Wojewódzki Urząd Pracy w Białymstoku Sytuacja na podlaskim rynku pracy a problematyka równości szans kobiet i mężczyzn Białowieża, kwiecień 2010

Kobiety i mężczyźni w woj. podlaskim – podstawowe dane demograficzne Ludność województwa (30.09.2009r.) ogółem kobiety mężczyźni W liczbach 1190,7 610,9 579,8 miasto 716,6 376,1 340,4 wieś 474,2 234,8 239,4 W % 100 51,3 48,7 52,5 47,5 49,5 50,5 Dane: Urząd Statystyczny w Białymstoku Ludność województwa stanowi 3,1% ludności kraju (14 miejsce w kraju), Podlaskie ma jedną z najniższych gęstości zaludnienia: 59 osób na 1 km2, W woj. podlaskim kobiety stanowią większość – 51,3% ogółu ludności województwa, Na terenach wiejskich obserwuje się przewagę mężczyzn (50,5%) Na 100 mężczyzn w województwie przypada 105 kobiet

Wiek przedprodukcyjny Wskaźnik obciążenia demograficznego Ludność w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym w woj. podlaskim (stan w końcu grudnia 2008r.) Wyszczególnienie ogółem kobiety mężczyźni w tys. Ludność ogółem 1191,5 611,2 580,3 Wiek przedprodukcyjny 235,1 114,4 120,7 Wiek produkcyjny 751,4 359,9 391,5 Wiek poprodukcyjny 205,0 136,8 68,2 w % 100 51,3 48,7 47,9 52,1 66,7 33,3 Wskaźnik obciążenia demograficznego 58,6 69,8 48,2 Dane: Urząd Statystyczny w Białymstoku Mężczyźni przeważają w grupach ludności w wieku przed- i produkcyjnym, natomiast w wieku poprodukcyjnym przeważają kobiety; Wskaźnik obciążenia demograficznego jest większy w grupie kobiet niż mężczyzn

Zmiany liczby i struktury ludności w woj. podlaskim Wyszczególnienie 1998 2008 spadek Ludność województwa ogółem 1.223,8 tys. 1.191,5 tys. -32,3 tys. Kobiety 622,0 tys. 611,2 tys. -10,8 tys. Mężczyźni 601,8 tys. 580,3 tys. - 21,5 tys. Dane: Urząd Statystyczny w Białymstoku W latach 1998-2008 liczba ludności w woj. podlaskim zmniejszyła się o 32,3 tys. osób, tj. o 2,6%, Populacja mężczyzn maleje w większym stopniu niż populacja kobiet: - liczba mężczyzn zmniejszyła się aż o 21,5 tys., tj. o 3,6%, - a liczba kobiet zmniejszyła się o 10,8 tys., tj. o 1,7%, Przyczyny: wydłużanie się długości życia i wzrost udziału ludności w starszych grupach wiekowych i dotyczy to zwłaszcza kobiet, - większy udział mężczyzn w procesach migracyjnych Prognozy demograficzne przewidują, że w latach 2008-2035 ludność woj. zmniejszy się o 117 tys. i to głównie w grupach wiekowych do 50 roku życia, a wzrośnie w starszych, co będzie miało negatywne skutki dla rynku pracy

Dane: Urząd Statystyczny w Białymstoku Wg danych BAEL kobiety stanowiły w 2009r. jedynie 45% aktywnych zawodowo Ludność bierna zawodowo jest silnie sfeminizowana – 61% to kobiety (główne przyczyny to: prowadzenie domu i obowiązek opieki nad dziećmi i chorymi, starszymi członkami rodziny, rzadziej kontynuacja nauki, niesprawność)

(przeciętne roczne) w tys. Zmiany aktywności zawodowej ludności w woj. podlaskim w latach 2007-2009 (wg BAEL) Wyszczególnienie 2007 2008 2009 Wzrost/spadek 2009-2007 (przeciętne roczne) w tys. Aktywni zawodowo 499 531 533 +34 kobiety 225 240 242 +17 mężczyźni 273 290 292 +19 Bierni zawodowo 417 441 439 +22 255 268 267 +12 162 173 172 +10 Dane: Urząd Statystyczny w Białymstoku W latach 2007-2009 liczba aktywnych zawodowo zwiększyła się o 34 tys. (kobiet – o 17 tys., mężczyzn – o 19 tys.), Liczba pracujących wzrosła o 42 tys. (kobiet – o 20 tys., mężczyzn – o 22 tys.), Liczba bezrobotnych zmniejszyła się o 7 tys. (kobiet – o 3 tys., mężczyzn – o 4 tys.), Przybyło też biernych zawodowo – o 22 tys. (kobiet – o 12 tys., mężczyzn – o 10 tys.),

Zmiany aktywności zawodowej ludności w woj. podlaskim (wg BAEL) cd. Wyszczególnienie 2007 2008 2009 (przeciętne roczne) Polska Współczynnik aktywności zawodowej w % ogółem 54,5 54,6 54,9 kobiety 46,9 47,2 47,6 47,3 mężczyźni 62,8 62,6 62,9 63,4 Wskaźnik zatrudnienia w % 49,6 51,5 51,0 50,4 42,7 44,3 44,2 43,2 57,2 58,7 58,4 58,5 Aktywność zawodowa kobiet jest niższa niż mężczyzn (współczynnik aktywności zawodowej jest o ponad 15 pkt niższy,wskaźnik aktywności zawodowej – o ponad 14 punktów niższy) Pozytywne jest natomiast, że na przestrzeni analizowanych lat następuje tendencja do skracania dystansu, bowiem wskaźnik aktywności zawodowej kobiet zwiększył się o 0,7 punktu, a mężczyzn – jedynie o 0,1 punktu Podobnie wskaźnik zatrudnienia kobiet wzrósł o 1,5 punktu, a mężczyzn o 1,2 punktu Dane: Urząd Statystyczny w Białymstoku Aktywność zawodowa kobiet jest niższa niż mężczyzn: współczynnik aktywności zawodowej kobiet jest o ponad 15 pkt proc. niższy niż mężczyzn, wskaźnik zatrudnienia kobiet – o ponad 14 punktów niższy. Rośnie aktywność zawodowa kobiet i mężczyzn, wskaźnik aktywności zawodowej kobiet zwiększył się o 0,7 punktu, a mężczyzn – jedynie o 0,1 punktu Analogicznie wskaźnik zatrudnienia kobiet wzrósł o 1,5 punktu, a mężczyzn o 1,2 punktu

Przemysł i budownictwo Struktura pracujących w gospodarce narodowej woj. podlaskiego wg płci i sektorów ekonomicznych w 2008r. Sektory ekonomiczne 2008r. Ogółem kobiety mężczyźni 100 45,7 54,3 Rolnictwo 33,2 40,6 59,4 Przemysł i budownictwo 20,3 27,9 72,1 Usługi rynkowe 28,7 47,7 52,3 Usługi nierynkowe 17,8 72,5 27,5 Dane: Urząd Statystyczny w Białymstoku Spośród 418,8 tys. mężczyźni stanowią 54,3% ogółu pracujących w województwie (227,2 tys.), a kobiety 45,7% (191,6 tys.), W większości sektorów przeważają mężczyźni, najbardziej w przemyśle i budownictwie, Kobiety przeważają jedynie w sektorze usług nierynkowych (administracja publiczna i opieka społeczna, edukacja i ochrona zdrowia),

Bezrobocie rejestrowane kobiet i mężczyzn w woj Bezrobocie rejestrowane kobiet i mężczyzn w woj. podlaskim na tle kraju w latach 2007 – 2009 (stan w końcu roku) Wyszczególnienie 2007 2008 2009 Polska Stopa bezrobocia rejestrowanego 11,4% 9,5% 11,9% Bezrobotni ogółem, w tym: 1764,1 tys. 1473,8 tys. 1892,7 tys. kobiety 1017,3 tys. 833,4 tys. 966,4 tys. % udział kobiet w ogólnej liczbie bezrobotnych 57,7% 56,6% 51,1% mężczyźni 746,8 tys. 640,3 tys. 926,3 % udział mężczyzn w ogólnej liczbie bezrobotnych 42,3% 43,4% 48,9% Woj. podlaskie 10,7% 9,7% 12,6% 48,8 tys. 45,8 tys. 61,2 tys. 26,1 tys. 23,1 tys. 28,1 tys. 53,5% 50,4% 46,0% 22,7 tys. 33,0 tys. 46,5% 49,6% 54,0% W analizowanych okresie poziom bezrobocia w Polsce zwiększył się o 7,3%, natomiast w woj. podlaskim wzrost ten wyniósł 25,4%, Wzrost bezrobocia dotyczył przede wszystkim mężczyzn - o 45,4% wobec niespełna 8% wzrostu kobiet (w kraju odpowiednio wzrost o: 24% i 5%)

% udział kobiet w strukturze bezrobotnych w Polsce w 2009r. Wyszczególnienie Bezrobotni ogółem  kobiety mężcz.  liczba %  POLSKA 1 892 680 966 421 51,1 926 259 48,9 Dolnośląskie 146 260 74 319 50,8 71 941 49,2 Kujawsko-Pomorskie 134 127 72 105 53,8 62 022 46,2 Lubelskie 117 237 57 459 49,0 59 778 51,0 Lubuskie 61 062 31 617 51,8 29 445 48,2 Łódzkie 128 105 63 409 49,5 64 696 50,5 Małopolskie 130 007 67 620 52,0 62 387 48,0 Mazowieckie 224 480 107 950 48,1 116 530 51,9 Opolskie 47 129 24 235 51,4 22 894 48,6 Podkarpackie 141 944 71 158 50,1 70 786 49,9 Podlaskie 61 169 28 149 46,0 33 020 54,0 Pomorskie 100 267 52 937 52,8 47 330 47,2 Śląskie 168 425 89 903 53,4 78 522 46,6 Świętokrzyskie 83 819 41 888 50,0 41 931 Warmińsko-Mazurskie 109 181 56 334 51,6 52 847 48,4 Wielkopolskie 133 563 73 039 54,7 60 524 45,3 Zachodniopomorskie 105 905 54 299 51,3 51 606 48,7 www.psz.praca.gov.pl

% do ogółu bezrobotnych Bezrobotne kobiety i bezrobotni mężczyźni w szczególnej sytuacji na rynku pracy woj. podlaskiego (2009r.) Bezrobotni, w tym: Kobiety Mężczyźni liczba % do ogółu bezrobotnych Ogółem 61169 28149 46,0 33020 54,0 Do 25 roku życia 14946 7224 48,3 7722 51,7 Powyżej 50 roku życia 13217 4618 34,9 8599 65,1 Długotrwale bezrobotni 26451 13506 51,1 12945 48,9 Bez kwalifikacji zawodowych 18073 8931 49,4 9142 50,6 Kobiety, które nie podjęły zatrudnienia po urodzeniu dziecka x 5551 100 Samotnie wychowujący co najmniej 1 dziecko do 18 roku życia 4036 3544 87,8 492 12,2 Osoby, które po odbyciu kary pozbawienia wolności nie podjęły zatrudnienia 1130 33 2,9 1097 97,1 Niepełnosprawni 3279 1333 40,7 1946 59,3 Zwolnieni z przyczyn dot. zakładu pracy 1785 640 35,9 1145 64,1 Dane: WUP w Białymstoku

Struktura bezrobotnych zarejestrowanych w PUP woj Struktura bezrobotnych zarejestrowanych w PUP woj. podlaskiego wg wieku (wg stanu w końcu 2009r.) Dane: WUP w Białymstoku wśród bezrobotnych kobiet przeważają osoby młode – prawie 57% z nich nie ukończyło 35 lat (wśród mężczyzn ta grupa stanowi 48%) Wśród bezrobotnych mężczyzn więcej jest osób starszych po 45 roku życia – ponad 36% (wśród kobiet – 26%)

Struktura bezrobotnych zarejestrowanych w PUP woj Struktura bezrobotnych zarejestrowanych w PUP woj. podlaskiego wg wykształcenia (wg stanu w końcu 2009r.) Dane: WUP w Białymstoku Bezrobotne kobiety są lepiej wykształcone niż mężczyźni: dwukrotnie więcej kobiet (14,6%) skończyło studia niż mężczyzn (7,8%) 57% kobiet wobec 36% mężczyzn legitymuje się wykształceniem co najmniej średnim

Zawody bezrobotnych kobiet i mężczyzn (2009r.) Najbardziej sfeminizowane zawody: fryzjer, pracownik domowej opieki osobistej, opiekunka dziecięca pracownik ds finansowo-statystycznych, księgowa, sekretarka, pielęgniarka i położna. Najbardziej zmaskulinizowane zawody: mechanik pojazdów sam, technik mechanik, ślusarz i pokrewni, mechanik i monter maszyn i urządzeń, robotnik w budownictwie, murarz, kierowca samochodów ciężarowych i osobowych Grupy zawodów (nazwa grupy wielkiej) Kobiety Mężczyźni liczba % Ogółem, z tego: 28149 46,0 33020 54,0 0. Siły zbrojne - 4 100,0 1. Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy 32 30,2 74 69,8 2. Specjaliści 3712 62,8 2203 37,2 3. Technicy i inny średni personel 4916 50,6 4800 49,4 4. Pracownicy biurowi 1050 68,2 490 31,8 5. Pracownicy usług osobistych i sprzedawcy 4709 82,7 984 17,3 6. Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy 816 53,1 720 46,9 7. Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy 3297 22,5 11340 77,5 8. Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń 701 25,9 2008 74,1 9. Pracownicy przy pracach prostych 1939 39,5 2969 60,5 Bez zawodu 6977 48,4 7432 51,6 Dane: WUP w Białymstoku

Aktywizacja zawodowa bezrobotnych kobiet i mężczyzn w woj. podlaskim w 2009r. Dane: WUP w Białymstoku

Bezrobotne kobiety i mężczyźni podejmujący pracę w 2009r. Wyszczególnienie Bezrobotni ogółem Kobiety Mężczyźni Liczba % do ogółu bezrobotnych Podjęcia pracy 26906 12842 47,7 14064 52,3 - niesubsydiowanej 20427 9902 48,5 10525 51,5 sezonowej 2330 1065 45,7 1265 54,3 - subsydiowanej 6479 2940 45,4 3539 54,6 Prace interwencyjne 1970 1233 62,6 737 37,4 Roboty publiczne 1881 813 43,2 1068 56,8 Podjęcie działalności gospodarczej 1703 547 32,1 1156 67,9 Refundacja kosztów zatrudnienia bezrobotnego 888 321 36,1 567 63,9 Szkolenia 4274 1599 3524 Staże 9162 6526 71,2 2636 28,8 Prace społecznie użyteczne 1405 810 57,7 595 42,3 Dane: WUP w Białymstoku

Wnioski W ogólnej liczbie ludności woj. podlaskiego ok.1191 tys. kobiety stanowią 51,3%, Zmniejsza się liczba ludności województwa, tempo spadku liczebności jest dwukrotnie większe w przypadku mężczyzn niż kobiet, Kobiety są w gorszej sytuacji na rynku pracy Są mniej aktywne zawodowo; w grupie ludności aktywnej zawodowo stanowią mniejszość – 45%, przeważają natomiast wśród biernych zawodowo -61%, Na sytuację kobiet znaczący wpływ mają role społeczne: konieczność godzenia pracy zawodowej z obowiązkami domowymi i rodzicielskimi, co obniża ich mobilność zawodową i dyspozycyjność, Różnice w aktywności zawodowej kobiet i mężczyzn są duże: 15 pkt różnicy w wartości współczynnika aktywności zawodowej, 14 pkt – w wartości wskaźnika zatrudnienia na niekorzyść kobiet, Rośnie aktywność zawodowa ludności, zarówno mężczyzn, jak i kobiet, jednakże kobiet - szybciej, powoli zmniejszają się różnice w poziomie tej aktywności, Dysproporcje płci widoczne są w strukturze pracujących, mężczyźni stanowią 54,3% ogółu pracujących i zdominowali większość sektorów, z wyjątkiem sektora usług nierynkowych, Kobiety przeciętnie 2 miesiące dłużej szukają pracy, częściej są zwalniane w przypadku restrukturyzacji zakładu pracy, Przeciętne wynagrodzenie kobiet jest o ok. 20% niższe niż mężczyzn, dłuższa jest droga awansu, Kobiety są bardziej zagrożone ubóstwem i samotnością, zwłaszcza w starszych grupach wiekowych,

Wnioski, cd. Największy wzrost bezrobocia kobiet, który określił ich niekorzystną pozycję na rynku pracy na następne dziesiątki lat, miał miejsce w latach 90-tych XX wieku, kiedy to następowała restrukturyzacja zakładów z branż zatrudniających głównie kobiety (przede wszystkim silnie rozwinięty w woj. podlaskim przemysł włókienniczy) – w 1998r. kobiety stanowiły 56% ogółu bezrobotnych, W ostatnich latach obserwuje się zmniejszenie udziału kobiet wśród zarejestrowanych bezrobotnych zarówno w Podlaskiem, jak i w kraju (odpowiednio do: 46% w woj. i 51,1% w kraju), Wynika to nie tyle z poprawy sytuacji kobiet na rynku pracy, ile z pogorszenia sytuacji mężczyzn, Nadal % długotrwale bezrobotnych jest wyższy wśród kobiet (48%) niż wśród mężczyzn (39%), W 2009r. nastąpił znaczny wzrost poziomu bezrobocia (o 33,5% w woj.), jednakże bezrobocie wśród mężczyzn wzrosło o ponad 43%, a wśród kobiet – o 21%, Związane jest to z większym napływem mężczyzn do rejestrów urzędów pracy, głównie poprzednio pracujących, Na tę sytuację ma duży wpływ kryzys gospodarczy i związane z nim zwolnienia grupowe z dużych zakładów takich branż, jak naprawy taboru kolejowego, transport kolejowy, produkcja maszyn, przemysł drzewny, a więc zakładów zatrudniających głównie mężczyzn

Dziękuję za uwagę! Marzanna Wasilewska Wydział Badań i Analiz Wojewódzki Urząd Pracy w Białymstoku www.up.podlasie.pl