Witaj na lekcji cyfr rzymskich! Nauczysz się jak zapisywać cyfry rzymskie oraz kiedy się je stosuje.

Na początku musisz poznać cyfry. Oto cyfry ustawione od najmniejszej do największej: I V X L C D M

Wartości Tutaj widzisz jaką ma wartość każdy znak:

Pochodzenie i znaczenia I - oznacza liczbę 1. Jedno pionowe nacięcie oznaczało po prostu jeden element. Rzymianie nie zmodyfikowali tego znaku, bo wyglądał już jak ich litera I. V - oznacza liczbę 5. Co piąte nacięcie było podwójne i początkowo miało formę Λ. Rzymianie „obrócili” je tak, żeby wyglądało jak ich litera V. Hipoteza, że znak ten to górna połowa X oznaczającego 10 jest mało prawdopodobna. X - oznacza liczbę 10. Co dziesiąte nacięcie było przekreślane na ukos, a znak ten został później „wyprostowany”, przyjmując formę litery X.  L - oznacza liczbę 50. Przy oznaczaniu nacięciami dziesiąty znak Λ otrzymywał jeszcze jedną kreskę. Później przeszedł liczne zmiany – został obrócony, spłaszczony i podzielony na pół, aż wreszcie przyjął kształt litery L.  C - oznacza liczbę 100. Również dziesiąte przekreślone nacięcie, czyli X, zaznaczano dodatkową kreską. W wyniku zmian przekształciło się w C, które pasowało tym bardziej, że było pierwszą literą łacińskiego słowa „centum”, oznaczającego sto. D - oznacza liczbę 500. Setne Λ obrysowywano kwadratową lub okrągłą ramką. Dość skomplikowane zmiany doprowadziły później do przekształcenia tego znaku w literę D, prawdopodobnie jako oznaczenie łacińskiego słowa „demi-mille”, czyli pół tysiąca.  M - oznacza liczbę 1000. Setne X także otaczano ramką. Nie do końca pewny jest przebieg zmian, w każdym razie w końcu znak ten stał się literą M, pierwszą w łacińskim słowie „mille”, czyli tysiąc (możliwe jest również, że cyfra przybrała taką formę nie w drodze ewolucji, ale zastąpienia starego znaku prostszą literą).

Wartości Widzisz tutaj wiersz, który pomaga zapamiętać kolejność liter L,C,D,M: [L]ubię [C]iastka [D]obrej [M]arki

Zastosowanie Znaki rzymskie stosowane są np. w zegarkach.

Zastosowanie Kolejnym zastosowaniem cyfr rzymskich jest zapisywanie dat (miesięcy), wieków, pięter, godzin na zagarach, numerów szkół, liceów i gimnazjów np. 20 X 2012, XXI wiek, XIX LO itd.

Odczytywanie Po prawej mamy sposób odczy- tywania dużych liczb rzymskich.

Test Myślisz, że wiesz już wszystko? Sprawdź to na następnym slajdzie!

Chwila prawdy…

Test Jak można zastosować znaki rzymskie? Czy cyfry rzymskie dawniej wyglądały tak samo jak my stosujemy je teraz?

Test Podajcie wartości I, V, X oraz L, C, D i M. Odczytaj: a) CXLIV b) CDXXXIX c) MMDCCXLV Pytanie dodatkowe: czy w cyfrach rzymskich da się zapisać zero?

A teraz… Jeśli już napisałeś test możesz pooglądać do czego jeszcze stosowane są znaki rzymskie w Lublinie!

Brama Widzimy, że na bramie cyfry rzymskie zostały zastosowane do zapisania daty.

Budynek Tutaj widzimy to samo zastosowanie, lecz na innym obiekcie.

notatka Zapiszcie w zeszytach: Lekcja 41 20 XI 2012 Temat: System rzymski

Koniec Pomagały strony: cyfryrzymskie.pl matematyka.opracowania.pl xixlo.lublin.pl zapytaj.onet.pl