Witam Państwa na wykładzie z podstaw makro-ekonomii, :)…

R Y N E K P R A C Y

1. CO TO ZNACZY BEZROBOCIE?

Są dwa źródła danych o sytaucji na rynku pracy: - Badania Ekonomicznej Aktywności Ludności (BAEL); - Dane z urzędów pracy.

BAEL (w tys.)… Ludzie w wieku produkcyjnym Bierni zawodowo Aktywni (14 016) Aktywni zawodowo Pracujący [16 075 (IV kwartał 2010 r.)] Bezrobotni (1 649) BAEL (15 i więcej lat, od 2001 r. 15-74 lat)

Pracujący: pracują minimum godzinę tygodniowo. BAEL (w tys.)… Ludzie w wieku produkcyjnym Bierni zawodowo (14 016) Aktywni zawodowo Pracujący [16 075 (IV kwartał 2010 r.)] Bezrobotni (1 649) Pracujący: pracują minimum godzinę tygodniowo. Bezrobotni: nie pracują, chcą pracować, mogą pracować. Bierni zawodowo: osoby w wieku 15 i więcej lat, które nie są aktywne zawodowo (np. student).

LUDZIE W WIEKU PRODUKCYJNYM AKTYWNI ZAWODOWO BIERNI ZAWODOWO PRACUJĄCY BEZROBOTNI Na podstawie BAEL oblicza się także: WSPÓŁCZYNNIK AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ i WSKAŹ-NIK ZATRUDNIENIA, czyli – odpowiednio - udział aktywnych za-wodowo i udział pracujących w liczbie ludności (w wieku 15 lat i więcej) ogółem.

LUDZIE W WIEKU PRODUKCYJNYM AKTYWNI ZAWODOWO BIERNI ZAWODOWO PRACUJĄCY BEZROBOTNI Np., w Polsce, zgodnie z wynikami BAEL z IV kwartału 2010 r.,: ludność aktywna zawodowo liczyła 17 724 tys. osób; WSPÓŁCZYNNIK AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ ludności w wieku 15 i więcej lat wynosił 55,8%; BEZROBOTNYCH było 1649 tys. osób, a zatem PRACOWAŁO 16 075 tys. osób, co oznacza, że: WSKAŹNIK ZATRUDNIENIA był równy 50,6%.

LUDZIE W WIEKU PRODUKCYJNYM AKTYWNI ZAWODOWO BIERNI ZAWODOWO PRACUJĄCY BEZROBOTNI DANE Z URZĘDÓW PRACY [18-59 lat (kobiety) i 18-64 lata (mężczyźni)*] Zatrudnieni: spełniają wymogi ustawy. Bezrobotni: nie pracują, chcą pracować, mogą pracować. ----------------------------------------------------------------------------- *Zob. Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytu-cjach rynku pracy (Dz. U. nr 99 z dnia 1 maja 2004 r.).

■ STOPA BEZROBOCIA jest to stosunek liczby bezrobot- LUDZIE W WIEKU PRODUKCYJNYM AKTYWNI ZAWODOWO BIERNI ZAWODOWO PRACUJĄCY BEZROBOTNI ■ STOPA BEZROBOCIA jest to stosunek liczby bezrobot- nych do liczby aktywnych zawodowo. BAEL, IV kwartał 2010: 9.3%. Urzędy pracy, koniec I 2011 r. : 13,0%.

Bezrobocie rejestrowane (w końcu roku) i „baelowskie”a (IV kwar-tał) w Polsce w latach 1990 – 2005 (w tys.) Lata Ogółem Stopa bezrobocia (w %) 1990 1126 - 6,5% 1991 2156 12,2% 1992 2509 2394 14,3% 13,7% 1993 2890 2595 16,4% 14,9% 1994 2838 2375 16,0% 13,9% 1995 2629 2233 13,1% 1996 2360 1961 13,2% 11,5% 1997 1826 1737 10,3% 10,2% 1998 1831 1827 10,4% 10,6% 1999 2350 2641 13.1% 15,3% 2000 2703 2760 15,1% 2001 3115 3186 17,5% 18,5% 2002 3217 3375 18,0% 19,7% 2003 3176 3273b 20,0%b 19,3% 2004 3000 3081 19,0% 2005 2773 2893 17,6% 16,7% 2006 2309 2076 14,8% 12,2 2007 1747 1448 11,2% 8,5% 2008 1474 1154 9,5% 6,7% 2009 1893 1471 11,9% 2010 1955 1649 12,3% 9,3% a Liczby pisane pogrubioną czcionką. b Od 2003 r. wyniki badań są uogólniane przy wykorzystaniu danych pochodzą-cych z Narodowego Spisu Powszechnego 2002 i nie są w pełni porównywalne z wy-nikami BAEL dla okresów wcześniejszych. Źródło: Dane GUS.

Bezrobocie rejestrowane i „baelowskie” w Polsce w latach 1990–2008 (w tys. osób) Ogółem Stopa bezrobocia (w %) 2008 1474 1154 9,5 6,7 2009 1893 1471 11,9 8,5 2010 1955 1649 12,3 9,3

Stopy bezrobocia rejestrowanego i „baelowskiego” w Polsce w la-tach 1990-2008 (w %). Ogółem Stopa bezrobocia (w %) 2008 1474 1154 9,5 6,7 2009 1893 1471 11,9 8,5 2010 1955 1649 12,3 9,3

Stopy bezrobocia w IV kwartale 2009 r Stopy bezrobocia w IV kwartale 2009 r. w Polsce i w innych kra-jach (w %) Kraje Bezrobocie Polska 8,9 Słowacja 13,6 Hiszpania 19,5 Francja 10,0 Niemcy 7,5 Finlandia 8,8 Czechy 8,0 Rosja Szwecja Węgry 10,7 Australia 5,5 Stany Zjednoczone Japonia 5,2 Wielka Brytania 7,7 Irlandia 13,3 Szwajcaria 4,6 Źródło: Eurostat, OECD , IMF

STRUKTURA POLSKIEGO BEZROBOCIA

STRUKTURA GEOGRAFICZNA polskiego bezrobocia [bezro-bocie rejes-trowane, koniec XII 2010 r.; średnia dla Polski 12,3%; (≈2:1). Województwo Stopa bezro- bocia (w %) Dolnośląskie 13,0 Kujawsko-Pomorskie 16,6 Lubelskie Lubuskie 15,6 Łódzkie 12,1 Małopolskie 10,4 Mazowieckie 9,4 Opolskie 13,1 Podkarpackie 15,8 Podlaskie 13,2 Pomorskie 12,2 Śląskie 9,9 Świętokrzyskie 14,7 Warmińsko-Mazurskie 20,0 Wielkopolskie 9,2 Zachodniopomorskie 17,4

Struktura geograficzna polskiego bezrobocia, grudzień 2010 r.

Zróżnicowanie poziomu bezrobocia w Polsce jest jeszcze bardziej wyraźne NA POZIOMIE POWIATÓW (≈10:1). Z jednej strony w woj. mazowieckim w powiecie SZYDŁOWIEC-KIM stopa bezrobocia wynosiła 35,1%, w radomskim – 29,6%;

Serwis internetowy Miejski ego Ośrodka Pomocy Społecznej w Szydłowcu: „Na terenie miasta i gminy Szydłowiec marazm, bezradność, brak motywacji, pesymizm, spowodowane brakiem pracy, stają się wręcz cechami społeczeństwa lokalnego. Prawie 40-sto procentowe bezrobocie powoduje, że problem ten dotyczy każdego, który albo jest bezrobotnym, albo żyje w obawie o utratę pracy w przyszłości, lub też ktoś z jego bliskich boryka się z tym problemem. Należy stwierdzić, że od 1995 r. gmina widnieje w rejes-trach powiatów zagrożonych szczególnie wysokim bezrobociem strukturalnym. Brak znaczących inwestycji, jak również brak zain-teresowania inwestorów zewnętrznych naszym regionem, rozdrob-nione i nieefektywne rolnictwo, słaba infrastruktura techniczna sprawiają, że miejsc pracy ubywa. Im dłużej osoba pozostaje bez pracy, tym trudniejsze stają się do pokonania bariery osobowoś-ciowe i charakterologiczne, spada wiara we własne możliwości i zmniejsza się zaradność życiowa, co opóźnia podjęcie pracy.”

Zróżnicowanie poziomu bezrobocia w Polsce jest jeszcze bardziej wyraźne NA POZIOMIE POWIATÓW (≈10:1). Z jednej strony w woj. mazowieckim w powiecie SZYDŁOWIEC-KIM stopa bezrobocia wynosiła 35,1%, w radomskim – 29,6%; w woj. warminsko–mazurskim w powiecie PISKIM – 31,5%, w bartoszyckim była równa 31,0%, w braniewskim – 30,9% w kę-trzyńskim – 28,3%, w węgorzewskim – 26,9%;

Zróżnicowanie poziomu bezrobocia w Polsce jest jeszcze bardziej wyraźne NA POZIOMIE POWIATÓW (≈10:1). Z jednej strony w woj. mazowieckim w powiecie SZYDŁOWIEC-KIM stopa bezrobocia wynosiła 35,1%, w radomskim – 29,6%; w woj. warminsko–mazurskim w powiecie PISKIM – 31,5%, w bartoszyckim była równa 31,0%, w braniewskim – 30,9% w kę-trzyńskim – 28,3%, w węgorzewskim – 26,9%; w woj. zachodniopomorskim w powiecie BIAŁOGARDZKIM stopa bezrobocia wynosiła 29,4%, w pyrzyckim – 27,2%, w drawskim 26,5%, w świdwińskim 27,1% w łobeskim 28,3%;

Zróżnicowanie poziomu bezrobocia w Polsce jest jeszcze bardziej wyraźne NA POZIOMIE POWIATÓW (≈10:1). Z jednej strony w woj. mazowieckim w powiecie SZYDŁOWIEC-KIM stopa bezrobocia wynosiła 35,1%, w radomskim – 29,6%; w woj. warminsko–mazurskim w powiecie PISKIM – 31,5%, w bartoszyckim była równa 31,0%, w braniewskim – 30,9% w kę-trzyńskim – 28,3%, w węgorzewskim – 26,9%; w woj. zachodniopomorskim w powiecie BIAŁOGARDZKIM stopa bezrobocia wynosiła 29,4%, w pyrzyckim – 27,2%, w drawskim 26,5%, w świdwińskim 27,1% w łobeskim 28,3%; w woj. pomorskim w powiecie NOWODWORSKIM – 27,9%;

Zróżnicowanie poziomu bezrobocia w Polsce jest jeszcze bardziej wyraźne NA POZIOMIE POWIATÓW (≈10:1). Z jednej strony w woj. mazowieckim w powiecie SZYDŁOWIEC-KIM stopa bezrobocia wynosiła 35,1%, w radomskim – 29,6%; w woj. warminsko–mazurskim w powiecie PISKIM – 31,5%, w bartoszyckim była równa 31,0%, w braniewskim – 30,9% w kę-trzyńskim – 28,3%, w węgorzewskim – 26,9%; w woj. zachodniopomorskim w powiecie BIAŁOGARDZKIM stopa bezrobocia wynosiła 29,4%, w pyrzyckim – 27,2%, w drawskim 26,5%, w świdwińskim 27,1% w łobeskim 28,3%; w woj. pomorskim w powiecie NOWODWORSKIM – 27,9%; w woj. dolnośląskim w powiecie GÓROWSKIM – 27,4%, w złoto-ryjskim – 26,5%;

Zróżnicowanie poziomu bezrobocia w Polsce jest jeszcze bardziej wyraźne NA POZIOMIE POWIATÓW (≈10:1). Z jednej strony w woj. mazowieckim w powiecie SZYDŁOWIEC-KIM stopa bezrobocia wynosiła 35,1%, w radomskim – 29,6%; w woj. warminsko–mazurskim w powiecie PISKIM – 31,5%, w bartoszyckim była równa 31,0%, w braniewskim – 30,9% w kę-trzyńskim – 28,3%, w węgorzewskim – 26,9%; w woj. zachodniopomorskim w powiecie BIAŁOGARDZKIM stopa bezrobocia wynosiła 29,4%, w pyrzyckim – 27,2%, w drawskim 26,5%, w świdwińskim 27,1% w łobeskim 28,3%; w woj. pomorskim w powiecie NOWODWORSKIM – 27,9%; w woj. dolnośląskim w powiecie GÓROWSKIM – 27,4%, w złoto-ryjskim – 26,5%; w woj. lubuskim w powiecie KROŚNIEŃSKIM – 27,1%, w żagań-skim – 26,6%;

Zróżnicowanie poziomu bezrobocia w Polsce jest jeszcze bardziej wyraźne NA POZIOMIE POWIATÓW (≈10:1). Z jednej strony w woj. mazowieckim w powiecie SZYDŁOWIEC-KIM stopa bezrobocia wynosiła 35,1%, w radomskim – 29,6%; w woj. warminsko–mazurskim w powiecie PISKIM – 31,5%, w bartoszyckim była równa 31,0%, w braniewskim – 30,9% w kę-trzyńskim – 28,3%, w węgorzewskim – 26,9%; w woj. zachodniopomorskim w powiecie BIAŁOGARDZKIM stopa bezrobocia wynosiła 29,4%, w pyrzyckim – 27,2%, w drawskim 26,5%, w świdwińskim 27,1% w łobeskim 28,3%; w woj. pomorskim w powiecie NOWODWORSKIM – 27,9%; w woj. dolnośląskim w powiecie GÓROWSKIM – 27,4%, w złoto-ryjskim – 26,5%; w woj. lubuskim w powiecie KROŚNIEŃSKIM – 27,1%, w żagań-skim – 26,6%; w woj. kujawsko-pomorskim w powiecie LIPNOWSKIM – 27%.

Z drugiej strony – w WARSZAWIE stopa bezrobocia równała się 3,4%, w POZNANIU – 3,5%, w SOPOCIE – 3,7%, w KATOWI-CACH – 3,8%, w KRAKOWIE – 4,7%, w GDAŃSKU, GDYNII, WROCŁAWIU - 5,4%. (Bezrobocie zarejestrowane, dane dotyczą końca grudnia 2010 r.)

Średnie bezrobocie w Polsce zwiększyło się w 2009 r. o około 2 pkt Średnie bezrobocie w Polsce zwiększyło się w 2009 r. o około 2 pkt. proc. Jednak lokalnie sytuacja jest o wiele gorsza. Na początku 2010 r. w 90 powiatach bezrobocie przekroczyło 20% (pół roku wcześniej było ich 50). Są miejsca, gdzie liczba bezrobotnych wzrosła w 2009 r. prawie dwukrotnie...

Bezrobocie DŁUGOOKRESOWE WAŻNE GRUPY BEZROBOTNYCH Bezrobocie DŁUGOOKRESOWE Bezrobocie MŁODYCH i STARYCH Bezrobocie UKRYTE i FIKCYJNE

BEZROBOCIE DŁUGOOKRESOWE Zarejestrowani bezrobotni w Polsce według czasu pozostawa-nia bez pracy (w końcu grudnia 2009 r.; w tys.; w %) Ogółem Czas pozostawania bez pracy (liczba miesięcy) Do 3 3-6 6-12 12-24 Ponad 24 1893 650 374 380 243 246 100,0 34,3 19,8 20,1 12,8 13,0 Źródło: Dane GUS.

W końcu 2009 r. 45,9% zarejestrowanych w Polsce osób bezrobot-nych pozostawało bez pracy 6 i więcej miesięcy, zaś pozbawionych pracy dłużej niż 12 miesięcy było 25,8% osób bezrobotnych.

BEZROBOCIE MŁODYCH I STARYCH Zarejestrowani bezrobotni w Polsce według wieku (w końcu grudnia 2009 r.; w tys., w %). Ogółem Wiek (w latach) Do 24 25-34 35-44 45-54 55 i więcej 1893 426 548 345 404 169 100,0 22,5 28,9 18,2 21,4 8,9 Źródło: Dane GUS.

Bezrobotni do 34 lat stanowili w Polsce w końcu 2009 r Bezrobotni do 34 lat stanowili w Polsce w końcu 2009 r. ponad poło-wę (51,6%) wszystkich bezrobotnych.

W roku akademickim 2002/ 2003 liczba 142 tys W roku akademickim 2002/ 2003 liczba 142 tys. BEZROBOTNYCH Z WYKSZTAŁCENIEM WYŻSZYM przewyższała roczną liczbę absolwentów studiów dziennych (134 tys.). W końcu 2005 r. wykształcenie wyższe miało już 152,4 tys. zarejestrowanych bezrobotnych w Polsce (5,5% wszystkich zarejes-trowanych bezrobotnych). W 2010 r. wyższe wykształcenie miało już 10,5 proc. bezrobotnych! (Dane GUS)

Przyczyny? Zdaniem wielu obserwatorów: Absolwenci nie mają praktycznych umiejętności. Brakuje im też odpowiedzialności, kreatywności, lojalności oraz umiejętności ra-dzenia sobie ze stresem. Do niskiego poziomu nauczania dochodzi zła struktura kształcenia. Wciąż uczelnie opuszczają humaniści czy spece od mar-ketingu i zarządzania, choć rynek od lat jest nimi nasycony. Wyższe wykształcenie coraz bardziej się dewaluuje.

BEZROBOCIE UKRYTE I FIKCYJNE Analizując sytuację na rynku pracy, należy także zwrócić uwagę na bezrobocie ukryte i bezrobocie fikcyjne. UKRYCI BEZROBOTNI to pozbawione pracy osoby, które – z różnych przyczyn – nie zarejestrowały się jako bezrobot-ne. Z kolei z BEZROBOCIEM FIKCYJNYM mamy do czy-nienia, gdy część zarejestrowanych bezrobotnych wcale nie chce podjąć pracy.

PRZEPŁYWY NA RYNKU PRACY Między poszczególnymi zbiorami osób na rynku pracy trwa zaska-kująco intensywny ruch. Np. w I kw. 2010 r. w Polsce napływ do zasobu bezrobocia wynosił 798 tys. osób, a odpływ 615 tys. osób. (16 075, 0 tys.) (16 075, 0 tys.) (1 649, 0 tys.) (1 649, 0 tys.) AKTYWNI ZAWODOWO (ZASÓB PRACY) (14 016, 0 tys.)

PRZEPŁYWY NA RYNKU PRACY Przepływy wewnątrz zbioru aktywnych zawodowo: (16 075, 0 tys.) (1 649, 0 tys.) (14 016, 0 tys.)

PRZEPŁYWY NA RYNKU PRACY Przepływy między zbiorem aktywnych zawodowo, a zbiorem bier-nych zawodowo: (16 075, 0 tys.) (1 649, 0 tys.) (14 016, 0 tys.)

PRZEPŁYWY NA RYNKU PRACY Między poszczególnymi zbiorami osób na rynku pracy trwa zaska-kująco intensywny ruch. Np. w I kw. 2010 r. w Polsce napływ do zasobu bezrobocia wynosiły 798 tys. osób, a odpływ 615 tys. osób. (16 075, 0 tys.) (1 649, 0 tys.) (14 016, 0 tys.)

PRZEPŁYWY NA RYNKU PRACY Między poszczególnymi zbiorami osób na rynku pracy trwa zaska-kująco intensywny ruch. Np. w I kw. 2010 r. w Polsce napływ do zasobu bezrobocia wynosiły 798 tys. osób, a odpływ 615 tys. osób. (16 075, 0 tys.) (1 649, 0 tys.) (14 016, 0 tys.)

PRZEPŁYWY NA RYNKU PRACY Między poszczególnymi zbiorami osób na rynku pracy trwa zaska-kująco intensywny ruch. Np. w I kw. 2010 r. w Polsce napływ do zasobu bezrobocia wynosiły 798 tys. osób, a odpływ 615 tys. osób. (16 075, 0 tys.) (1 649, 0 tys.) (14 016, 0 tys.)

PRZEPŁYWY NA RYNKU PRACY Między poszczególnymi zbiorami osób na rynku pracy trwa zaska-kująco intensywny ruch. Np. w I kw. 2010 r. w Polsce napływ do zasobu bezrobocia wynosiły 798 tys. osób, a odpływ 615 tys. osób. (16 075, 0 tys.) (1 649, 0 tys.) (14 016, 0 tys.)

2. RODZAJE BEZROBOCIA

Równowaga i nierównowaga na rynku pracy AJ LF LD E F RÓWNOWAGA NA RYNKU PRACY oznacza, że - przy danej pła-cy - zapotrzebowanie na pracę równa się ofercie pracy [punkt E na rysunku].

Równowaga i nierównowaga na rynku pracy AJ LF LD D C A B W2 NIERÓWNOWAGA NA RYNKU PRACY może być spowodowana zbyt wysokim lub zbyt niskim poziomem płac.

BEZROBOCIE NATURALNE I PRZYMUSOWE Równowaga na rynku pracy oznacza, że zapotrzebowanie na pracę równa się ofercie pracy [punkt E na rysunku (a)]. Istnieje wówczas BEZROBOCIE NATURALNE (odcinek EF tamże). W N W* AJ LF LD E F W1 D C A B W2 Równowaga i nierównowaga na rynku pracy

BEZROBOCIE NATURALNE I PRZYMUSOWE Równowaga na rynku pracy oznacza, że zapotrzebowanie na pracę równa się ofercie pracy [punkt E na rysunku (a)]. Istnieje wówczas BEZROBOCIE NATURALNE (odcinek EF tamże). W N W* AJ LF LD E F W1 D C A B W2 Równowaga i nierównowaga na rynku pracy ■ NATURALNIE (DOBROWOLNIE) BEZROBOTNI należą do zasobu pracy, lecz z własnej woli (winy?) nie pracują za rynkową płacę.

BEZROBOCIE NATURALNE I PRZYMUSOWE Jeśli realna płaca jest wyższa od płacy, której odpowiada równowaga na rynku pracy, pojawia się BEZROBOCIE PRZY-MUSOWE [zob. odcinek AB na rysunku (b)]. W N W* AJ LF LD E F W1 D C A B W2 Równowaga i nierównowaga na rynku pracy

BEZROBOCIE NATURALNE I PRZYMUSOWE Jeśli realna płaca jest wyższa od płacy, której odpowiada równowaga na rynku pracy, pojawia się BEZROBOCIE PRZY-MUSOWE [zob. odcinek AB na rysunku (b)]. W N W* AJ LF LD E F W1 D C A B W2 Równowaga i nierównowaga na rynku pracy ■ PRZYMUSOWO BEZROBOTNI to ci aktywni zawodowo, któ-rzy nie mogą znaleźć pracy za obowiązującą na rynku płacę.

BEZROBOCIE NATURALNE I PRZYMUSOWE NIEDOBÓR RĄK DO PRACY [zob. odcinek CD na ry-sunku (b)] istnieje przy płacy realnej niższej od płacy równowagi. W N W* AJ LF LD E F W1 D C A B W2 Równowaga i nierównowaga na rynku pracy

Rodzaje bezrobocia (I) NATURALNIE (DOBROWOLNIE) PRZYMUSOWE BEZROBOCIE ■ NATURALNIE (DOBROWOLNIE) BEZROBOTNI należą do zasobu pracy, lecz z własnej woli (winy?) nie pracują za rynkową płacę. ■ NATURALNA STOPA BEZROBOCIA jest to iloraz bezrobocia dobrowolnego (naturalnego) i zasobu pracy. ■ PRZYMUSOWO BEZROBOTNI to ci aktywni zawodowo, któ-rzy nie mogą znaleźć pracy za obowiązującą na rynku płacę.

BEZROBOCIE FRYKCYJNE, STRUKTURALNE, CYK-LICZNE Ekonomiści rozróżniają także bezrobocie: FRYKCYJNE - spowodowane naturalną mobilnością pracowników (np. zmiany miejsca pracy młodocianych)

BEZROBOCIE FRYKCYJNE, STRUKTURALNE, CYK-LICZNE Ekonomiści rozróżniają także bezrobocie: FRYKCYJNE - spowodowane naturalną mobilnością pracowników (np. zmiany miejsca pracy młodocianych) STRUKTURALNE - powstaje, gdy struktura zapotrzebowania na pracę – np. geograficzna, czasowa, kwalifikacji – nie odpowiada podaży pracy

BEZROBOCIE FRYKCYJNE, STRUKTURALNE, CYK-LICZNE Ekonomiści rozróżniają także bezrobocie: FRYKCYJNE - spowodowane naturalną mobilnością pracowników (np. zmiany miejsca pracy młodocianych) STRUKTURALNE - powstaje, gdy struktura zapotrzebowania na pracę – np. geograficzna, czasowa, kwalifikacji – nie odpowiada podaży pracy CYKLICZNE - wywołane zmniejszeniem się zagregowanych wy-datków, AEPL, w gospodarce

BEZROBOCIE FRYKCYJNE, STRUKTURALNE, CYK-LICZNE Rodzaje bezrobocia (II) FRYKCYJNE STRUKTURALNE CYKLICZNE BEZROBOCIE

Zdaniem wielu NATURALNE bezrobocie JEST SUMĄ bezrobocia STRUKTURALNEGO i FRYKCYJNEGO. Natomiast bezrobocie PRZYMUSOWE STANOWI głównie bezrobocie CYKLICZNE.

3. SZKODY POWODOWANE PRZEZ BEZROBOCIE Bezrobocie zmniejsza EFEKTYWNOŚĆ GOSPODAROWANIA. Z posiadanych zasobów trapione bezrobociem społeczeń-stwo wytwarza mniej dóbr niż przy pełnym zatrudnieniu. W efekcie potrzeby ludzi są gorzej zaspokojone. Np., pozbawieni pracy robot-nicy budowlani nie budują nowych mieszkań, więc bezdomni miesz-kają na dworcach.

3. SZKODY POWODOWANE PRZEZ BEZROBOCIE Bezrobocie zmniejsza EFEKTYWNOŚĆ GOSPODAROWANIA. Z posiadanych zasobów trapione bezrobociem społeczeń-stwo wytwarza mniej dóbr niż przy pełnym zatrudnieniu. W efekcie potrzeby ludzi są gorzej zaspokojone. Np., pozbawieni pracy robot-nicy budowlani nie budują nowych mieszkań, więc bezdomni miesz-kają na dworcach. Bezrobocie zaprzecza także SPRAWIEDLIWOŚCI, bo powoduje żywiołowe (przez nikogo nie kontrolowane) zmiany dochodów.

w % przeciętnego PNB z tego okresu BEZROBOCIE A EFEKTYWNOŚĆ Największym marnotrawstwem we współczesnej gospodarce jest wartość dóbr, które nie zostały wytworzone z powodu bezrobocia. Marnotrawstwo gospodarcze w okresach wysokiego bezrobocia Okres Przeciętna stopa bezrobocia (w %) Utracona produkcja w mld dolarów z 1984r. w % przeciętnego PNB z tego okresu Wielki Kryzys (1930-1939) 18,2 2100 340 Stagnacja lat pięćdziesiątych (1954-1960) 5,2 40 2 Stagnacja lat 1975-1984 7,8 1150 35 Źródło: P.A. Samuelson. W.D. Nordhaus, Ekonomia, t. I, Warszawa 1995, s. 327.

Także CZĘŚĆ wartości zasiłków i pomocy socjalnej dla bezrobot-nych jest dla społeczeństwa kosztem. Wszak te zasoby można by wy-korzystać inaczej. Jednak reszta tych środków służy właściwej alokacji pracy (dzięki nim na rynku pracy podaż i popyt są lepiej dopasowane, co zwięk-sza wydajność pracy).

PRZYKŁAD: Według wyliczeń Mieczysława Kabaja z IPiSS w Warszawie np PRZYKŁAD: Według wyliczeń Mieczysława Kabaja z IPiSS w Warszawie np. wzrost bezrobocia w Polsce w latach 1999–2002 o 1,3 mln osób spowodował utratę PKB o wartości około 115 mld zł (15,7% PKB i 82% dochodów budżetu państwa w 2001 r.).

BEZROBOCIE A SPRAWIEDLIWOŚĆ Bezrobocie jest również niesprawiedliwe, bo powoduje niekontrolo-wane zmiany dochodów. Zyski i straty konkretnych osób często nie są przy tym „zasłużone” (nie odpowiadają akceptowanym przez społeczeństwo kryteriom sprawiedliwości), lecz są przypadkowe (np. upadła kopalnia, na co nie miałem żadnego wpływu, więc jestem bezrobotny).

Zdaniem wielu ekonomistów, BEZROBOCIE DOBROWOLNE jest bardziej „zasłużone”, a więc mniej niesprawiedliwe, od BEZROBO-CIA PRZYMUSOWEGO. Dobrowolnie (frykcyjnie i strukturalnie) bezrobotni SAMI decydują o swoim losie. Np. zamiast zmiany kwalifikacji, pracy i za-robku wybierają zasiłek i świadczenia socjalne, wolny czas i możli-wość natrafienia na szczególnie atrakcyjną ofertę pracy.

Jednak dobrowolne bezrobocie CZĘSTO pogarsza sytuację dotknię-tych nim osób. (Pomyśl o strukturalnych bezrobotnych postawio-nych przed wyborem między migracją w poszukiwaniu pracy w nie swoim zawodzie, a brakiem jakiejkolwiek pracy). Skoro tak, to rów-nież bezrobocie dobrowolne MOŻE zostać uznane za przyczynę nie-sprawiedliwości...

Jeszcze bardziej dotkliwe od dobrowolnego jest BEZROBOCIE PRZYMUSOWE Jeszcze bardziej dotkliwe od dobrowolnego jest BEZROBOCIE PRZYMUSOWE. Przedłużający się spadek dochodów prowadzi do obniżenia się poziomu życia. Następuje wyobcowanie spowodowane przerwaniem kontaktów w środowisku zawodowym, dochodzi do powolnego zaniku kwalifikacji, pojawiają się: stres związany z po-czuciem mniejszej wartości, choroby, uzależnienia, przestępstwa, rozwody, samobójstwa.

Zwykle bezrobocie najmocniej dotyka osoby z niskimi docho-dami Zwykle bezrobocie najmocniej dotyka osoby z niskimi docho-dami. Skutkiem bywają wtedy nędza, bezdomność, przes-tępstwa, SAMOBÓJSTWA (na początku 2011 r. w Polsce tylko niespełna 17% bezrobotnych miało prawo do zasiłku).

Oto wypowiedź rzecznika prasowego GUS, prof. Wiesława Łago-dzińskiego: „Na samym dole drabiny społecznej znajdują się ubodzy ubogich, czyli ludzie żyjący w nędzy (...). W Polsce jest takich ludzi blisko 1 mln 900 tys. – 5% społeczeństwa. Znajdują różne sposoby na prze-życie – mieszkają na dworcach lub w kanałach, żyją w śmietnikach, zdecydowana większość przymiera głodem. Niektórzy z rozpaczy podejmują próby samobójcze. Samobójstwo z powodu nędzy jest w naszym kraju nowym zjawiskiem, podobnie jak dziedziczenie biedy. Dotyczy często bezdomnych, narkomanów, alkoholików, chorych na AIDS (...). Sczególnie biedotwórcze jest bezrobocie”. (Eliza Olczyk, Strach przed biedą, „Rzeczpospolita” z 27 sierpnia 1999 r.) W latach 1990–1995 liczba samobójstw w Polsce wzrosła w przy-bliżeniu o 56%.

Liczba bezrobotnych (w tys.) i samobójstw w Polsce, 1990-2000. BEZROBOCIE A SAMOBÓJSTWA W POLSCE I Liczba bezrobotnych (w tys.) i samobójstw w Polsce, 1990-2000. (Zob. B. Czarny, A. Kurowska, Horror oeconomicus, czyli prywatny koszt bezrobocia w Polsce.., w: http://ksap.gov.pl/BSP/rynek_pracy ).

BEZROBOCIE A SAMOBÓJSTWA W POLSCE II (Zob. Kurowska, A. Bezrobocie a zamachy samobójcze, „Ekonomista”, nr 3; 2006 r. )

ZWALCZANIE BEZROBOCIA PRZYMUSOWEGO 4. CO MOŻE ZROBIĆ PAŃSTWO? ZWALCZANIE BEZROBOCIA PRZYMUSOWEGO Aby zmniejszyć przymusowe bezrobocie, KLASYCY chcą ułatwiać rynkowi osiągnięcie stanu równowagi (np. chcą osłabiać związki za-wodowe). W N W* AJ LF LD E F G H

ZWALCZANIE BEZROBOCIA PRZYMUSOWEGO Zdaniem KEYNESISTÓW takie środki nie są skuteczne, bo płace są względnie stabilne, a główna przyczyna bezrobocia to zbyt mały po-pyt na pracę. Ich zdaniem lekarstwem na bezrobocie cykliczne jest ekspansywna polityka budżetowa i pieniężna. W N W* AJ LF LD E F G H LD1

ZWALCZANIE BEZROBOCIA PRZYMUSOWEGO [PRAWO OKUNA i HISTEREZA (samoutrwalanie się bezrobocia) utrudniają walkę z bezrobociem].

ZWALCZANIE BEZROBOCIA NATURALNEGO Inne instrumenty służą do zmniejszania bezrobocia naturalnego. Należą do nich m. in.: Obniżki opodatkowania dochodów z pracy. (Pamiętasz? Podatek podnosi cenę placoną przez nabywcę, obniża cenę otrzymywana przez sprzedawcę i zmniejsza skalę handlu opodatkowanym dobrem…).

ZWALCZANIE BEZROBOCIA NATURALNEGO Inne instrumenty służą do zmniejszania bezrobocia naturalnego. Należą do nich m. in.: 1. Obniżki opodatkowania dochodów z pracy, 2. Zmniejszanie zasiłków dla bezrobotnych* (niższa relacja zasiłku do płac, czyli tzw. stosunek zastąpienia). --------------------------------------------------------------------------------------- *Zasiłek ten państwo wypłaca przez pewien czas bezrobotnemu po utracie przezeń pracy w celu ochrony jego poziomu życia. Na przykład, w grudniu 2007 r. w Polsce wypłacany (w zasadzie) co miesiąc przez pół roku zasiłek wynosił 538,3 zł (zob. Obwieszczenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 5 kwietnia 2007 r. w sprawie wysokości zasiłku dla bezrobotnych, Moni-tor Polski, nr 29, poz. 326).

ZWALCZANIE BEZROBOCIA NATURALNEGO Inne instrumenty służą do zmniejszania bezrobocia naturalnego. Należą do nich m. in.: 1. Obniżki opodatkowania dochodów z pracy, 2. Zmniejszanie zasiłków dla bezrobotnych* (niższa relacja zasiłku do płac, czyli tzw. stosunek zastąpienia). 3. Środki służące aktywnemu zwalczaniu bezrobocia; np.: ulepszanie systemu pośrednictwa pracy, --------------------------------------------------------------------------------------- *Zasiłek ten państwo wypłaca przez pewien czas bezrobotnemu po utracie przezeń pracy w celu ochrony jego poziomu życia. Na przykład, w grudniu 2007 r. w Polsce wypłacany (w zasadzie) co miesiąc przez pół roku zasiłek wynosił 538,3 zł (zob. Obwieszczenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 5 kwietnia 2007 r. w sprawie wysokości zasiłku dla bezrobotnych, Moni-tor Polski, nr 29, poz. 326).

ZWALCZANIE BEZROBOCIA NATURALNEGO Inne instrumenty służą do zmniejszania bezrobocia naturalnego. Należą do nich m. in.: 1. Obniżki opodatkowania dochodów z pracy, 2. Zmniejszanie zasiłków dla bezrobotnych* (niższa relacja zasiłku do płac, czyli tzw. stosunek zastąpienia). 3. Środki służące aktywnemu zwalczaniu bezrobocia; np.: ulepszanie systemu pośrednictwa pracy, ułatwianie pracownikom zdobycie nowych kwalifikacji (np. tanie szkolenia, dotowanie firm zatrudniających na okres próbny ab- solwentów), --------------------------------------------------------------------------------------- *Zasiłek ten państwo wypłaca przez pewien czas bezrobotnemu po utracie przezeń pracy w celu ochrony jego poziomu życia. Na przykład, w grudniu 2007 r. w Polsce wypłacany (w zasadzie) co miesiąc przez pół roku zasiłek wynosił 538,3 zł (zob. Obwieszczenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 5 kwietnia 2007 r. w sprawie wysokości zasiłku dla bezrobotnych, Moni-tor Polski, nr 29, poz. 326).

ZWALCZANIE BEZROBOCIA NATURALNEGO Inne instrumenty służą do zmniejszania bezrobocia naturalnego. Należą do nich m. in.: 1. Obniżki opodatkowania dochodów z pracy, 2. Zmniejszanie zasiłków dla bezrobotnych* (niższa relacja zasiłku do płac, czyli tzw. stosunek zastąpienia). 3. Środki służące aktywnemu zwalczaniu bezrobocia; np.: ulepszanie systemu pośrednictwa pracy, ułatwianie pracownikom zdobycie nowych kwalifikacji (np. tanie szkolenia, dotowanie firm zatrudniających na okres próbny ab- solwentów), tanie kredyty na założenie przez bezrobotnych własnej firmy. --------------------------------------------------------------------------------------- *Zasiłek ten państwo wypłaca przez pewien czas bezrobotnemu po utracie przezeń pracy w celu ochrony jego poziomu życia. Na przykład, w grudniu 2007 r. w Polsce wypłacany (w zasadzie) co miesiąc przez pół roku zasiłek wynosił 538,3 zł (zob. Obwieszczenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 5 kwietnia 2007 r. w sprawie wysokości zasiłku dla bezrobotnych, Moni-tor Polski, nr 29, poz. 326).

ZWALCZANIE BEZROBOCIA NATURALNEGO Inne instrumenty służą do zmniejszania bezrobocia naturalnego. Należą do nich m. in.: 1. Obniżki opodatkowania dochodów z pracy, 2. Zmniejszanie zasiłków dla bezrobotnych* (niższa relacja zasiłku do płac, czyli tzw. stosunek zastąpienia). 3. Środki służące aktywnemu zwalczaniu bezrobocia; np.: ulepszanie systemu pośrednictwa pracy ułatwianie pracownikom zdobycie nowych kwalifikacji (np. tanie szkolenia, dotowanie firm zatrudniających na okres próbny ab- solwentów) - tanie kredyty na założenie przez bezrobotnych własnej firmy 4. Rozbudowa sieci transportu. --------------------------------------------------------------------------------------- *Zasiłek ten państwo wypłaca przez pewien czas bezrobotnemu po utracie przezeń pracy w celu ochrony jego poziomu życia. Na przykład, w grudniu 2007 r. w Polsce wypłacany (w zasadzie) co miesiąc przez pół roku zasiłek wynosił 538,3 zł (zob. Obwieszczenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 5 kwietnia 2007 r. w sprawie wysokości zasiłku dla bezrobotnych, Moni-tor Polski, nr 29, poz. 326).

Przedmiotem sporów jest skuteczność PRZEPISÓW CHRONIĄ-CYCH MIEJSCA PRACY (ang. employment protection legislation, EPL) Chodzi o prawne utrudnienie zwalniania pracowników (np. długie okresy wypowiedzenia, wysokie odprawy).

Prawne utrudnienie zwalniania pracowników (np Prawne utrudnienie zwalniania pracowników (np. długie okresy wypowiedzenia, wysokie odprawy). Maleje wtedy popyt na pracę, LD, i podaż pracy, AJ i LF. Firmy niechętnie zatrudniają pracowników w niepełnym wymia-rze czasu pracy, co powoduje np. zawodową dezaktywizację ko-biet. Wielkość bezrobocia zwykle się nie zmienia. Trudniej jest stracić pracę i trudniej jest znaleźć pracę. Ko-rzystają już pracujący, tracą bezrobotni. Ludzie przeciętnie mają pracę dłużej, a także dłużej szukają pracy. Rośnie odsetek długookresowych bezrobotnych.

PODSUMOWANIE Różne kraje zwalczają bezrobocie różnymi metodami. Stany Zjednoczone unikają interwencji państwa na ryn-ku pracy (słabe związki, niskie podatki od wynagrodzeń, niskie zasiłki, niskie wydatki na aktywne wspieranie zatrudnienia, słaba prawna ochrona miejsc pracy). Szwecja działa odwrotnie (silne związki zawodowe, wy-sokie podatki od wynagrodzeń, wysokie zasiłki, wysokie wydatki aktywne).

PODSUMOWANIE Różne kraje zwalczają bezrobocie różnymi metodami. Stany Zjednoczone unikają interwencji państwa na ryn-ku pracy (słabe związki, niskie podatki od wynagrodzeń, niskie zasiłki, niskie wydatki na aktywne wspieranie zatrudnienia, słaba prawna ochrona miejsc pracy). Szwecja działa odwrotnie (silne związki zawodoweA, wy-sokie podatki od wynagrodzeń, wysokie zasiłki, wysokie wydatki aktywne). Mimo to w obu krajach poziom bezrobocia jest podobny (w Szwecji przeciętna stopa bezrobocia w latach 1985-2005 wyno-siła 5,5%, a w Stanach 5,7%B). ------------------------------------------------------------------------------------ A Obserwatorzy zwracają uwagę na zalety koordynacji, czyli scentralizowa-nego charakteru negocjacji płacowych w Szwecji. Zapobiega ona wzajemnej rywalizacji silnych gałęziowych związków o wysokość podwyżek płac i wyści-gowi roszczeń płacowych. Podobne znaczenie ma koordynacja działań repre-zentantów pracodawców. BZob. OECD, Employment Outlook; obliczenia własne.

Tabela zawiera wyniki szacunków Nickela i Van Oursa siły od-działywania różnych metod obniżania bezrobocia w Wielkiej Bry-tanii i w Holandii u schyłku XX w. Sugerują one podobną skutecz-ność brytyjskich metod rynkowych i holenderskiej intensywnej interwencji państwa. Przyczyny spadku bezrobocia w Holandii i w Wielkiej Brytanii w la-tach dziewięćdziesiątych XX wieku Przyczyna Zmiana udziału w stopie bezrobocia (w p. proc.) Holandia Wielka Brytania Mniejsze związki zawodowe -0,83 -1,47 Słabszy wpływu związków na płace 0,58 -1,25 Aktywne zwalczanie bezrobocia -1,09 0,16 Koordynacja negocjacji płacowych -2,53 Stosunek zastąpienia -0,41 -0,48 Podatki od wynagrodzeń -0,24 -0,72 ŁĄCZNIE -4,52 -3,76 Źródło: Nickel, Van Ours, The Netherlands and the UK: A European Un-employment Miracle, w: Economic Policy, 2000, vol. 30, s. 135-80.