Rak piersi fakty polskie i małopolskie Leszek Kołodziejski Konsultant Wojewódzki w dziedzinie Chirurgii Onkologicznej

Rak piersi - Polska Zachorowalność 52/100 tys. Umieralność 25/100 tys. Wzrost zachorowalności 1970 - 1994 2,42% rocznie

Rak piersi – Polska zachorowalność roczna Województwo małopolskie – 1000 Kraków - 400

Wyleczalność raka piersi Polska 50% Kraków 55% „stara” UE 66% Kraje Skandynawskie 80%

Wyleczalność raka piersi 5 – letnie przeżycie chorych na raka piersi w krajach europejskich [na podstawie GLOBOCAN 2000].

Wykrywanie „wczesnego” raka piersi Polska 20% Kraje Skandynawskie 80%

Rak piersi - Polska I stopień wg. TNM - 5% II stopień wg. TNM - 45% III stopień wg. TNM - 40% IV stopień wg. TNM - 10%

Przyczyny późnego wykrywania raka piersi w Polsce późne zgłaszanie się chorych z objawami zaniedbywanie samobadania zaniedbywanie mammografii braki edukacji onkologicznej niska dostępność mammografii

Przyczyny niezadowalających wyników leczenia raka piersi w Polsce lekceważenie objawów przez chore i lekarzy niewykorzystywanie możliwości istniejących placówek służby zdrowia (profilaktyka wtórna) mylenie możliwości diagnostycznych mammografii i ultrasonografii zaniedbywanie systematycznych badań bierna postawa – oczekiwanie na darmowe „akcje”

Rak piersi - Polska cm 1,0 0.5 0 1 2 3 4 5 6 7 lat Wielkość guza

Rak piersi - badania przesiewowe rak piersi osiąga średnicę 1 cm po ok. 6 latach mammografia może wykryć rozrost nowotworowy, który ma średnicę 2-3 mm wydolność MMG wynosi ok. 90% 93% kobiet, u których rozpoznano raka piersi przekroczyła 40 r.ż.

Polskie fakty 80% chorych zgłasza się do lekarza średnio 7 miesięcy po zauważeniu pierwszych objawów choroby 55% chorych leczonych jest przez lekarzy przed skierowaniem do leczenia onkologicznego z niewłaściwym pierwszym rozpoznaniem przez 6 miesięcy

Kobiety o niepodwyższonym ryzyku zachorowania na raka piersi samobadanie piersi przed 25 rż (1x m-c) badanie przez lekarza od 30 rż (1x rok) mammografia co 1-2 lat od 40 rż USG piersi jako badanie uzupełniające

W Polsce … Systematyczne samobadanie piersi - 10 % kobiet Regularne badanie mammograficzne - 10 % kobiet Badanie piersi przez lekarza - wyjątkowo

Genetyczne czynniki ryzyka w raku piersi Mutacje genów BRCA1 i BRCA2 - ok. 2% populacji (75% przed 40 r.ż.) - mutacja BRCA1: 50% ch. na raka piersi - mutacja BRCA2: 30% ch. na raka piersi - wzrost ryzyka zachorowania na raka jajnika

Widoczne oznaki raka piersi wypuklenie skóry przez guz wciągniecie skóry/brodawki naciekanie/ owrzodzenie skóry „skóra pomarańczy”

Rozpoznanie raka piersi interdyscyplinarne chirurg radiodiagnosta patolog

Leczenie raka piersi interdyscyplinarne chirurg raditerapeuta chemioterapeuta

Czynniki prognostyczne i warunkujące racjonalne leczenie raka piersi zaawansowanie pTNM typ histologiczny i stopień złośliwości receptory

Leczenie radykalne raka piersi zależy od zaawansowania Chirurgia: radykalna amputacja piersi leczenie oszczędzające pierś (BCT) leczenie oszczędzające pachę (SN)

Rak piersi - leczenie chirurgia Zakres leczenia i sposób ustalamy na podstawie: - stopnia zaawansowania klinicznego wg TNM - postaci histologicznej guza * rak naciekający * rak nie naciekający (DCIS, LCIS )

BCT- leczenie oszczędzające pierś Rak piersi - leczenie BCT- leczenie oszczędzające pierś wycięcie guza piersi z potwierdzonym histologicznie marginesem zdrowych tkanek wycięcie węzłów chłonnych pachy lub dopracowana procedura SN radioterapia pozostawionej reszty gruczołu piersiowego z dodatkowym „ boostem” na lożę po wycięciu guza

W Polsce … Co druga chora rozpoczyna leczenie w III lub IV stopniu zaawansowania raka > 80 % amputacji piersi ~ 10 % leczenie oszczędzające pierś (BCT) ~ 1 % leczenie oszczędzające pachę (SN)

Względne przeciwwskazania do BCT młody wiek - poniżej 38 r.ż. rozległe mikrozwapnienia dookoła guza guz większy niż 3 cm średnicy nieokreślony guz w badaniu MMG drugostronna mastektomia znacząco obciążający wywiad rodzinny w kierunku raka piersi centralna lokalizacja guza

Rak piersi - biopsja węzła „wartownika” Definicja: pierwszy węzeł w układzie chłonnym pachy do którego spływa chłonka z danego obszaru gruczołu piersiowego Cel: ocena histologiczna układu chłonnego pachy pozwalająca na rezygnację z limfadenektomii Metoda: podanie radiokoloidu znaczonego Tc 99 z kilku wkłuć do gruczołu piersiowego w przeddzień operacji. Podczas operacji identyfikacja największego wychwytu i wycięcie węzła z histologicznym badaniem doraźnym Czułość : 93-98 % Możliwość takiego leczenia tylko w ośrodkach wyspecjalizowanych po zdobyciu własnego doświadczenia!

Dobrze przeprowadzona operacja chirurgiczna w raku piersi to: niezbędnie konieczne okaleczenie z możliwie najlepszym efektem kosmetycznym maksymalne ograniczenie ilości powikłań stworzenie warunków do dobrej kontroli miejscowej uzyskanie pełnej informacji o zaawansowaniu miejscowym i regionalnym choroby

Leczenie uzupełniające operację raka piersi miejscowe - napromienianie systemowe - chemioterapia hormonoterapia

Badania obrazowe mammografia – najważniejsze badanie ultrasonografia – badanie uzupełniające Przed badaniem obrazowym konieczne badanie fizykalne! Nigdy nie należy wykonywać w/w badań zamiennie!

Mammografia badanie wykrywające raka piersi przesiewowa – u bezobjawowych diagnostyczna – u klinicznie podejrzanych

Mammograficzne podejrzenie raka piersi guzek spikularny skupisko mikrozwapnień zaburzenia architektoniki gruczołu

Ultrasonografia młode kobiety diagnostyka zmian łagodnych weryfikacja zmian ogniskowych niebadalnych klinicznie

Wątpliwości co do charakteru zmian w piersi rozstrzyga biopsja wycinająca z badaniem histopatologicznym – rozpoznanie ostateczne!

Rak piersi - badania przesiewowe prawidłowe samobadanie piersi 1 raz w miesiącu od 20 r.ż. USG piersi co 24 miesiące od 30 do 39 r.ż. MMG piersi + badanie fizykalne piersi - pierwsze badanie w 40 r.ż. - następne co 18 miesięcy - koniecznie ze zdjęciami z poprzednich MMG - w razie trudności diagnostycznych USG

MMG - znaczenie kliniczne kontrola piersi (tzw. profilaktyka wtórna) rozpoznawanie patologii onkologicznej piersi wybór zakresu operacji (BCT v. MR) lokalizacja zmian podejrzanych - „kotwiczka” kontrola drugiej piersi (pacjentki po leczeniu onkologicznym)

Przyczyny niskiej wczesnej wykrywalności nowotworów złośliwych w Polsce bardzo słabe uświadomienie społeczne o rzeczywistym zagrożeniu nowotworami złośliwymi lekceważenie objawów zarówno przez chorych jak i lekarzy brak odpowiedniej wiedzy na temat możliwości profilaktyki pierwotnej i wtórnej nowotworów opóźnianie właściwej diagnostyki i leczenia nie wykorzystanie potencjału badań przesiewowych ustalonych dla wybranych nowotworów

Badania obrazowe zła interpretacja /nadmierna ufność w badanie/ nie wykonanie MMG przy podejrzanych klinicznie węzłach chłonnych pachy oparcie diagnostyki obrazowej tylko o badanie USG przy podejrzeniu raka piersi nie wykonanie badań oceniających potencjalną możliwość rozsiewu procesu nowotworowego /USG j.brzusznej- wątroba, rtg klatki piersiowej- płuca, scyntygrafia kośćca- kości/

Opóźnienie leczenia raka piersi w Polsce (M. Pawlicki 2002) średnio ogółem 5 miesięcy zła interpretacja 4 miesiące objawów przez lekarza metody niekonwencjonalne 3 miesiące (20% chorych!)

Leczenie niekonwencjonalne (wg. M. Pawlickiego 2002) Co 5 pacjent w Polsce: diety (głodówki) leki roślinne (huba, aloes, torf, zioła) mocz pierwiastki śladowe psie sadło nafta okłady drażnienie elektryczne i magnetyczne Bioenergoterapia efekt: 5 000 zgonów rocznie

Cele edukacji onkologicznej kobiet wyrobienie nawyków systematycznych badań (samobadanie + mammografia + lekarz) obniżenie poziomu lęku przed wykryciem raka (amputacja piersi) Korzyści: – wczesne wykrywanie – leczenie oszczędzające – poprawa wyleczalności

Rak piersi u młodych kobiet przebiega bardzo agresywnie Axelrod D i wsp. Breast cancer in young women J Am Coll Surg 2008, 206,1193.