Na podstawie artykułu Marka Mazura METODOLOGIA EKONOMII NEOINSTYTUCJONALIZM Na podstawie artykułu Marka Mazura „Metoda badawcza neoinstytucjonalizmu” Ekonomista Nr 2/3 z 1991r.

NEOINSTYTUCJONALIZM Neoinstytucjonalizm jako nurt powstał na bazie krytyki ekonomii konwencjonalnej (neoklasycznej) w latach 60-tych XX wieku. Ekonomia neoinstytucjonalna (holistyczna) jest kontynuacją instytucjonalizmu (T. Veblen, J. Commons, W. Mitchell).

INSTYTUCJONALIZM – cechy kierunku Krytyka dominującego, subiektywnego podejścia w ekonomii, krytyka homo oeconomicus, ewolucyjna interpretacja zjawisk zamiast statycznych ujęć ekonomii klasycznej Instytucja i jej zmiany w czasie jako podstawowy obiekt badawczy, rozumiana jako tradycyjny zespół norm i zachowań Ekonomia jako nauka rewolucyjna, z uwzględnieniem roli technologii Interdyscyplinarny charakter badań, korzystanie z dorobku takich dziedzin jak: prawo, socjologia, historia, psychologia

NEOINSTYTUCJONALIZM - przedstawiciele Przedstawicielami nurtu są: Gunnar Myrdal (laureat Nagrody Nobla w 1974r.), John Kenneth Galbraith, Robert Heilbroner, Adolph Lowe, Gerhard Colm, Clarence Edwin Ayres

NEOINSTYTUCJONALIZM - założenia Neoinstytucjonalizm przyjmuje następujące założenia, które autor artykułu określa jako „sądy przedwstępne”, tj.: opisowy charakter modelu, w przeciwieństwie do modelu prognostycznego w ekonomii neoklasycznej, nie do przyjęcia z uwagi na zmiany postaw i technologii w czasie, podstawową jednostką badawczą jest instytucja, w przeciwieństwie do homo oeconomicus w ekonomii konwencjonalnej, behawiorystyczna koncepcja człowieka, w przeciwieństwie do subiektywnej.

NEOINSTYTUCJONALIZM - metodologia Neoinstytucjonaliści nie dążą do destrukcji ekonomii neoklasycznej a raczej do poszerzenia jej o nowe obszary. Zwracają oni jednak uwagę na brak trafności metod ekonomii konwencjonalnej. Podstawowym ich celem jest wyjaśnienie określonego zjawiska gospodarczego w miejsce prognozy występującej w doktrynie neoklasycznej.

NEOINSTYTUCJONALIZM – metody badawcze Neoinstytucjonalizm jako kierunek nie stworzył jednej metody badawczej. Do badanych zagadnień (programów badawczych) można zaliczyć: Skumulowaną przyczynowość okrężną (G. Myrdal) – zasada mówi o tym, że pojawienie się jednego czynnika prowadzi do wystąpienia kolejnego spotęgowanego i wywołuje pojawienie się trzeciego czynnika itd., np. biedny człowiek jest słaby, jeśli jest słaby, to nie może wydajnie pracować, dlatego otrzymuje niższą płacę, w związku z czym nie odżywia się właściwie itd.

NEOINSTYTUCJONALIZM – metody badawcze 2. Instrumentalizm (A. Lowe) – uzasadnienie „od tyłu”, poczynając od danego zjawiska a kończąc na jego determinantach Według Lowe’a należy rozpocząć analizę od pożądanego stanu gospodarczego (celu makroekonomicznego) a następnie osiągnąć ten cel poprzez poznanie procesów i praw działających w następujących dziedzinach: technologia, procesy produkcyjne, zachowania jednostek, sposoby kontroli tych zachowań.

NEOINSTYTUCJONALIZM – metody badawcze 3. Ekonomika Polityczna (R. Heilbroner) – jego zdaniem teorię powinno charakteryzować uwzględnienie w analizie czynników politycznych oraz określenie sposobu ich włączenia do analizy. Trafna teoria to „teoria planowania, w tym głównie planowania odpowiednich zachowań behawioralnych przez wybory polityczne”.

NEOINSTYTUCJONALIZM – HOLIZM (podstawowa metoda badawcza) Metoda badawczą ekonomii neoinstytucjonalnej jest często określana jako „holizm” (holos – cały) lub model wzorca. Model wzorca oznacza, ze komponenty teorii tworzą wzorzec (kulturę), która skupia się w jakimś centralnym punkcie (instytucji). Behawioralna (z założeń) metoda badawcza nie pozwala dokładnie przewidzieć zachowań jednostki, natomiast uwzględnia inne motywy postępowania jednostek, takie jak: walka o prestiż, dążenie do dominacji, władza, instynkt). Kontekst kulturowy może być analizowany jedynie jako całość, z czego wynika konieczność badania całości, czyli holizmu.

NEOINSTYTUCJONALIZM KRYTYKA METOD BADAWCZYCH Krytyka metod badawczych ekonomii neoinstytucjonalnej obejmuje następujące zarzuty: sposób gromadzenia i systematyzowania faktów może budzić wątpliwości, np. metoda uczestnika obserwatora (subiektywizm), neoinstytucjonaliści dążą do stworzenia ogólnego modelu wyjaśniania zjawisk społecznych a dotychczas nie udało im się go stworzyć,

NEOINSTYTUCJONALIZM KRYTYKA METOD BADAWCZYCH brak precyzji – w metodzie skumulowanej przyczynowości okrężnej nie udało się nadać określonych wag poszczególnym czynnikom, Instrumentalizm i Ekonomika Polityczna są modelami operacyjnymi, nie są naukowe, jeśli przyjąć że zadaniem nauki jest wyjaśnianie brak jednoznacznego kryterium oceny teorii, Model wzorca nie pozwala na orzekanie o prawdzie i fałszu,

NEOINSTYTUCJONALIZM KRYTYKA METOD BADAWCZYCH neoinstytucjonaliści nie dostrzegają różnic między dwoma typami całości (holistyczny sposób interpretowania): 1) całokształt aspektów danej rzeczy + oznaczenie pewnych swoistych cech, co daje razem zorganizowaną strukturę; 2) zbiorowisko. Badaniom naukowym powinna podlegać całość opisana w pkt 1), ponieważ społeczeństwo jest właśnie taką całością. Wg K. Poppera „holistyczny sposób myślenia […] charakterystyczny jest raczej dla epoki przednaukowej”. - interdyscyplinarność badań prowadzi do stworzenia wielu prac mających duże znaczenie praktyczne, wiele nowatorskich spostrzeżeń zapewniło sławę neoinstytucjonalistom, jednak prace te są wynikiem analiz pozbawionych rygoryzmu, dostrzegane są nowe związki i konstruowane są hipotezy, ale nie prowadzą one do tworzenia teorii o charakterze ogólnym

PODSUMOWANIE Według M. Mazura neoinstytucjonalizm sprawia wrażenie teorii ułomnej , nie proponuje hipotez, które można zweryfikować, brak w nim całościowych modeli i naukowego rygoryzmu. Jest on zaledwie zalążkiem nowej teorii. Prace neoinstytucjonalistów obfitują w ciekawe analizy i hipotezy, analizują obszary, które dotychczas nie były badane. W propozycjach reformatorskich przedstawicieli tego nurtu nie są wskazane skuteczne metody osiągnięcia nowego ładu społecznego.