Rzeszów, grudzień 2007 Teresa Gwizdak SPRAWNOŚĆ DZIAŁANIA Rzeszów, grudzień 2007 Teresa Gwizdak

Prakseologia Teoria sprawnego działania o szerokim i ogólnym charakterze Zajmuje się działaniem jedno i wielopodmiotowym oraz teorią czynu Wypracowała zbiór naukowo ugruntowanych twierdzeń o wysokim stopniu ogólności, uogólnień naukowych, dyrektyw praktycznych Zadaniem jest naukowe badanie warunków sprawności działań Tezy i zalecenia zapewniające sprawność i chroniące przed niesprawnością mają szczególne znaczenie dla systemu opieki zdrowotnej (utrzymywanie i podnoszenie stanu zdrowia społeczeństwa)

Działanie Dowolne zachowanie się zmierzające do osiągnięcia celu Może polegać na wykonaniu lub wstrzymaniu się od wykonania czynności Przysługuje osobnikom obdarzonym świadomością lub podświadomością Podmiot działający ma poczucie swobody wyboru zachowania się

Rodzaje działań Zabawa – działanie wykonywane dla satysfakcji, przyjemności, radości wynikających z samego wykonywania Walka – rodzaj działania zmierzający do utrudnienia lub uniemożliwienia przeciwnikowi osiągnięcia jego celów Zdobywanie wiedzy – zwiększanie zasobu wiadomości, odzwierciedla w umyśle człowieka obiektywne cechy rzeczy, zdarzenia, relacje zachodzące między nimi Praca – splot czynów mający charakter pokonywania trudności dla uczynienie zadość istotnym potrzebom

Zamierzenie Określony przedmiotowo przyszły, pożądany stan lub rezultat działania organizacji Możliwy do osiągnięcia w bliżej niesprecyzowanej perspektywie czasu n p. zrównoważenie dochodów i przychodów państwa, ujednolicenie standardów kształcenia, unifikacja działań Uprzedmiotowienie, skonkretyzowanie do czego się zmierza

Cel Określony, pożądany, przyszły stan rzeczy Wyznaczenie kierunku i struktury działania w ściśle określonym czasie Konkretyzacja zamierzeń Określa: co, kto, kiedy ma osiągnąć?

Rodzaje celów Główny - stan rzeczy, który jest istotnym powodem działania, ważny dla podmiotu działającego, dla niego samego jest gotowy podjąć działanie Uboczny – mniej ważny, realizowany przy okazji osiągania celu głównego Pośrednie (cele praktyczne i operacyjne w drodze do długofalowego celu strategicznego) – stany rzeczy osiągane pozytywnie, warunek osiągnięcia celu końcowego Równorzędne – jednakowo ważne dla podmiotu działającego n p. dotyczące promocji zdrowia, profilaktyki, przywracania zdrowia

Zadanie Część celu do wykonania Sprecyzowany przedmiot działania, wykonawca, termin, sposób wykonania Może być traktowane jako środek do osiągnięcia celu Np. w formie pisemnej przedstawić do dnia …

Cechy sprawnego działania Skuteczność Korzystność Ekonomiczność

Działanie skuteczne W pełni skuteczne Częściowo skuteczne Bezskuteczne Przeciwskuteczne (negacja czynu) Miarą skuteczności jest stopień osiągnięcia celu „Edukacja cukrzycowa”

Działanie korzystne Cecha sprawnego działania odnosząca się do różnicy pomiędzy cennością wyniku użytecznego (W) i cennością kosztów (K) Miarą korzystności lub niekorzystności działania jest całkowita wielkość korzyści lub strat W>K działanie korzystne W=K działanie obojętne W<K działanie niekorzystne

Działanie ekonomiczne Miarę ekonomiczności jest stosunek a nie wielkość bezwzględna wyniku użytecznego do kosztu (materialny i moralny) W > 1 działanie ekonomiczne (stosunek większy od jedności) K W = 1 działanie obojętne W < 1 działanie nieekonomiczne

Usprawnienie działania (ekonomizacja) W max wariant wydajnościowy K const W const wariant oszczędnościowy K min W max wariant optymalny K min

Podstawowym warunkiem rozwoju ekonomicznego jest dbałość o koszty, czyli osiąganie jak najwyższego skutku użytecznego przy jak najmniejszym nakładzie sił i zasobów

Cechy sprawnego działania w opiece zdrowotnej Prostota Energiczność Czystość Udatność Dokładność

Prostota Sposób uporządkowany Odpowiednia kolejność Tylko konieczne operacje, unikanie wszystkiego co zbędne Przeciwieństwo zawiłości i skomplikowania Minimum łatwych czynności i łatwo ze sobą powiązanych Zabiegi lecznicze, pielęgniarskie zgodnie ze standardem, w spokojnej atmosferze

Energiczność Czystość Cechuje działania, w których wydatkujemy wszystko co trzeba, co jest potrzebne, ma związek z progiem intensywności działania Czystość Odnosi się do sposobu i efektu Unikanie cech ujemnych Jak najmniej wad Np.wykonanie iniekcji (właściwe miejsce, aseptyka,zachowanie prawa do intymności)

Udatność Uwzględnienie w działaniu celów głównych i ubocznych Podwyższenie efektu końcowego przez efekty dodatkowe W terapii zajęciowej – zapobieganie zniekształceniom stawów dłoni: haftowanie, malowanie obrazów (wartości użyteczne) Dokładność Zdolność efektu ze wzorem Jest tym dokładniej wykonane im mniej różni się od wzorca np. opatrunek jak na rysunku Racjonalność, solidność, niezawodność

Sprawność działania

Sprawność w znaczeniu uniwersalnym Nazwa ogólna większości walorów działanie Przynajmniej w minimalnym stopniu skuteczne Bez nawet częściowej skuteczności inne cechy sprawności nie odgrywają roli

Sprawność w znaczeniu syntetycznym Obejmuje łącznie wszystkie postacie sprawności (prostota, energiczność, czystość, udatność, dokładność) Działanie jest tym sprawniejsze, im więcej i w wyższym stopniu można mu przypisać walorów

Sprawność w sensie manipulacyjnym Zręczność w posługiwaniu się zasobami materialnymi np. narzędziami i narządami własnego ciała Sprawność w sensie intelektualnym Zdolność do wysiłku umysłowego

Sprawność metodologiczna Przedmiot działania uczynił wszystko, co w danych warunkach mógł uczynić, aby zapewnić działaniu maksymalną sprawność rzeczywistą (w zakresie dostępnej wiedzy, umiejętności, staranności) Ma szczególne znaczenie dla pracowników ochrony zdrowia

Sprawność rzeczywista Prawdziwa, odzwierciedla fakty Może być mniejsza od metodologicznej na skutek nieprzewidzianych okoliczności „operacja się udała, ale...”

Pracownicy ochrony zdrowia ponoszą odpowiedzialność za skutki działań i podjętych decyzji rozpatrywanych z punktu widzenia poprawności metodologicznej, są prawnie i moralnie zobligowani do stałego podnoszenia swoich kwalifikacji

Dziękuję za uwagę