BANKOWOŚĆ DETALICZNA (5) Rola banków w mobilizowaniu oszczędności gospodarstw domowych dr Błażej Lepczyński

Plan wykładu Co to są oszczędności i jakie są podstawowe formy oszczędzania? Depozyty, ich rola, rodzaje Gwarantowanie depozytów i pokusa nadużycia Produkty strukturyzowane Strategie inwestycyjne

Oszczędności i formy oszczędzania Oszczędzanie to dobrowolne powstrzymywanie się od konsumpcji zasobów. Oszczędności to zasoby oddane do dyspozycji inwestorów dla celów produkcyjnych. Oszczędzając dbamy o ochronę pieniędzy, inwestując podejmujemy ryzyko w celu poszukiwania zysków. Formy: sektor bankowy rynek kapitałowy (bezpośrednie, pośrednie) dzieła sztuki nieruchomości złoto 3

Motywy oszczędzania i determinanty wpływające na poziom oszczędności Główne motywy oszczędzania: Przezornościowy (rezerwa na sytuacje losowe) Utrzymanie standardu życia w okresie, kiedy nie otrzymuje się dochodów z pracy Potrzeby edukacyjne dzieci Uzyskiwanie dodatkowych dochodów z tytułu odsetek, wzrostu wartości majątku Determinanty: wielkość dochodu do dyspozycji poziom dobrobytu (zamożności) społeczeństwa wysokość stóp procentowych dostępność poziom zaspokojenia konsumpcji 4

Model oszczędzania/inwestowania Model systemu finansowego Stopień dojrzałości rynku Zamożność Kultura Czynniki demograficzne 5

Dominacja sektora bankowego w mobilizowaniu oszczędności gospodarstw domowych Struktura aktywów finansowych polskich gospodarstw domowych (2009) 6

Charakterystyka polskiego rynku depozytów gospodarstw domowych Depozyty gospodarstw domowych stanowią ok. 60% depozytów ogółem Wielkość depozytów w relacji do PKB mniejsza niż w krajach zachodnioeuropejskich (Polska ok. 30%) Dominacja depozytów złotowych Dominacja depozytów krótkoterminowych 7

Najważniejsze kwestie Depozyty Najważniejsze kwestie RODZAJE GWARANCJE, PODATKI ZNACZENIE DLA KLIENTÓW, BANKÓW KANAŁY DYTRYBUCJI 8

Rodzaje lokat Bieżące i terminowe Stałe, zmienne oprocentowanie kapitalizacja odsetek lub bez Progresywne Negocjowane Rentierskie Konta oszczędnościowe Lokaty jednodniowe Lokaty z funduszem inwestycyjnym e-lokaty 9

Gwarantowanie depozytów Kryterium Charakterystyka Wysokość gwarancji 100 tys. euro (jednolity w całej UE) Zasady Brak kompensacji i koasekuracji Jakie depozyty objęte są gwarancjami? Imienne depozyty złotowe i walutowe osób fizycznych, prawnych (w tym JST) Zasady obliczania kwoty gwarantowanej Rachunek wspólny (odrębna kwota) Odzyskiwanie kwot pow. limitu Wierzytelność deponenta do banku; kwota może być odzyskana w drodze podziału majątku upadłego w ramach postępowania upadłościowego 10

Depozyty z perspektywy banków Podstawowe źródło pasywów Relatywnie tanie źródło pieniądza Stabilne źródło pieniądza Duża pracochłonność Dystrybucja a koszt pozyskania depozytów Fundusz ochrony środków gwarantowanych a koszt pozyskania depozytów 11

Jak ubezpieczenie depozytów zniekształca zachowania banków i prowadzi do pojawienia się pokusy nadużycia? Aktywa Pasywa Rezerwy 100 tys. $ Kw 100 tys. $ Smith National Bank Aktywa Pasywa Środki pien. 100 tys. $ Akcje banku 100 tys. $ Majątek netto 200 tys. $ Pan Smith Bank Smith’a oferuje wyższe oprocentowanie niż konkurenci (10%) i przyciąga 900 tys. $ oszczędności Aktywa Pasywa Rezerwy 1 mln $ Depozyty 900 tys. $ Kw 100 tys. $ Smith National Bank Smith gra w ruletkę. Stawia 1 mln $ na czarne i zabezpiecza tą inwestycję stawiając 100 tys. $ na czerwone Aktywa Pasywa 1 mln $ (czarne) Depozyty 900 tys. $ Kw 100 tys. $ Smith National Bank 12

Wygrana pomniejszona o odsetki 1,91 mln $ Depozyty 900 tys. $ Aktywa Pasywa 100 tys. $ (na czerwone) Akcje banku 100 tys. $ Majątek netto 200 tys. $ Pan Smith Jeżeli wygrają czerwone to bank upadnie i akcje Pana Smith’a staną się bezwartościowe ...ale deponenci są chronieni przez fundusz gwarantowania depozytów, a Pan Smith, co prawda ma akcje bezwartościowe, to jednak wygrywa 100 tys. $. System gwarantowania depozytów daje Panu Smith doskonałe zabezpieczenie Jeśli wygrają czarne? Aktywa Pasywa Wygrana pomniejszona o odsetki 1,91 mln $ Depozyty 900 tys. $ Kw 1,01 mln $ Smith National Bank Aktywa Pasywa Obstawione czerwone zero $ Akcje 1,01 mln $ Majątek 1,01 mln $ Pan Smith Wniosek z tego przykładu: Gwarantowanie depozytów zachęca do podejmowania nadmiernego ryzyka, bo szanse na zysk są zachęcające, przy zerowej stracie. 13

Produkty strukturyzowane – definicja, cechy, formy Produkt strukturyzowany to instrument finansowy spełniający następujące cechy: ochrona kapitału (pełna lub częściowa) ustalony czas trwania inwestycji stopa zwrotu oparta na z góry określonej formule wbudowany instrument pochodny W najprostszej postaci lokata strukturyzowana to połączenie obligacji zerokuponowej z opcją. Forma inwestycji łącząca najczęściej gwarancję kapitału z potencjalnie wysokim zyskiem. 14

Wartość rynku produktów strukturyzowanych w Polsce Liczba i wartość sprzedanych produktów strukturyzowanych w Polsce latach 2005-2010 (dane kwartalne) Wartość rynku produktów strukturyzowanych w latach 2006-2010 (mld zł) Źródło: Komisja Nadzoru Finansowego, Produkty strukturyzowane w Polsce w latach 2000-2010, Warszawa, grudzień 2010, s. 17. * Dane za I półrocze 2010 roku Źródło: Komisja Nadzoru Finansowego, Produkty strukturyzowane w Polsce w latach 2000-2010, Warszawa, grudzień 2010, s. 18. 15

Konstrukcja produktu strukturyzowanego Opcja przynosi zysk wartość Opcja Zysk emitenta Obligacja zero- kuponowa Wartość kapitału Opcja Obligacja zero- kuponowa czas Kapitał Początek inwestycji Termin wykupu 16

Instrumenty bazowe Surowce Indeksy Waluty Akcje Stopy procentowe Ratingi Przykład: indeks S&P 500 (zawiera wartość akcji 500 największych spółek notowanych na giełdzie nowojorskiej) 17

Formy produktów strukturyzowanych Lokata strukturyzowana Ubezpieczenia na życie i dożycie - Certyfikat depozytowy (bankowy papier wartościowy) 18

Rodzaje ryzyk ponoszonych przez bank i klienta Rynkowe (ewentualny zysk uzależniony jest od zachowania się ceny instrumentu bazowego, na który wystawiona jest opcja Kredytowe, związane z wiarygodnością wystawcy opcji Ewentualnie ryzyko upadłości, jeśli produkt nie jest objęty gwarancją BFG Możliwość wycofania środków przed terminem Ograniczona płynność Biznesowe, jeśli wartość subskrypcji okaże się niższa od planowanej. 19

Produkty strukturyzowane a BFG Umowa musi być podpisana z bankiem Emisja produktu musi być czynnością bankową w rozumieniu ustawy Prawo Bankowe 20

Zalety i wady z punktu widzenia klientów Możliwość uzyskania zysku przy gwarancji kapitału Oparcie na instrumencie bazowym, do którego nie ma dostępu przeciętny klient WADY Niezrozumiałość dla klientów z powodu skomplikowania instrumentu 21

Przykład produktu strukturyzowanego 2-letnie Bankowe Papiery Wartościowe Strukturyzowane Cechy: produkt oparty na wzroście indeksu S&P 500 Zysk (za każde 10% wzrostu indeksu 8% zysku) Wartość indeksu wzrosła Wartość indeksu nie zmieniła się lub spadła Zwrot kapitału 22