Seminarium dyplomowe - Podstawy metodologiczne (1) dr hab. Marek Szczepański

Zagadnienia Rodzaje prac dyplomowych oraz ich funkcje Kryteria oceny prac dyplomowych Błędy logiczne występujące w pracach naukowych Podstawowe metody stosowane w naukach ekonomicznych, w tym – naukach o zarządzaniu Techniczne wymogi pisania prac dyplomowych

RODZAJE PRAC DYPLOMOWYCH Prace wyłącznie lub głównie literaturowe. Prace empiryczno-analityczne. Prace empiryczno-syntetyczne.

PODSTAWOWE CZYNNOŚCI STOSOWANE W BADANIACH NAUKOWYCH OPIS. WYJAŚNIANIE (EKSPLANACJA). PRZEWIDYWANIE. SPOSOBY UPRAWOMACNIANIA (UZASADNIANIA) CZYNNOŚCI BADAWCZYCH I ICH REZULTATÓW. KRYTERIA OCENY REZULTATÓW POZNAWCZYCH.

Kryteria oceny prac dyplomowych jasne postawienie problemu badawczego znajomość i umiejętność zastosowania metod badawczych samoświadomość metodologiczna znajomość literatury naukowej umiejętność posługiwania się źródłami samodzielność spełnianie wymogów formalnych (układ pracy - strona tytułowa, spis treści, wstęp, rozdziały, podsumowanie, przypisy, literatura).

FUNKCJE PRAC DYPLOMOWYCH POZNAWCZA - wzbogacenie wiedzy szczegółowej związanej z tematem pracy WERYFIKACYJNA - potwierdzenie poziomu opanowania wiedzy i umiejętności przewidzianych programem studiów KSZTAŁCĄCA - rozwijanie umiejętności samodzielnego rozwiązywania problemu wynikającego z tematu pracy i przedstawienie tego rozwiązania w poprawnej formie pisemnej POTWIERDZAJĄCA UMIEJĘTNOŚĆ STOSOWANIA METODOLOGII NAUKOWEJ Źródło: J.Jura, J. Roszczypała, Metodyka przygotowania prac dyplomowych, Warszawa 2000.

OPIS Opis - odpowiedź na pytanie : jak jest ? (jak było ?) Opis jako charakterystyka zjawisk lub prawidłowości w określonym czasie i przestrzeni (np. dane statystyczne). Opis jako prawo nauki (twierdzenie ściśle ogólne). Opis jako zbiór tez zdroworozsądkowych.

WYJAŚNIANIE (EKSPLANACJA) Wyjaśnianie (eksplanacja) - udzielanie odpowiedzi na pytanie: dlaczego tak jest ? Wyjaśnianie w nauce - odwołanie się do praw nauki (twierdzeń ściśle ogólnych) i wskazanie, że dane zjawisko (prawidłowość) jest szczególnym przypadkiem ogólnego twierdzenia. Zastosowanie praw logiki w wyjaśnianiu naukowym.

WYJAŚNIANIE STANDARDOWE 1. Wskazanie, że wyjaśniane zjawisko jest scharakteryzowane w następniku prawa nauki. 2. Przytoczenie tego prawa nauki. 3. Wskazanie, że wyjaśniane zjawisko spełnia warunki zawarte w poprzedniku. 4. Wyciągnięcie wniosku (jeśli spełniony jest poprzednik prawa nauki i prawo jest prawdziwe, to musi być spełniony następnik. Warunki opisane w poprzedniku są więc przyczyną opisywanego zjawiska).

WYJAŚNIANIE FUNKCJONALNE 1. Wskazujemy, że z a p r z e c z e n i e wyjaśnianego zjawiska znajduje się w poprzedniku jakiegoś prawa nauki. 2. Przytaczamy to prawo w pełnej postaci. 3. Stwierdzany, ze jego następnik nie został spełniony. 4. Z przesłanek w pkt. 2 i 3 wnioskujemy, że również poprzednik prawa nie został spełniony. Prawdziwa jest „negacja negacji” wyjaśnianego zjawiska - czyli potwierdzenie.

WYJAŚNIANIE STANDARDOWE 1. Stwierdzenie faktu. 2. Pytanie o przyczynę (dlaczego tak jest ?). 3. Wybór takiej zależności przyczynowo-skutkowej, której poprzednik jest najbardziej prawdopodobny, a następnik opisuje wyjaśniane zjawiska. 4. Ustalenie, czy spełniony jest poprzednik. 5. Zastosowanie wnioskowania według formuły ponendo ponens. 6. Odpowiedź.

Modus ponendo ponens (łac. sposób potwierdzający przez potwierdzenie) Tautologia rachunku zdań mówi, że jeśli uznajemy prawdziwość poprzednika prawdziwej implikacji, to musimy uznać też prawdziwość jej następnika: Analogiczny schemat wnioskowania dedukcyjnego ma postać: [( p  q)  p ]  q Jeżeli p, to q p. Zatem: q.

BŁĘDY LOGICZNE

BŁĘDY FORMALNE Stwierdzenie następnika: p  q p _____ p Jeżeli Oskar otrzyma stypendium, to oświadczy się Michalinie. Oskar oświadczył się Michalinie. A zatem Oskar otrzymał stypendium Poprawna reguła: modus ponendo ponens: p  q

BŁĘDY FORMALNE odwrócenie implikacji p  q _____ q  p Jeżeli Stanisław będzie dobrze przygotowany, to zda egzamin. Jeżeli Stanisław zdał egzamin, to był dobrze przygotowany. Poprawna reguła kontrapozycji:  q   p

BŁĘDY FORMALNE zanegowanie poprzednika: p  q  p ____  q Jeżeli Michał mieszka w Poznaniu, to wie jak wygląda budynek Opery. Michał nie mieszka w Poznaniu. Zatem Michał nie wie, jak wygląda budynek Opery. Poprawna reguła: modus tollendo tollens: p  q _____

błędy definiowania Nauka jest tym, czym zajmują się uczeni. błędne koło w definiowaniu (circulus in definiendo) Nauka jest tym, czym zajmują się uczeni.

błędy definiowania błędy zakresowe (definicje równościowe): definicja za „wąska” definicja za „szeroka” krzyżowanie się zakresów błąd rozłączności, definicja sprzeczna („Pająk jest to owad drapieżny” - definiendum wyklucza się z definiensem) błąd definiowania przez zaprzeczenie Makroekonomia nie jest mikroekonomią. Liberał jest to osoba zwalczająca antyliberalizm.

błąd ekwiwokacji ekwiwokacja – zmiana sensu jednego z pojęć „Przeżywanie najsilniejszych jest podstawowym prawem, podstawowe prawo to ma do siebie, że powinno być respektowane. Tak więc nic nie stoi na przeszkodzie by potraktować protesty i roszczenia rozmaitych nieudaczników, co nie radzą sobie w konkurencyjnym społeczeństwie, tak jak należy – po prostu jako wykroczenie przeciw prawu.”

wieloznaczność syntaktyczna amfibolia Kryzys gospodarczy wywołał chaos na rynkach finansowych. Podejmowanie tego typu działań ułatwia pozyskanie odpowiedniej kadry. Pożyczałam książkę od koleżanki, która była bardzo zniszczona. Dzieci dostrzegły rekiny. Dziś na spacerze nauczyłam się odróżniać kruki i gawrony od siebie. gr. amphibolos = dwuznaczny, wątpliwy

WYJAŚNIANIE W EKONOMII 6 rodzajów wyjaśnianych zjawisk gospodarczych: 1) cele gospodarcze 2) wiedza ekonomiczna 3) ludzkie decyzje 4) czynności gospodarcze 5) stan gospodarki 6) proces gospodarczy.

TYPY WYJAŚNIEŃ STOSOWANYCH W EKONOMII WYJAŚNIANIE STANDARDOWE (STANU LUB PROCESU GOSP.) INTERPRETACJA HUMANISTYCZNA (CZYNNOŚCI, DECYZJE LUDZKIE) WYJAŚNIANIE STANU POINFORMOWANIA (STANU WIEDZY). EKSPLANACJA PREFERENCJI (PODMIOTU GOSPODARCZEGO).

WYJAŚNIANIE „MOCNE” I „SŁABE” WYJAŚNIANIE „MOCNE” - WSKAZANIE PEWNEGO ZJAWISKA GOSP. JAKO PRZYCZYNY INNEGO ZJAWISKA GOSP. WYJAŚNIANIE „SŁABE” - WSKAZANIE ZJAWISKA NIEGOSP. JAKO PRZYCZYNY ZJAWISKA GOSP.

OPIS - WYJAŚNIANIE –POSTULOWANIE - INŻYNIERIA GOSP. Ekonomia opisu: j a k w życiu gosp. jest ? Ekon. wyjaśniania: d l a c z e g o w życiu gosp. tak jest ? Ekon. postulatu: jak być p o w i n n o ? Inżynieria gosp.: co należy zrobić, aby było tak, jak być powinno ?

PRAWO NAUKI PRAWO NAUKI TO OKRES WARUNKOWY (CZYLI ZDANIE TYPU „JEŻELI ..., TO ...”) SPEŁNIAJĄCE CO NAJMNIEJ 3 WYMOGI: 1) MA LISTĘ WARUNKÓW NIEZBĘDNYCH 2) MA PRECYZYJNIE SFORMUŁOWANY WARUNEK WYSTARCZAJĄCY 3) MA CHARAKTER ŚCIŚLE OGÓLNY. (x) [ (P(x) ^ Q(x)) F(x)]

INTERPRETACJA HUMANISTYCZNA 1) OBSERWUJEMY, ŻE CZŁOWIEK X WYKONAŁ CZYNNOŚĆ C. 2)PYTAMY O PRZYCZYNĘ JEJ WYKONANIA. 3) STOSUJEMY SCHEMAT PRAWA RACJONALNEGO DZIAŁANIA. 4) BADAMY, CZY CZŁOWIEK X RZECZYWIŚCIE CHCIAŁ OSIĄGNAĆ CEL S I DYSPONOWAŁ WIEDZĄ W. 5) STOSUJEMY ROZUMOWANIE „PONENDO PONENS”. 6) ODPOWIAMY NA PYTANIE O PRZYCZYNĘ WYKONANIA DANEJ CZYNNOŚCI.

INTERPRETACJA HUMANISTYCZNA SCHEMAT PRAWA RACJONALNEGO DZIAŁANIA: JEŻELI CZŁOWIEK CHCE ZREALIZOWAĆ CEL S I DYSPONUJE WIEDZĄ W, W MYŚL KTÓREJ, ABY TEN CEL OSIĄGNĄĆ, NALEŻY PODJĄĆ CZYNNOŚĆ C, TO CZŁOWIEK TĘ CZYNNOŚĆ WYKONUJE.

INTERPRETACJA HUMANISTYCZNA INTENCJA - STAN RZECZY PREFEROWANY, BEZ WZGLĘDU NA KOSZT. CEL - STAN RZECZY PREFEROWANY, KTÓRY - PO STWIERDZENIU IŻ JEGO WARTOŚĆ PRZEWYŻSZA KOSZT REALIZACJI - PODMIOT DECYDUJE SIĘ REALIZOWAĆ.

GENERALIZACJA HISTORYCZNA GENERALIZACJA HISTORYCZNA - JEDNA Z METOD OPISU NAUKOWEGO. JEST REZULTATEM BADAŃ EMPIRYCZNYCH. PRZYKŁAD:”w danym czasie, na danym terytorium wszystkie zjawiska określonego rodzaju posiadały określoną własność”.

GENERALIZACJA HISTORYCZNA ZASTOSOWANIE GENERALIZACJI HISTORYCZNYCH W PRACACH MAGISTERSKICH I DYPLOMOWYCH. TYPOWY TEMAT PRACY DYPLOMOWEJ: „Kształtowanie się zjawiska x w latach... na przykładzie przedsiębiorstwa y”. W PRACY DYPLOMOWEJ DOMINUJE OPIS I GENERALIZACJE HISTORYCZNE, ALE POTRZEBNE JEST RÓWNIEŻ WYJAŚNIANIE (EKSPLANACJA).

STAWIANIE PROBLEMÓW NAUKOWYCH CZYM JEST PROBLEM NAUKOWY ? ŹRÓDŁA I RODZAJE PROBLEMÓW NAUKOWYCH. WYMÓG FORMALNY - WERBALIZACJA PROBLEMU W FORMIE PYTANIA. SPOSOBY FORMUŁOWANIA ODPOWIEDZI NA PYTANIA DOPEŁNIENIA I ROZSTRZYGNECIA.

PROBLEMY NAUKOWE - WYMOGI MERYTORYCZNE Doniosłość poznawcza i praktyczna Nawiązanie do dotychczasowego stanu wiedzy Sensowność poznawcza (problem odnosi się do stanów rzeczy lub relacji między nimi podlegających empirycznej weryfikacji, jego sformułowanie opiera się na prawdziwych założeniach).

REDAGOWANIE PRACY - WYMOGI MERYTORYCZNE Jasno sformułowany, istotny problem badawczy (pytanie) Odpowiednio dobrane metody badawcze (opis, wyjaśnianie, prognozowanie) Logiczny i merytoryczny związek pomiędzy kolejnymi częściami pracy Jasno sformułowane wnioski, problemy do dalszych badań

REDAGOWANIE TEKSTU PRACY NAUKOWEJ - ASPEKTY FORMALNE Temat (korespondujący z problemem badawczym) Odniesienie do literatury przedmiotu (przypisy, cytaty) Strona tytułowa i zwyczajowo stosowana struktura pracy Podsumowanie (wnioski) Bibliografia

TECHNICZNE OPRACOWANIE PRACY Części składowe pracy: - tytuł - tekst wprowadzający - tekst główny - materiały uzupełniające (przypisy, tabele i tablice, aneksy, bibliografia) - elementy pomocnicze (spisy tabel, streszczenie itp.).

TECHNICZNE OPRACOWANIE PRACY Według Regulaminu pisania i obron prac dyplomowych obowiązującego na WiZ (są tam ściśle określone wzory przypisów, cytowań, tabel, rysunków, bibliografii). UWAGA: cytaty dosłane musza być w cudzysłowie, inaczej jest to PLAGIAT ! (dyskwalifikuje pracę u recenzenta, może nawet być karalny).

TECHNICZNE OPRACOWANIE PRACY BIBLIOGRAFIA - W pracy dyplomowej (licencjackiej) - zasadniczo tylko pozycje cytowane w przypisach. w pracy magisterskiej - pozycje cytowane plus pozostała literatura wykorzystana w pracy - Układ bibliografii: alfabetyczny lub według rodzajów źródeł (książki, artykuły w czasopismach, akty normatywne, źródła statystyczne itp.) - źródła internetowe mogą być wyodrębnione jako Netografia (uwaga: oprócz adresu w internecie podaje się datę dostępu).

LITERATURA Balicki W. , Wykłady z metodologii nauk ekonomicznych, Poznań 2002. Majchrzak J., Mendel T., Metodyka pisania prac magisterskich i dyplomowych, Poznań 2005. Pioterek P., Zieleniecka H., Technika pisania prac dyplomowych, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej, Poznań 2004. Pogonowska B., Kryteria naukowości i poprawności metodologiocznej w ekonomii, prezentacje PTT. Nowak S., Metodologia badań społecznych, Warszawa 1985. Stachak S., Podstawy metodologii nauk ekonomicznych, Książka i Wiedza, Warszawa 2003.