Socjologia kultury popularnej wykład 2: Skąd się wzięła kultura popularna?

Czy kultura popularna jest uniwersalna? Jeżeli będziemy ją traktować jako kulturę ludu, dla ludu, kulturę ludową to jest ona uniwersalna, bo zawsze istnieli podporządkowani Jeżeli zdefiniujemy ją jako kulturę, której zadaniem jest dostarczenie zróżnicowanych przyjemności, zróżnicowanym jednostkom, to nie ma ona charakteru uniwersalnego

Dlaczego kultura popularna nie jest uniwersalna? By mogła ona zaistnieć muszą zostać spełnione następujące warunki: zaspokojenie podstawowych potrzeb umożliwiających przetrwanie (warunek pojawienia się przyjemności) pojawienie się możliwości wybierania (dobrowolność korzystania z dóbr kultury) wszyscy wiedzą wszystko (dostępność informacji) społeczne zróżnicowanie i potrzeba komunikacji innym kim jestem Wniosek- kultura popularna jest kulturą nowoczesną.

Skąd się wzięła kultura popularna?(1) Dwie klasyczne odpowiedzi: Kultura popularna jako funkcja industrializacji skierowana do proletariatu Kultura popularna jako funkcja nowego, amerykańskiego społeczeństwa i źródło jego tożsamości.

Skąd się wzięła kultura popularna?(2) Alternatywna propozycja 1. Kultura popularna jako kultura dostarczająca zróżnicowanych przyjemności zróżnicowanym jednostkom rodzi się w Europie, w XVIII wieku 2. Kultura popularna jest odpowiedzią na potrzeby rodzącej się klasy społecznej –burżuazji (potrzeba prestiżu) 3. Główne źródła kultury popularnej: gra statusowa (Veblen: ostentacyjna konsumpcja oraz próżnowanie na pokaz) Grant McCracken: uruchomienie mechanizmów mody (zamiast patyny) Przyjemności dostępne homogenicznej grupie (arystokracja) stają się dostępne dla innych

Skąd się wzięła kultura popularna?(3) Inne źródła: Ekspansja systemu kapitalistycznego system, który nie jest nakierowany na zaspokojenie potrzeb, ale na generowanie zysku poprzez wytwarzanie nowych potrzeb (C.Campbell) Czas wolny jako czas produktywny Upowszechnianie informacji na temat pragnień Wyzwolenie jednostki z feudalnych zależności (hedonizm jako odkrywanie siebie) Produktywność oznaczająca egalitarny dostęp

Skąd się wzięła kultura popularna?(4) Inne źródła (cd.) 2. Urbanizacja (kultura popularna to kultura miejska) wykorzenienie- poszukiwanie nowych tożsamości miasto jako przestrzeń życia Obcych Przestrzenie publiczne jako miejsce realizacji przyjemności voyeurystycznych i ekshibicjonistycznych.

Skąd się wzięła kultura popularna?(5) Inne źródła (cd.) 3. Nowe modele jednostki (Peter Corrigan): Romantyzm (C. Campbell) Indywidualizm Wewnątrzsterowność (Weber, Elias, Foucault) 4. Powyższe procesy są założycielskie dla kultury popularnej i konstytuują pierwszą fazę jej rozwoju: przyjemności są dostępne dla zróżnicowanych jednostek (początkowo- burżuazja i arystokracja)

II faza rozwoju kultury popularnej- umasowienie (koniec XIX wieku- lata 50-te XX wieku) Istota: przyjemności są dostępne dla wszystkich, ale mają one dosyć jednorodne źródło Źródła umasowienia: Umasowienie produkcji- fordyzm i tayloryzm; rozwój przemysłu reklamowego (kino hollywoodzkie; product placement), nowe formy upowszechniania dóbr Zmiany kulturowe: kultura jako produkt; obowiązek szkolny; media i rozkwit wyobraźni Zmiany społeczne: egalitaryzacja; mobilność; nowe typy autorytetów Wynalazki: prąd elektryczny; samochód; urządzenia do reprezentowania i kreowania rzeczywistości.

III faza rozwoju kultury popularnej: odmasowienie (lata 60-te XX wieku, połowa pierwszej dekady XXI) Istota: korzystają wszyscy, ale ze zróżnicowanych dóbr i w odmienny sposób. Zmiany kulturowe: autoteliczność kultury i jej różnicowanie- zmiana sposobu wytwarzania dóbr (postfordyzm); ruchy kontestacyjne i kontrkulturowe (nowe potrzeby oraz upolitycznienie konsumpcji, kultura młodzieżowa); 2. Zmiany społeczne: dekolonizacja; polityka różnicy; indywidualizm rywalizacyjny; 3. Zmiany technologiczne: globalizacja i różnicowanie mass-mediów; narzędzia prosumpcji; teleobecność i Internet (połowa lat 90-tych- upowszechnienie środowiska www)

IV faza rozwoju kultury popularnej: umasowienie praktyk tworzenia oraz monopolizacja narzędzi umożliwiających tworzenie- dziś Umasowienie praktyk tworzenia (prosument, pro-am; inteligentny tłum itd.) Użytkownik kultury popularnej jako jej twórca (web 2.0; kultura + rękodzielnicza; fani) Wytwarzanie nie dóbr, ale relacji (potrzeba bycia podłączonym; istotność uwagi) Ingerencja w sposób funkcjonowania przemysłu kulturowego (bojkot konsumencki 1; fan jako producent [kultura zrzuty]) II. Monopolizacja narzędzi tworzenia: Koncentracja na rynku mediów i nowych technologii- monopole Praca konsumentów jako środek wytwarzania uwagi i zaufania Emergencja grup docelowych Emergencja badań konsumenckich. Cenzura

Pytania do egzaminu Jakie są warunki konieczne, by mogła zaistnieć kultura popularna? Jaki jest związek kultury popularnej z rosnącą siłą burżuazji? Na czym polega różnica pomiędzy modą a patyną rozumianymi jako modele wyróżnienia? Jakie były powody odmasowiania kultury popularnej? W czym przejawia się proces umasowienia praktyk tworzenia kultury popularnej? Jakie są konsekwencje monopolizacji narzędzi tworzenia kultury popularnej

Rekomendowane lektury dodatkowe: Lash S. C. Lury, Global culture industry. The Mediation of Things, Londyn, 2007 Salmi H., Europa XIX wieku. Historia kulturowa, Kraków, 2010 Krajewski M., Opór i kultura materialna, Kultura współczesna, 2/2010