Rozwój działalności ubezpieczeniowej w Polsce Komisja Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych Rozwój działalności ubezpieczeniowej w Polsce Elżbieta Wanat- Połeć Dyrektor Departamentu Nadzoru Warszawa, 8 kwietnia 2003 r.

Plan prezentacji Miejsce ubezpieczeń w gospodarce narodowej Koncentracja i konsolidacja rynku ubezpieczeń Struktura portfela ubezpieczeń Podstawowe charakterystyki sektora ubezpieczeń Kierunki rozwoju ubezpieczeń

Miejsce ubezpieczeń w gospodarce narodowej Zależność pomiędzy stanem gospodarki narodowej a rozwojem sektora ubezpieczeń Polska na tle krajów europejskich (dane OECD) składka na mieszkańca udział składki w PKB

Składka na mieszkańca Najmniejsza składka na mieszkańca wśród analizowanych krajów Wielkości dla 2002 r. - nieznaczny wzrost: 146,9$ ogółem, 62,9USD w dziale I oraz 84USD w dziale II (w 2001 r. odpowiednio: 141USD, 58USD oraz 83USD)

Udział składki w PKB Wzrastający do 2001 r. udział składki przypisanej brutto w PKB (3,1% w 2001 r. – 1,28% w dziale I oraz 1,82% w dziale II) Spadek wartości wskaźnika w 2002 r. do poziomu 3,01% (1,29% w dziale I oraz 1,72% w dziale II)

Koncentracja i konsolidacja rynku ubezpieczeń Liczba zakładów ubezpieczeń Koncentracja rynku ubezpieczeń Udział w rynku największych zakładów ubezpieczeń (pięć największych zakładów) Pozycja małych zakładów ubezpieczeń (zakłady o udziale w rynku poniżej 1%) Konsolidacja rynku ubezpieczeń

Liczba zakładów ubezpieczeń Zahamowanie wzrostu liczby zakładów ubezpieczeń Zmniejszenie dysproporcji pomiędzy liczbą zakładów działu I (36 zakładów) i działu II (38 zakładów) Wydanie w 2002 r trzech zezwoleń MF dla nowych zakładów (1 w dziale I i 2 w dziale II) Jedynie dwa oddziały główne zagranicznych zakładów ubezpieczeń

Zakłady ubezpieczeń o udziale w rynku poniżej 1 % Duża liczba zakładów ubezpieczeń o udziale w rynku poniżej 1% (23 w dziale I oraz 26 w dziale II na koniec 2002 r.) Dysproporcje pomiędzy działami ubezpieczeń w udziale liczby małych zakładów w ogólnej liczbie zakładów (średnio 74% zakładów ubezpieczeń na życie oraz 66% majątkowych to zakłady małe)

Udział w rynku pięciu największych zakładów ubezpieczeń Powolny przebieg procesu dekoncentracji Bardzo wysoka, lecz wykazująca tendencję spadkową, koncentracja w ubezpieczeniach na życie (ok. 89% w 2002 r.) Wysoki i utrzymujący się stopień koncentracji w ubezpieczeniach majątkowych (ok. 82% w 2002 r.)

Wyniki techniczne 5 największych zakładów ubezpieczeń Zyski techniczne większości największych zakładów ubezpieczeń działu I, straty w dziale II

Wyniki techniczne zakładów o udziale w rynku poniżej 1% Jedynie nieliczne zakłady ubezpieczeń, o niewielkim udziale w rynku osiągają dodatnie wyniki techniczne (z reguły zakłady niszowe) Główne przyczyny tej sytuacji: wysokie koszty zaistnienia i rozruchu, trudności z pozyskaniem klienta (silna pozycja dużych zakładów ubezpieczeń)

Procesy konsolidacyjne w sektorze ubezpieczeń Przewidywane zmniejszenie liczby zakładów ubezpieczeń w wyniku: łączenia się, przejęcia zakładów (4 zakłady w fazie łączenia się, 2 połączyły się) przeniesienia portfela ubezpieczeń (rozpatrywany 1 wniosek) wycofywanie podmiotów z rynku (prawdopodobne 3 -4 przykładki) Nowe zezwolenia na prowadzenie działalności (prawdopodobne ok. 3 wniosków)

Struktura polskiego rynku ubezpieczeń Zmiana podstawowych pozycji finansowych zakładów ubezpieczeń Składka przypisana brutto Struktura portfela ubezpieczeń na życie Struktura portfela ubezpieczeń majątkowych

Zmiana podstawowych charakterystyk finansowych Spowalnianie tempa zmian podstawowych charakterystyk (z wyjątkiem kosztów działu I) Większe dynamiki poszczególnych wartości dla zakładów ubezpieczeń na życie

Składka przypisana brutto Stały, choć w ostatnim okresie dużo niższy, wzrost wielkości składki przypisanej brutto w obu działach ubezpieczeń (23,14 mld zł na koniec 2002 r. łącznie) Stały spadek dynamiki wzrostu składki (ogółem ze 107,4% w 2001 r. do 103,4%), szczególnie w dziale II Niższe, o ok. 4 pkt. proc., dynamiki składki w dziale II (105% w 2001 r. oraz 100,9% w 2002)

Struktura składki według działów Dominacja ubezpieczeń majątkowych (ok. 57%) Stopniowy wzrost udziału ubezpieczeń na życie (średnio w ostatnich trzech latach o ok. 1,5 pkt. proc. rocznie)

Struktura portfela ubezpieczenia na życie Dominacja klasycznych ubezpieczeń na życie (ok. 48,15% udział) Dynamiczny rozwój nowoczesnych form ubezpieczeń na życie (z kapitałowym funduszem inwestycyjnym) kosztem produktów klasycznych (udział ok. 32,26%) Wzrastający udział ubezpieczeń wypadkowych i chorobowych (ok. 18%)

Struktura portfela ubezpieczeń majątkowych Stabilna struktura portfela Dominacja ubezpieczeń tradycyjnych: komunikacyjnych (średnio 68% i spada - 66% w 2002 r.), majątkowych (średnio 19% i rośnie) oraz osobowych (ok. 6%)

Podstawowe charakterystyki sektora ubezpieczeń w Polsce Inwestycje zakładów ubezpieczeń Kapitały zakładowe Wyniki zakładów ubezpieczeń Bezpieczeństwo zakładów ubezpieczeń

Lokaty zakładów ubezpieczeń Zbliżona struktura lokat zakładów obu działów ubezpieczeń Dominacja dłużnych papierów wartościowych (ok. 75,7% w 2002 r. i rośnie) Stopniowy spadek udziału depozytów bankowych (do 3,8%) oraz akcji (do 5,3%) Wzrost znaczenia pozostałych lokat, głównie lokat środków z tytułu ubezpieczeń, gdzie ryzyko lokaty ponosi ubezpieczający

Struktura kapitałów zakładowych Wzrost wartości inwestycji zagranicznych i ich udziału w kapitałach podstawowych zakładów ubezpieczeń (z 67,8% do do 71,9%) Spadek zaangażowania pozostałych podmiotów, szczególnie banków Struktura własnościowa zakładów: zakłady z przeważającym udziałem kapitału zagranicznego – 28 zakładów ubezpieczeń na życie i 23 majątkowe zakłady z przeważającym udziałem kapitału krajowego – 7 zakładów ubezpieczeń na życie i 14 majątkowych (15 zakładów w 100%) zakłady z przeważającym udziałem Skarbu Państwa – 2 zakłady ubezpieczeń

Inwestycje zagraniczne w sektorze ubezpieczeń Bezpośrednie inwestycje zagraniczne przekroczyły w 2002 r. kwotę 2,97 mld zł. Dominacja inwestycji niemieckich (ok. 42%) - 1,21 mln zł w 21 zakładach ubezpieczeń Coroczny wzrost udziału bezpośredniego kapitału zagranicznego w kapitałach podstawowych Znacznie wyższy pośredni udział kapitału zagranicznego

Wyniki finansowe netto zakładów – ubezpieczenia na życie Dodatnie wyniki techniczne i finansowe Znaczny wzrost, o 69,3%, zysku technicznego netto w 2002 r. Zyski finansowe w ok. 25% zakładach (od 1999 r.)

Wyniki finansowe netto zakładów – ubezpieczenia majątkowe Dodatni wynik finansowy od 1998 roku głownie wskutek pozytywnych efektów z działalności lokacyjnej Wzrastający procent zakładów osiągających zysk finansowy - 35% w latach 1999 - 2000, 48,6% w 2001 oraz 60% w 2002.

Spełnianie ustawowych wymogów wypłacalności Art. 45 i 63 ustawy o działalności ubezpieczeniowej z dnia 28 lipca 1990 r.: Zakład ubezpieczeń obowiązany jest posiadać środki własne w wysokości nie niższej niż margines wypłacalności lub kapitał gwarancyjny Zakład ubezpieczeń jest obowiązany posiadać aktywa spełniające warunki określone w ustawie w wysokości nie niższej niż wartość rezerw techniczno- ubezpieczeniowych

Spełnianie ustawowych wymogów wypłacalności Poprawiająca się kondycja finansowa zakładów ubezpieczeń Wartości wskaźnika pokrycia RTU za 2002 r. wyniosła 111,0% dla działu I (zmiana o 1,22 pkt. proc.) oraz 113,0% dla działu II (spadek o -3,52 pkt. proc.) Dla działu II wskaźnik pokrycia MW wyniósł w 2002 r. 206,6% (rok wcześniej 175,09%), w dziale II 336,9% i wzrósł o ponad 58,01 pkt. proc.

Kierunki rozwoju ubezpieczeń Zagrożenia dla rozwoju rynku ubezpieczeń Szanse rozwoju rynku ubezpieczeń

Zagrożenia dla rozwoju rynku ubezpieczeń Niski popyt na ubezpieczenia: Spowolnienie dynamiki wzrostu gospodarczego (spadek dochodów realnych, bezrobocie) Stagnacja popytu wewnętrznego konsumpcyjnego i inwestycyjnego Niska świadomość ubezpieczeniowa Spadek skłonności do oszczędzania Brak podaży niestandardowych produktów ubezpieczeniowych (koncentracja na produktach standardowych) Zbyt silna zależność między rozwojem ubezpieczeń majątkowych a rozwojem motoryzacji Niedostatek wypracowanych i sprawdzonych na polskim rynku standardów kompleksowej obsługi klienta

Zagrożenia dla rozwoju rynku ubezpieczeń Obniżenie inflacji i nominalnych stóp procentowych (spadek dochodów z działalności inwestycyjnej) Podniesienie stawek reasekuracyjnych przez reasekuratorów (ograniczenie reasekuracji i pośrednio większe zapotrzebowanie na kapitał) Rosnąca konkurencja ze strony zagranicznych zakładów ubezpieczeniowych po integracji Polski z UE Zaostrzenie wymagań wypłacalnościowych Wzrost ryzyka (katastrofy, terroryzm) Niestabilność rynku (wycofywanie się inwestorów zagranicznych) Nowe kanały dystrybucji (brak rozwiniętej infrastruktury technicznej, redukcja zatrudnienia)

Szanse rozwoju ubezpieczeń Wzrost świadomości ubezpieczeniowej m.in. w wyniku wdrożenia reform systemu ubezpieczeń społecznych oraz systemu ochrony zdrowia (rozwój ubezpieczeń III filara oraz prywatnych ubezpieczeń zdrowotnych) Przyjęcie wysokich standardów w zakresie zarządzania ryzykiem przez przedsiębiorstwa w związku z funkcjonowaniem na jednolitym rynku europejskim Integracja Polski z UE (unifikacja prawa i możliwość działania w ramach swobody świadczenia usług i prawa do zakładania przedsiębiorstw) Zmiany prawne (np. wzrost zakresu ubezpieczeń uznanych za obowiązkowe, rozwój systemów chroniących przed skutkami katastrof) Zachęty podatkowe jako sprawdzone stymulatory rozwoju (przykład Czech) Włączenie się wielu ośrodków akademickich w proces kształcenia na potrzeby ubezpieczeń