Shigeto Tsuru Ku nowej ekonomii politycznej Ewa Kucharczyk Uniwersytet Warszawski Wydział Nauk Ekonomicznych

Plan prezentacji Symptomy zmian w myśli ekonomicznej (teoria podziału) Warunki odpowiedniego działania mechanizmu rynkowego w zakresie podziału Zawodności rynku – potrzeba stworzenia nowej ekonomii politycznej Konsekwencje ewolucji ekonomii - Karol Marks – przeobrażanie sposobu produkcji - potrzeba rozszerzenia badań (problem sprawiedliwego podziału, ekonomia dobrobytu)

Paul Samuelson :...teoria podziału ciągle jeszcze nie jest ustalona niewidzialna ręka Adama Smitha, która usiłowała przekształcić samolubne interesy ludzkości w najlepsze rozwiązanie dręczących społeczeństwo problemów: co, jak i dla kogo

Warunki odpowiedniego działania mechanizmu rynku konkurencyjnego w zakresie podziału 1. Barometryczne wskaźniki (np.ceny, stawki płac, stopy procentowe) wiernie odzwierciedlają zmiany danych ekonomicznych i nie podlegają manipulacjom 2. Panuje suwerenność konsumenta ze wszystkimi jej następstwami 3. Efekty zewnętrzne można uznać za nieistotne

We współczesnych społeczeństwach kapitalistycznych żaden z tych warunków nie jest dziś spełniony w zadowalający sposób Shigeto Tsuru

1. Barometryczne wskaźniki ceny administrowane sztywność stawek płac i stóp procentowych

2. Suwerenność konsumenta Główna przesłanka koncepcji: każdy pojedynczy konsument wie co jest dla niego najlepsze, i zgodnie z tym postępuje Człowiekowi nie jest łatwo stwierdzić co jest dla niego najlepsze - artykuły konsumpcji dyskrecjonalnej Możliwości oferowane konsumentom ograniczają się do tego, co dostawcy wybierają do udostępnienia

3. Efekty zewnętrzne Światowa konferencja Ochrony Środowiska, Sztokholm 1972r. następstwem szybkiego wzrostu gospodarczego, któremu towarzyszy rozwój techniki, jest cała masa trudnych do opanowania strat zewnętrznych, takich jak zatruwanie życia organicznego związkami rtęci i kadmu, smog fotochemiczny itd., które to straty na pewno powinny stanowić pozycję ze znakiem minus w obliczaniu dobrobytu gospodarczego netto

Adam Smithniewidzialna ręka...każdy człowiek stara się, jak tylko może, użyć swego kapitału w wytwórczości krajowej oraz tak pokierować tą wytwórczością,ażeby jej produkt posiadał możliwie największą wartość [...] myśli on tylko o swoim zarobku, a jednak w tym, jak i w wielu innych przypadkach jakaś niewidzialna ręka kieruje nim tak, aby zdążał do celu, którego wcale nie zamierzał osiągnąć. [...] Mając na celu swój własny interes człowiek często popiera interesy społeczeństwa skuteczniej niż wtedy, gdy zamierza służyć im rzeczywiście.

Zatem: Mechanizm rynku konkurencyjnego pozostawiony w spokoju nabiera własnego normatywnego znaczenia Należy pozwolić rynkowi sprawować pełną władzę i wykluczyć wszelkie sztuczne zakłócenia Występowanie zawodności rynku: niewidzialna ręka nie działa ktoś musi wziąć na siebie zadanie kierowania gospodarki ku pewnym szczególnym normatywnym celom Ekonomia musi się znowu stać ekonomią polityczną

Karol Marks Rozwój wielkiego przemysłu -> tworzenie prawdziwego bogactwa zależy w większym stopniu od siły narzędzi wprawionych w ruch w czasie pracy, aniżeli od czasu pracy i ilości wydatkowanej pracy Efektywność narzędzi zależy od osiągniętego poziomu postępu nauki i techniki Filarem na którym wspiera się produkcja i bogactwo jest rozwój jednostki społecznej, a nie praca ludzka Wartość wymienna przestaje być miarą wartości użytkowej Wraz z postępem automatyzacji zanikają warunki do atomistycznego przydzielania wkładu pracy do produktu końcowego

Wnioski: Załamanie sposobu produkcji opierającego się na wartości wymiennej -> wyznaczenie cen czynników (stawki płac i stopy procentowej) zostaje pozbawione obiektywizmu rynkowego i staje się wynikiem stosunków władzy

Badania w ekonomii Zaprzestanie opierania się na równowadze rynku konkurencyjnego wymaga rozszerzenia badań prowadzonych przez ekonomistów w dwóch kierunkach: 1. Przygotowanie do formułowania sądów normatywnych - szczegółowe określenie procesów, z pomocą których można wyprowadzić sądy normatywne ze społecznej zgodności 2. Rozszerzenie zakresu badań o korzyści i straty zewnętrzne - idea ekonomii jako dyscypliny nie zamkniętej, pozostającej w symbiotycznych kontaktach z sąsiadującymi dyscyplinami

Problem sprawiedliwego podziału Określenie koszyka minimów obywatelskich w kategorii podstawowych dóbr konsumpcyjnych i usług Zapewnienie takiego koszyka każdemu obywatelowi 1. zagwarantowanie dochodu 2. świadczenia w naturze Zastosowanie redystrybucji fiskalnej - polityka podatkowa, m.in.progresywne i ujemne podatki dochodowe, podatki od transakcji

Ekonomia dobrobytu Produkt narodowy brutto Badania normatywne wymagają ponownego zbadania treści takich agregatowych wielkości, jak GNP GNP – miernik zagregowanych działań gospodarczych danego kraju, zawierający bieżąco wytwarzane dobra i usługi Znaczenie badań - szkody i antyszkody - kraje słabo rozwinięte

Oszczędzanie czasu pracy w procesie produkcji Schumacher – w krajach rozwiniętych 3,5% globalnego czasu społecznego wydatkowane jest na rzeczywistą produkcję - rzeczywista produkcja – działalność bezpośrednio produkcyjna w rolnictwie, górnictwie, budownictwie i przemyśle Proces ograniczania czasu wydatkowanego produkcyjnie do 3,5% globalnego czasu społecznego powoduje, iż wszelkie normalne przyjemności i zadowolenie człowiek odczuwa poza czasem wydatkowanym na pracę pęd do wydajności

Wnioski: Ekonomia dobrobytu powinna się zajmować raczej intensywnością wykorzystywania czasu z punktu widzenia dobrobytu niż długością czasu jako taką.

Podsumowanie: Teoria podziału nie jest jeszcze ustalona Występuje zawodność mechanizmu rynkowego w zakresie podziału -> niewidzialna ręka nie działa Potrzeba przejęcia przez kogoś zadania kierowania gospodarki ku pewnym normatywnym celom -> ekonomia musi się stać ekonomią polityczną Konsekwencje ewolucji, m.in. potrzeba rozszerzenia badań prowadzonych przez ekonomistów

Dziękuję za uwagę !!!