Prawo finansów publicznych Środki publiczne Prawo finansów publicznych Środki publiczne (2)

Redystrybucja na zadania publiczne Środki publiczne Transfer środków publicznych Podstawy prawne 1. Pobór od podatników 2. Alokacja w budżecie 3. Redystrybucja na zadania publiczne KONST 217/1 Środki finansowe na cele publiczne są gromadzone i wydatkowane w sposób określony w ustawie. NFP 42 / 1. Sposób gromadzenia środków publicznych z poszczególnych tytułów określają odrębne ustawy. NFP 44 / 1. Wydatki publiczne mogą być ponoszone na cele i w wysokościach ustalonych w: 1) ustawie budżetowej; 2) uchwale budżetowej jednostki samorządu terytorialnego; 3) planie finansowym jednostki sektora finansów publicznych. Środki publiczne (2)

Środki publiczne Środki publiczne A: Dochody publiczne Podział wg doktryny Podział wg ustawy Państwowe Samorządowe Krajowe Zagraniczne Zasadnicze Uboczne Definitywne Zwrotne Odpłatne Nieodpłatne Zwyczajne Nadzwyczajne Stałe Sporadyczne Publicznoprawne Prywatno-gospodarcze Środki publiczne A: Dochody publiczne B: Środki europejskie C: Przychody budżetowe D: Przychody JSFP Środki publiczne (2)

Kategorie środków publicznych: A: Dochody publiczne ŹRÓDŁO WPŁYWÓW CEL WYPŁAT DANINY PUBLICZNE Podatki Cła Opłaty Składki Wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych i jednoosobowych spółek SP DOCHODY Z MIENIA PUBLICZNEGO Najem Dzierżawa Odsetki od lokat Dywidendy z tytułu praw majątkowych DOCHODY DOBROWOLNE Spadki Zapisy Darowizny WYDATKI PUBLICZNE (środki redystrybucji definitywnej; obowiązuje zasada niefunduszowania) + ROZCHODY BUDŻETOWE (środki redystrybucji czasowej; np. spłaty otrzymanych pożyczek i kredytów; wykup papierów wartościowych; udzielone pożyczki i kredyty; płatności wynikające z odrębnych ustaw, których źródłem finansowania są przychody z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa; inne operacje finansowe związane z zarządzaniem długiem publicznym i płynnością; płatności związane z udziałami Skarbu Państwa w międzynarodowych instytucjach finansowych Środki publiczne (2)

Inni donatorzy zagraniczni Kategorie środków publicznych: B: Środki z Unii Europejskiej i inne środki zagraniczne ŹRÓDŁO WPŁYWÓW CEL WYPŁAT Budżet UE Fundusze unijne Inni donatorzy zagraniczni (np. EFTA) WYDATKI PUBLICZNE (obowiązuje zasada funduszowania) Konkretny cel do sfinansowania ustalony przez donatora Określona procedura wydawania (pierwszeństwo umów międzynarodowych przed ustawami krajowymi) Odrębny rachunek i obsługa bankowa Sankcje za złamanie w/w zasad: zwrot otrzymanych środków karne odsetki wykluczenie z grona beneficjentów ( 3 lata) Środki publiczne (2)

C D ŹRÓDŁO WPŁYWÓW CEL WYPŁAT Kategorie środków publicznych: C: Przychody budżetowe // D: Przychody JSFP ŹRÓDŁO WPŁYWÓW CEL WYPŁAT C Skarbowe papiery wartościowe Otrzymane pożyczki i kredyty Spłacone pożyczki udzielone ze środków publicznych Prywatyzacja majątku Skarbu Państwa Sfinansowanie deficytu budżetowego = dostarczenie środków na pokrycie zaplanowanych wydatków publicznych D Działalność gospodarcza (odpłatna, komercyjna) Działalność statutowa ( w odpłatnej części) Własne potrzeby finansowe JSFP, z tym że część środków jest przekazywana budżetom publicznym Środki publiczne (2)

Wydatki publiczne Wydatki publiczne Nabywcze Transferowe Osobowe Podział wg doktryny Podział wg ustawy Nabywcze Transferowe Osobowe Rzeczowe Krajowe Zagraniczne Majątkowe Bieżące Elastyczne Sztywne Wydatki publiczne A: Bieżące B: Majątkowe C: Na obsługę długu SP D: Środki własne UE Środki publiczne (2)

Wydatki sztywne (wydatki prawnie zdeterminowane) Cechy Rodzaje 1 Obowiązek ich pokrycia wynika z ustaw / umów międzynarodowych / orzeczeń sądowych 2 Brak ich pokrycia może skutkować wystąpieniem beneficjenta na drogę sądową p-ko SP v JST 3 Ich wysokość, czas i tryb finansowania wyłącza swobodę decyzji o tworzeniu i wykonywaniu budżetu a Parytetowe b Progowe c Kompensacyjne Środki publiczne (2)

Kategorie wydatków publicznych: A: Wydatki bieżące Dotacje Celowe NFP 168: dotacje niewykorzystane = zwrot do 31 stycznia nast. roku NFP 169: dotacje sprzeniewierzone / nienależnie uzyskane = zwrot w ciągu 14 dni od stwierdzenia tych okoliczności Podmiotowe Przedmiotowe Inwestycyjne A 2 Subwencje Dla JST Wg przepisów ustawy o dochodach JST Dla partii politycznych Wymagany wynik wyborczy: > 3% partia, > 6% koalicja A 3 Świadczenia na rzecz osób fizycznych Wynagrodzenia i uposażenia dla pracowników sfery budżetowej NFP 112 a: W razie, gdy poziom długu publicznego do PKB > 55% zakazane są podwyżki dla pracowników „budżetówki” Środki publiczne (2)

Kategorie wydatków publicznych: B: Wydatki majątkowe Koszty utrzymania i funkcjonowania JSFP Ograniczenia: ustawa z 21.08.1997 r. o gospodarce nieruchomościami: Określenie katalogu i trybu wykonywania czynności prawnych, których przedmiotem mogą być nieruchomości SP i JST / Określenie organów uprawnionych do zawierania tych czynności prawnych / Przepisy o zasadach wyceny nieruchomości Zakup towarów i usług przez JSFP Ograniczenia: ustawa z 24.01.2004 r. - Prawo zamówień publicznych Jawność postępowania w sprawie udzielenia zamówienia publicznego / Określenie trybów postępowania: przetargowy - negocjacyjny - zamówienia z wolnej ręki - licytacja elektroniczna / Określone standardy zawierania (przez JSFP) oraz treści umów Zakup akcji i wniesienie udziałów do spółek Ograniczenia: NFP 49: Jednostki sektora finansów publicznych, z wyłączeniem JST, nie mogą posiadać, obejmować lub nabywać udziałów lub akcji w spółkach ani nabywać obligacji emitowanych przez podmioty inne niż SP / JST, a także udziałów w spółdzielniach, Inwestycje JSFP NFP 135: ( zgoda MSP - zakup / budowa budynków administracji rządowej; opinia MRR - inwestycje państwowych jednostek budżetowych > 300 000 zł) Środki publiczne (2)

Kategorie wydatków publicznych: C: Wydatki na obsługę długu SP Koszty emisji SPW Wypłacone odsetki i dyskonto od SPW Odsetki i prowizje od zaciągniętych przez SP kredytów / pożyczek Wypłaty z tytułu udzielanych gwarancji i poręczeń SP Środki publiczne (2)

Kategorie wydatków publicznych: D: Środki własne UE Odsetki i kary nakładane przez UE Cła handlowe Udział w podatku od towarów i usług Opłaty rolne Wpłaty bezpośrednie ( z tytułu PKB) Środki publiczne (2)

Środki publiczne w praktyce PL (1) ( Źródło: Sprawozdanie z wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej za rok 2012, NIK 2013) Dochody BP 2012 Plan = 293 mld zł / Wykonanie = 287 mld zł Wydatki BP 2012 Plan = 328 mld zł / Wykonanie = 318 mld zł PODATKOWE 248 mld zł VAT (PTU) = 120 mld zł AKCYZA = 60 mld zł PIT = 40 mld zł CIT = 25 mld zł OD GIER = 1.4 mld zł KOPALINOWY = 1.4 mld zł NIEPODATKOWE 37 mld zł WPŁATY JEDNOSTEK BUDŻETOWYCH = 15 mld zł DYWIDENDY OD S.A. + WPŁATY Z ZYSKU PP = 8 mld zł WPŁATA Z ZYSKU NBP = 6 mld zł CŁO = 2 mld zł JANOSIKOWE = 2,4 mld zł BEZZWROTNE ŚRODKI ZAGRANICZNE 2 mld zł DOTACJE I SUBWENCJE 162 mld zł DOTACJE DO FUS = 39 mld zł DOTACJE DO KRUS = 15 mld zł DOTACJE DLA JST = 40 mld zł DOTACJE PODMIOTOWE = 18 mld zł SUBWENCJA OGÓLNA DLA JST = 50 mld zł INNE WYDATKI 156 mld zł WYDATKI JEDNOSTEK BUDŻETOWYCH = 58 mld zł OBSŁUGA DŁUGU PUBLICZNEGO = 42 mld zł ŚWIADCZENIA DLA OSÓB FIZYCZNYCH = 23 mld zł WYDATKI MAJĄTKOWE = 15 mld zł ŚRODKI WŁASNE UE = 15,9 mld zł WKŁAD BP W FINANSOWANIE PROGRAMÓW UNIJNYCH = 11 mld zł Środki publiczne (2)

Środki publiczne w praktyce PL (2) ( Źródło: R Środki publiczne w praktyce PL (2) ( Źródło: R. Antczak, Na co rząd wydaje Twoje pieniądze?, „Puls Biznesu”, 24.07.2012 r.) 6887,82 zł Wpłata do budżetu państwa per capita 1248 zł Dotacja do ZUS 1117 zł Odsetki od długu publicznego 1007 zł Oświata 700 zł Administracja rządowa 589 zł Obrona narodowa 411 zł Dotacja do KRUS 407 zł Składka do UE 345 zł Emerytury mundurowe 210 zł Policja 203 zł Szkoły wyższe 103 zł Ochrona zdrowia 155 zł Drogi i koleje Środki publiczne (2)

Zasady gospodarowania środkami publicznymi Prawo finansów publicznych Środki publiczne (2)

Katalog zasad gospodarowania środkami publicznymi Praworządna gospodarka finansowa NFP 42/1 gromadzenie środków ze ściśle określonych ustawami tytułów NFP 43 równy dostęp do realizacji zadań finansowanych ze środków publicznych NFP 47 wybór najkorzystniejszej oferty Właściwe planowanie budżetowe NFP 42/2 niefunduszowanie ( = jedność materialna, = „wspólny kocioł”) NFP 51nieroszczeniowość NFP 52 jednostronna dyrektywność Racjonalne wydawanie środków publicznych NFP 44 celowość, terminowość, oszczędność NFP 46, 48 – 50, 112 A przykłady racjonalizacji wydatków publicznych Środki publiczne (2)

(wyjątek – NFP 42/3-4 i inne ustawy) ( Nie) funduszowanie Środki publiczne pochodzące z poszczególnych tytułów nie mogą być przeznaczane na finansowanie imiennie wymienionych wydatków, chyba że odrębna ustawa stanowi inaczej. Niefunduszowanie (zasada – NFP 42/2) Funduszowanie (wyjątek – NFP 42/3-4 i inne ustawy) Wydatki budżetowe ogółem Dochody majątkowe Podatki Opłaty publiczne Cele wskazane w akcie prawnym / w umowie międzynarodowej Środki europejskie Pomoc finansowa dla wskazanych w ustawie o dochodach JST gmin, powiatów i województw Wpłaty najbogatszych JST („janosikowe”) Środki publiczne (2)

Zasada nieroszczeniowości budżetu (NFP 51) 1. Wpłata podatków 2. Brak roszczenia o 1 3. Wypłata świadczeń publicznych 4. Brak roszczenia o 3 (na podstawie ustawy budżetowej) Art. 51. 1. Zamieszczenie w budżecie państwa dochodów z określonych źródeł lub wydatków na określone cele nie stanowi podstawy roszczeń ani zobowiązań państwa wobec osób trzecich, ani roszczeń tych osób wobec państwa. 2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do: 1) jednostek samorządu terytorialnego; 2) pozostałych jednostek sektora finansów publicznych. DONATOR BUDŻET BENEFICJENT Środki publiczne (2)

Zasada jednostronnej dyrektywności budżetu (NFP 52) STRONA DOCHODOWA Dotyczy: STRONA WYDATKOWA Charakter analityczny: Planowane dochody i przychody budżetowe są prognozą Budżet Państwa Budżety JST Plan finansowy jednostki budżetowej Charakter dyrektywny: planowane wydatki i rozchody budżetowe są limitem: podmiotowym przedmiotowym czasowym kwotowym Brak sankcji, gdy: Dochody > plan Dochody < plan Sankcje, gdy wydatkowanie środków naruszy którykolwiek z w/w limitów Przychody są prognozą Inne JSFP Koszty mogą być > plan, gdy: Przychody JSFP > plan Zobowiązania JSFP ≤ plan Dotacje dla JSFP ≤ plan Środki publiczne (2)

Racjonalizacja wydatków publicznych - przykłady NFP 46 Zrównoważony plan finansowy Zaciągane zobowiązania przez JSFP ≤ Planowe wydatki na zobowiązania minus (obligatoryjne składki + koszty spłaty obecnych zobowiązań) NFP 48 Zasada bezpiecznej kapitalizacji wolnych środków JSFP: Skarbowe papiery wartościowe Obligacje komunalne Depozyt u Ministra Finansów Lokaty w bankach krajowych NFP 49 Zakaz nabywania akcji, obligacji i udziałów w spółdzielniach przez JSFP ( z kilkoma wyjątkami) NFP 50 Zaostrzenie wymogów legislacyjnych dla aktów prawnych zwiększających wydatki JSFP lub zmniejszających dochody JSFP NFP 112a Reguła wydatkowa Wydatki BP rok < wydatki BP ( rok – 1) + współczynnik inflacji + max. 1 % ( nie dotyczy to wskazanych w tym przepisie wydatków sztywnych) NFP 128, 133,135 Ograniczenia w udzielaniu dotacji z budżetów publicznych Środki publiczne (2)