcenia, dochodu gospodarstwa domowego, pozycją zawodową, a spada wraz z wiekiem. Zależności te dobrze obrazuje zmienna klasa społeczna, którą tworzymy na podstawie wykształcenia, pozycji zawodowej głowy gospodarstwa domowego oraz dochodu gospodarstwa domowego. Stosunkowo najlepszy klimat konsumencki obserwujemy wśród osób przynależących do najwyższej z klas społecznych a najgorszy wśród osób przynależących do najniższych klas społecznych. PENKON – wskaźnik klimatu konsumenckiego [WIEK][WYKSZTAŁCENIE] [DOCHÓD GOSPODARSTWA][KLASA SPOLECZENA*] Wartość wskaźnika PENKON *Podział na klasy społeczne: A – osoby z najwyższymi dochodami gospodarstwa domowego, głównie z wyższym wykształceniem E – osoby z najniższymi dochodami gospodarstwa domowego, głównie z podstawowym i zasadniczym wykształceniem Wskaźniki nastroju ekonomicznego -

Jak Pan(i) ocenia ogólną sytuację ekonomiczną Polski? Ocena obecnej sytuacji Aktualną sytuację ekonomiczną kraju dobrze ocenia 19% ankietowanych. Odmiennego zdania jest 35% badanych. 46% ankietowanych nie ma jednoznacznej opinii w tym względzie. Przewaga ocen negatywnych nad pozytywnymi, w stosunku do lutego zwiększyła się z 11do 16pkt. procentowych. Ocena sytuacji ekonomicznej kraju

Czy sytuacja ekonomiczna kraju jest obecnie lepsza, taka sama, czy gorsza niż rok temu? Porównując obecną kondycję gospodarki kraju ze stanem sprzed roku 36% ankietowanych ocenia ją jako gorszą. Ponad połowa Polaków ocenia ją jako taką samą jak przed rokiem, a co dziesiąty badany ocenia obecną sytuację ekonomiczną kraju lepiej niż rok temu. Przewaga ocen negatywnych nad pozytywnymi w tym przypadku zwiększyła się z 24 do 26pkt. procentowych. Ocena sytuacji ekonomicznej kraju

O tym, że za rok sytuacja ekonomiczna kraju będzie lepsza przeświadczonych jest 34% badanych. Obawia się, że będzie gorsza 26% ankietowanych, a 40% że się nie zmieni. Optymiści górują nad pesymistami ośmioma punktami procentowymi. Analiza sald odpowiedzi, różnicy odsetka osób oczekujących zmian pozytywnych i negatywnych, pokazuje znaczące różnice w percepcji przyszłości przez osoby należące do różnych grup socjodemograficznych. Czy sądzi Pan(i), że za rok ogólna sytuacja ekonomiczna kraju będzie..? Ocena sytuacji ekonomicznej kraju

[WIEK][WYKSZTAŁCENIE] [DOCHÓD GOSPODARSTWA] [KLASA SPOLECZENA*] Czy sądzi Pan(i), że za rok ogólna sytuacja ekonomiczna kraju będzie..? Oczekiwania odnośnie rozwoju sytuacji ekonomicznej kraju wiążą się z szeregiem zmiennych socjo-demograficznych. Optymizm rośnie wraz z klasą społeczną, dochodami gospodarstwa domowego i wykształceniem. *Podział na klasy społeczne: A – osoby z najwyższymi dochodami gospodarstwa domowego, głównie z wyższym wykształceniem E – osoby z najniższymi dochodami gospodarstwa domowego, głównie z podstawowym i zasadniczym wykształceniem Ocena sytuacji ekonomicznej kraju

Segmentacja Ocena sytuacji ekonomicznej kraju Porównując odpowiedzi na pytanie dotyczące obecnej sytuacji gospodarczej oraz oczekiwań na przyszłość stworzono typologię odzwierciedlającą nastawienie Polaków do sytuacji ekonomicznej kraju. Pesymiści to osoby dobrze lub częściowo dobrze oceniające obecną sytuację ekonomiczną Polski lecz oczekujące zmian na gorsze – stanowią 9,3% populacji Sfrustrowani to osoby źle oceniające obecną sytuację i dodatkowo spodziewające się dalszego pogorszenia sytuacji – stanowią 16,5% populacji Zrezygnowani to osoby źle oceniające obecną sytuację i nie liczące na żadne zmiany w przyszłości – ani na lepsze, ani na gorsze – stanowią 13,6% populacji – Optymiści to osoby dobrze lub częściowo dobrze oceniające obecną sytuację i spodziewające się dalszej poprawy w przyszłości – stanowią 28,8% populacji Twardzi Optymiści to osoby źle oceniające obecną sytuację, lecz pomimo to liczące na poprawę w przyszłości – stanowią 5,4% populacji Usatysfakcjonowani to osoby dobrze lub częściowo dobrze oceniające obecną sytuację i nie liczące na większe zmiany w przyszłości – ani na gorsze ani na lepsze – stanowią 26,4% populacji Jak Pan(i) ocenia obecną ogólną sytuację ekonomiczną Polski? dobrze częściowo dobrze, częściowo źle źle Czy sądzi Pan(i), że za rok ogólna sytuacja ekonomiczna kraju będzie: lepsza13,3%15,5%5,4% gorsza2,1%7,2%16,5% wcale się nie zmieni 3,4%23%13,6%

Stworzona przez Pentor RI typologia pokazuje, iż osoby o negatywnym ustosunkowaniu wobec obecnej sytuacji ekonomicznej Polski (pesymiści, zrezygnowani, sfrustrowani) stanowią 39,4% społeczeństwa. 60,6% Polaków pozytywnie odbiera sytuację ekonomiczną Polski (optymiści, twardzi optymiści, usatysfakcjonowani). Ocena sytuacji ekonomicznej kraju

Ocena obecnej sytuacji w porównaniu do sytuacji sprzed roku Oceniając obecną sytuację finansową własnego gospodarstwa domowego 30% ankietowanych postrzega ją jako gorszą niż rok temu, 58% badanych jako taką samą, a 12% za lepszą. W tym miesiącu przewaga ocen negatywnych nad pozytywnymi wyniosła 18pkt. proc.. Czy obecna sytuacja finansowa Pana(i) gospodarstwa domowego, w porównaniu do sytuacji sprzed roku jest lepsza, gorsza, czy też taka sama? Ocena kondycji finansowej gospodarstwa domowego

Jak Pan(i) sądzi, czy my Polacy możemy nasze problemy gospodarcze rozwiązać sami, czy tylko z pomocą państw zachodnich? Opinię, że nasze problemy gospodarcze możemy rozwiązać sami podziela 57% ankietowanych. O tym, że niezbędna jest pomoc państw zachodnich przekonanych jest 43%. Przewaga ufających możliwościom polskiej gospodarki nad powątpiewającymi i oczekującymi pomocy państw zachodnich wyniosła w tym miesiącu 14pkt. proc.. Stosunek do współpracy ekonomicznej z państwami zachodnimi

Ponad połowa Polaków opowiada się za tym, aby zachodnie firmy jak najwięcej inwestowały w Polsce. Odmiennego zdania jest 22% badanych. Co czwarty badany twierdzi natomiast, że jest im to zupełnie obojętne. Czy Pan(i) jest osobiście za tym aby zachodnie firmy jak najwięcej inwestowały w Polsce? Stosunek do współpracy ekonomicznej z państwami zachodnimi

Pomiary kwartalne Ocena stanu bezrobocia 19 Perspektywy dla gospodarki 22 Wyrzeczenia na rzecz gospodarki 23

Jak Pan(i) sądzi, w jaki sposób będzie zmieniać się wielkość bezrobocia w ciągu przyszłego roku? Czy liczba bezrobotnych będzie większa, mniejsza czy też taka sama jak obecnie? Ocena stanu bezrobocia 45% Polaków twierdzi, że w ciągu przyszłego roku ilość bezrobotnych będzie większa niż obecnie. 34% twierdzi, że poziom bezrobocia się nie zmieni, natomiast 12% twierdzi, że liczba bezrobotnych się zmniejszy.

Czy obawia się Pan(i), że w ciągu najbliższych 2 lat dotknie Pana(ią) bezrobocie? Ocena stanu bezrobocia 15% badanych obawia się, że w ciągu najbliższych 2 lat dotknie ich bezrobocie, natomiast 35% nie ma takich obaw.

[WIEK] [WYKSZTAŁCENIE] [DOCHÓD GOSPODARSTWA][KLASA SPOLECZENA*] *Podział na klasy społeczne: A – osoby z najwyższymi dochodami gospodarstwa domowego, głównie z wyższym wykształceniem E – osoby z najniższymi dochodami gospodarstwa domowego, głównie z podstawowym i zasadniczym wykształceniem Ocena stanu bezrobocia - Czy obawia się Pan(i), że w ciągu najbliższych 2 lat dotknie Pana(ią) bezrobocie?

Perspektywy dla gospodarki Jak długo, Pana(i) zdaniem, jeszcze będzie trwało aż sytuacja gospodarcza ulegnie widocznej poprawie?

Proces reform wymaga od większej części społeczeństwa osobistych ograniczeń i wyrzeczeń w życiu. Czy zgodził(a)by się Pan(i) na dalsze wyrzeczenia, jeśli mogłoby to poprawić w bliskiej przyszłości ogólną sytuację gospodarczą? Wyrzeczenia na rzecz gospodarki Prawie połowa Polaków deklaruje, że nie zgodziłaby się na osobiste ograniczenia i wyrzeczenia w życiu dla poprawy ogólnej sytuacji gospodarczej kraju. 32% respondentów twierdzi natomiast, że byłoby ich stać na takie wyrzeczenia. 18% nie ma jednoznacznej odpowiedzi w tym względzie.

[WIEK] [WYKSZTAŁCENIE] [DOCHÓD GOSPODARSTWA][KLASA SPOLECZENA*] *Podział na klasy społeczne: A – osoby z najwyższymi dochodami gospodarstwa domowego, głównie z wyższym wykształceniem E – osoby z najniższymi dochodami gospodarstwa domowego, głównie z podstawowym i zasadniczym wykształceniem - Proces reform wymaga od większej części społeczeństwa osobistych ograniczeń i wyrzeczeń w życiu. Czy zgodził(a)by się Pan(i) na dalsze wyrzeczenia, jeśli mogłoby to poprawić w bliskiej przyszłości ogólną sytuację gospodarczą? Wyrzeczenia na rzecz gospodarki 53% 42%

24