1 Badanie zrealizowane zostało w dniach 3-8 czerwca 2011 roku na 1000 osobowej reprezentatywnej próbie Polaków. Maksymalny błąd statystyczny dla takiej wielkości próby wynosi +/-3,1%, przy wiarygodności oszacowania równej 95%. Barometr Nastrojów Ekonomicznych Czerwiec 2011

2 Spis treści Nastroje ekonomiczne Polaków w czerwcu – podsumowanie4 Wskaźniki nastroju ekonomicznego5 Ocena sytuacji ekonomicznej kraju8 Ocena kondycji finansowej gospodarstwa domowego14 Stosunek do współpracy ekonomicznej z państwami zachodnimi16

3 Nastroje ekonomiczne Polaków w czerwcu 1/2 Nastroje polskich konsumentów nadal zwyżkują! Index nastrojów polskich konsumentów obliczany przez Pentor (Penkon) osiągnął w czerwcu najwyższą tegoroczną wartość (minus 18,5). W stosunku do maja br poprawił się o 2,5 punkty. Lepiej postrzegana aktualna sytuacja i korzystniejsze są przewidywania wobec przyszłości. Zagregowany wskaźnik bieżący wzrósł o 3,3 punkty (do minus 31,9 wobec minus 35,2 w maju)., a wyprzedzający – o 2,5 punkty (do minus 5,6 wobec minus 8,1 przed miesiącem). Oceny stanu obecnego pozostają wprawdzie nadal znacznie mniej korzystne od oczekiwań, ale i w tym miesiącu różnica między nimi uległa dalszemu zmniejszeniu (z 27,1 do 25,4 punktów). Konsumenci korzystniej niż w poprzednich miesiącach wypowiadają się zarówno o kondycji i perspektywach rozwoju całej gospodarki, jaki i o stanie i przyszłości swoich domowych finansów. Nadal jednak odnotowywana poprawa koniunktury konsumenckiej wynika głównie ze spadku ocen i oczekiwań pesymistycznych, któremu nie towarzyszy jeszcze wzrost konsumenckiego optymizmu. Konsumenci postrzegają stan gospodarki niemal identycznie jak przed miesiącem, ale mniej osób (o 5 pkt. proc.) uważa, że jest gorszy, aniżeli w analogicznym okresie roku ubiegłego oraz obawia się jego pogorszenia w ciągu najbliższych 12 m-cy (o 3 pp). Nieco korzystniej przedstawiają się opinie o obecnym i w przyszłości stanie finansów gospodarstw domowych. W tym przypadku obserwujemy bowiem spadek pesymistów (o 2 pp) i przyrost optymistów (o1 pp). Z przeprowadzonego sondażu wynika, że utrzymuje się znacząca przewaga Polaków przeświadczonych, że z naszymi problemami gospodarczymi poradzimy sobie sami (59%), nad obawiającymi się konieczności pomocy ze strony krajów zachodnich (41%). To ważna i niewątpliwie pozytywna informacja, zwłaszcza w kontekście problemów trapiących niektóre inne kraje Unii Europejskiej (Irlandia, Grecja, Portugalia, Hiszpania, a nawet Włochy). Większość rodaków nie obawia się, że Polska mogłaby doświadczyć wkrótce podobnych zagrożeń.

4 Nastroje ekonomiczne Polaków w czerwcu 2/2 Osłabło natomiast przeświadczenie o sile złotego. Odsetek oceniających, że złoty zyskuje bądź nie traci na wartości zmniejszył się o 3 punkty (z 49 do 46). Spadek ten zdaje się być spowodowany bardziej aprecjacją franka szwajcarskiego niż obawami o dalszą zwyżkę cen detalicznych. Potoczne miary inflacji takie jak ceny cukru i paliw, były w ostatnim okresie w miarę stabilne, a ceny sezonowych owoców (truskawki i czereśnie) podlegały szybkiej obniżce. Czerwcowej poprawie koniunktury konsumenckiej sprzyjała również coraz lepsza sytuacja na rynku pracy i tendencje wzrostowe w zakresie wynagrodzeń pracowniczych. Z danych oficjalnych o dynamice sprzedaży detalicznej wynika, że nadal wzrasta skłonność do zakupów. Od początku roku obserwujemy, że konsumenci co najmniej sceptyczni wypowiadają się o ekonomice, ale są dużo mniej ostrożni w podejmowaniu decyzji zakupowych. Ale to dzięki tym wydatkom rośnie – w znacznej mierze - dynamika polskiego PKB. Eugeniusz Śmiłowski [1] Index nastrojów konsumenckich Penkon ma 200 stopniową rozpiętość i może przyjmować wartości od minus 100 do 100. Im większe natężenie wartości ujemnych, to tym większa przewaga pesymistów nad optymistami, natomiast wartości dodatnie wskazują na ilościową przewagę optymistów nad pesymistami. Zmiana w stosunku do maja 2011 PESK – wskaźnik percepcji sytuacji ekonomicznej kraju OGD– wskaźnik kondycji finansowej gospodarstw + 2,5 PENKON – wskaźnik klimatu konsumenckiego - 21 Wartość w czerwcu ,5 + 2,9 + 2,2

5 PESK – wskaźnik percepcji ekonomicznej sytuacji kraju OGD – wskaźnik oceny kondycji finansowej gospodarstw domowych Wskaźniki nastroju ekonomicznego *Wskaźnik ten jest średnią arytmetyczną sald (różnicy) odpowiedzi pozytywnych i negatywnych na trzy pytania dotyczące kondycji ekonomicznej Polski: a) Jak ocenia Pan(i) ogólną sytuację ekonomiczną Polski? b) Czy obecna sytuacja ekonomiczna Polski jest lepsza, taka sama, czy gorsza niż rok temu? c) Czy za rok sytuacja ekonomiczna Polski będzie lepsza, gorsza, czy się nie zmieni? Może przyjmować wartość od –100 do Im wyższa (dodatnia) jest wartość wskaźnika tym bardziej pozytywne są oceny sytuacji ekonomicznej. *Wskaźnik ten jest średnią arytmetyczną sald (różnicy) odpowiedzi pozytywnych i negatywnych na dwa pytania dotyczące postrzegania sytuacji ekonomiczne gospodarstwa domowego: a)Czy obecna sytuacja Pana(i) gospodarstwa domowego jest lepsze, gorsza czy też taka sama, jak rok temu? b) Czy za rok finansowa sytuacja Pana(i) gospodarstwa domowego poprawi się, pogorszy się, czy też nie ulegnie zmianie? Może przyjmować wartość od – 100 do Im wyższa (dodatnia) jest wartość wskaźnika tym bardziej pozytywne są oceny kondycji finansowej gospodarstwa. Przewaga ocen pozytywnych Przewaga ocen negatywnych Przewaga ocen pozytywnych Przewaga ocen negatywnych

6 PENKON– wskaźnik klimatu konsumenckiego* *Wskaźnik ten jest uśrednioną wartością indeksu percepcji sytuacji ekonomicznej kraju (PESK) oraz indeksu oceny kondycji finansowej gospodarstwa (OGD). Może przyjmować wartość od –100 do Wskaźnik odnosi się do ogólnego nastroju ekonomicznego konsumentów wynikającego z percepcji ekonomicznej sytuacji kraju oraz kondycji finansowej gospodarstw. Im wyższa (dodatnia) jest wartość wskaźnika tym bardziej pozytywny, optymistyczny jest klimat konsumencki. Wskaźniki nastroju ekonomicznego Wskaźnik oceny sytuacji ekonomicznej kraju (PESK) w czerwcu wyniósł -21pkt. Oznacza to, że wypowiedzi pesymistyczne o taki właśnie odsetek przewyższają wypowiedzi optymistyczne. W porównaniu z miesiącem ubiegłym wartość jego wzrosła o 2,9pkt.proc.. Wskaźnik oceny kondycji finansowej gospodarstw domowych (OGD) w tym miesiącu wyniósł -16pkt. Oznacza to, że w wypowiedziach na temat kondycji finansowej gospodarstw domowych, oceny negatywne przewyższają pozytywne. W porównaniu z majem ocena sytuacji gospodarstwa domowego wzrosła o 2,2pkt. proc.. Wskaźnik klimatu konsumenckiego (Penkon) w tym miesiącu wyniósł -18,5pkt. Oznacza to, że wypowiedzi pesymistyczne o taki właśnie odsetek przewyższają wypowiedzi optymistyczne. W porównaniu z miesiącem ubiegłym wartość jego wzrosła o 2,5pkt. proc.. Klimat pozytywny Klimat negatywny

7 PENKON – wskaźnik klimatu konsumenckiego [WIEK][WYKSZTAŁCENIE] [DOCHÓD GOSPODARSTWA][KLASA SPOLECZENA*] Wartość wskaźnika PENKON *Podział na klasy społeczne: A – osoby z najwyższymi dochodami gospodarstwa domowego, głównie z wyższym wykształceniem E – osoby z najniższymi dochodami gospodarstwa domowego, głównie z podstawowym i zasadniczym wykształceniem Wskaźniki nastroju ekonomicznego - Klimat konsumencki ściśle wiąże się z pozycją społeczno – demograficzną respondenta. Rośnie generalnie wraz ze wzrostem wykształcenia, dochodu gospodarstwa domowego, pozycją zawodową, a spada wraz z wiekiem. Zależności te dobrze obrazuje zmienna klasa społeczna, którą tworzymy na podstawie wykształcenia, pozycji zawodowej głowy gospodarstwa domowego oraz dochodu gospodarstwa domowego. Stosunkowo najlepszy klimat konsumencki obserwujemy wśród osób przynależących do najwyższej z klas społecznych a najgorszy wśród osób przynależących do najniższych klas społecznych.

8 Ocena sytuacji ekonomicznej kraju Ocena obecnej sytuacji dane w procentach Jak Pan(i) ocenia ogólną sytuację ekonomiczną Polski? Aktualną sytuację ekonomiczną kraju dobrze ocenia 18% badanych – tyle samo co w miesiącu ubiegłym. 44% ankietowanych nie ma jednoznacznej opinii w tym względzie. Przewaga ocen negatywnych nad pozytywnymi w porównaniu z miesiącem ubiegłym zmniejszyła się z 21 do 20pkt. procentowych.

9 Ocena sytuacji ekonomicznej kraju dane w procentach Porównując obecną kondycję gospodarki kraju ze stanem sprzed roku 44% ankietowanych – o 5 punktów procentowych mniej niż w maju - ocenia ją jako gorszą. 8% badanych ocenia obecną sytuację ekonomiczną kraju lepiej niż rok temu, a 48% ankietowanych – o 5 punktów procentowych więcej niż w miesiącu ubiegłym - postrzega ją jako taką samą. Przewaga ocen negatywnych nad pozytywnymi w tym przypadku zmniejszyła się z 41 do 36pkt. procentowych. Czy sytuacja ekonomiczna kraju jest obecnie lepsza, taka sama, czy gorsza niż rok temu?

10 Ocena sytuacji ekonomicznej kraju dane w procentach O tym, że za rok sytuacja ekonomiczna kraju będzie lepsza przeświadczony jest 27% badanych, natomiast 34% ankietowanych - o 3 punkty procentowe mniej niż w miesiącu ubiegłym - obawia się jej pogorszenia. 39% ankietowanych twierdzi natomiast, że za rok sytuacja ekonomiczna kraju nie ulegnie zmianie Analiza sald odpowiedzi, różnicy odsetka osób oczekujących zmian pozytywnych i negatywnych, pokazuje znaczące różnice w percepcji przyszłości przez osoby należące do różnych grup socjodemograficznych. Czy sądzi Pan(i), że za rok ogólna sytuacja ekonomiczna kraju będzie..?

11 [WIEK][WYKSZTAŁCENIE] [DOCHÓD GOSPODARSTWA] [KLASA SPOLECZENA*] Czy sądzi Pan(i), że za rok ogólna sytuacja ekonomiczna kraju będzie..? *Podział na klasy społeczne: A – osoby z najwyższymi dochodami gospodarstwa domowego, głównie z wyższym wykształceniem E – osoby z najniższymi dochodami gospodarstwa domowego, głównie z podstawowym i zasadniczym wykształceniem Ocena sytuacji ekonomicznej kraju Oczekiwania odnośnie rozwoju sytuacji ekonomicznej kraju wiążą się z szeregiem zmiennych socjo-demograficznych. Optymizm rośnie wraz z klasą społeczną, dochodami gospodarstwa domowego i wykształceniem.

12 Ocena sytuacji ekonomicznej kraju Porównując odpowiedzi na pytanie dotyczące obecnej sytuacji gospodarczej oraz oczekiwań na przyszłość stworzono typologię odzwierciedlającą nastawienie Polaków do sytuacji ekonomicznej kraju. Pesymiści to osoby dobrze lub częściowo dobrze oceniające obecną sytuację ekonomiczną Polski lecz oczekujące zmian na gorsze – stanowią 12,3% populacji Sfrustrowani to osoby źle oceniające obecną sytuację i dodatkowo spodziewające się dalszego pogorszenia sytuacji – stanowią 21,4% populacji Zrezygnowani to osoby źle oceniające obecną sytuację i nie liczące na żadne zmiany w przyszłości – ani na lepsze, ani na gorsze – stanowią 14% populacji – Optymiści to osoby dobrze lub częściowo dobrze oceniające obecną sytuację i spodziewające się dalszej poprawy w przyszłości – stanowią 25,1% populacji Twardzi Optymiści to osoby źle oceniające obecną sytuację, lecz pomimo to liczące na poprawę w przyszłości – stanowią 2,4% populacji Usatysfakcjonowani to osoby dobrze lub częściowo dobrze oceniające obecną sytuację i nie liczące na większe zmiany w przyszłości – ani na gorsze ani na lepsze – stanowią 24,8% populacji Jak Pan(i) ocenia obecną ogólną sytuację ekonomiczną Polski? dobrze częściowo dobrze, częściowo źle źle Czy sądzi Pan(i), że za rok ogólna sytuacja ekonomiczna kraju będzie: lepsza10,7%14,4%2,4% gorsza2,2%10,1%21,4% wcale się nie zmieni 5%19,8%14% Segmentacja

13 Ocena sytuacji ekonomicznej kraju dane w procentach Stworzona przez Pentor RI typologia pokazuje, iż osoby o negatywnym ustosunkowaniu wobec obecnej sytuacji ekonomicznej Polski (pesymiści, zrezygnowani, sfrustrowani) stanowią 47,7% społeczeństwa. 52,3% Polaków pozytywnie odbiera sytuację ekonomiczną Polski (optymiści, twardzi optymiści, usatysfakcjonowani).

14 Ocena kondycji finansowej gospodarstwa domowego Ocena obecnej sytuacji w porównaniu do sytuacji sprzed roku dane w procentach Czy obecna sytuacja finansowa Pana(i) gospodarstwa domowego, w porównaniu do sytuacji sprzed roku jest lepsza, gorsza, czy też taka sama? Oceniając obecną sytuację finansową własnego gospodarstwa domowego 37% ankietowanych określa ją jako gorszą niż rok temu, a 10% badanych – o jeden punkt procentowy więcej niż w miesiącu ubiegłym - za lepszą. W tym miesiącu przewaga ocen negatywnych nad pozytywnymi zmniejszyła się z 30 do 27pkt. proc..

15 Ocena kondycji finansowej gospodarstwa domowego Oczekiwania na przyszłość A za rok sytuacja finansowa Pana(i) gospodarstwa domowego…? Poprawy stanu domowych finansów w ciągu najbliższych 12 miesięcy spodziewa się 17% ankietowanych, natomiast 21% badanych oczekuje pogorszenia stanu budżetu domowego. 62% badanych nie przewiduje jej zmiany. dane w procentach

16 Stosunek do współpracy ekonomicznej z państwami zachodnimi dane w procentach Opinię, że nasze problemy gospodarcze możemy rozwiązać sami podziela 59% ankietowanych. O tym, że niezbędna jest pomoc państw zachodnich przekonanych jest 41% badanych. Jak Pan(i) sądzi, czy my Polacy możemy nasze problemy gospodarcze rozwiązać sami, czy tylko z pomocą państw zachodnich?

17 Stosunek do współpracy ekonomicznej z państwami zachodnimi Czy Pan(i) jest osobiście za tym aby zachodnie firmy jak najwięcej inwestowały w Polsce? Połowa Polaków opowiada się za tym, aby zachodnie firmy jak najwięcej inwestowały w Polsce. Odmiennego zdania– jest 24% respondentów – o dwa punkty procentowe więcej niż w miesiącu ubiegłym. dane w procentach

18