SOCJOLOGIA EKONOMICZNA Na podstawie książki W. Morawskiego Opracowała: Agnieszka Ponichtera

SOCJOLOGIA EKONOMICZNA Korzysta z analiz socjologicznych do analizy zjawisk ekonomicznych; Jej zadaniem jest przełamywanie wzajemnej izolacji obu dyscyplin; „Nie ma jednego wzorcowego sposobu integracji obu dyscyplin; jest to zasadniczo sprawa inwencji w każdym poszczególnym przypadku(...)” Albert Hirschman Wniosek: Problemy badawcze mogą narzucać ekonomistom konieczność uwzględnienia wymiaru socjologicznego;

Różnice między socjologią a ekonomią Ekonomia Niezależna jednostka Działania są z założenia racjonalne – wynik wolnego wyboru kalkulujących aktorów w warunkach rzadkości dóbr Społeczeństwo jest czymś „danym”; jest tworem wyłącznie rynkowym Socjologia Definicja aktora Element grupy Racjonalność Zależy od czynników socjologicznych, politycznych oraz psychologicznych Ekonomia jest częścią społeczeństwa i formą działania społecznego Związki ekonomii i społeczeństwa

Socjologia Cele i metody analizy Opisywanie i wyjaśnianie badanego zjawiska; analizy porównawczo historyczne (badania sondażowe) Stosunek do tradycji Czerpie z poprzedników Ekonomia Dodatkowo przewidywanie; metody formalne (modele matematyczne) Kładzie nacisk na najnowsze osiągnięcia

PROBLEMY BADAWCZE SOCJOLOGII EKONOMICZNEJ Wielowymiarowa analiza funkcjonowania rynku oraz przyczyn i wymogów jego rozwoju rynek sprowadzony do sygnałów cenowych jako jedna z form adaptacji firmy do zewnętrznego otoczenia – adaptacja spontaniczna Uwzględnia rolę i funkcję hierarchii w nowoczesnej organizacji oraz politykę państwa jako regulatora procesów ekonomicznych (adaptacja intencjonalna) Zaufanie jako ważny element przy analizach gospodarki rynkowej Problem alokacji dóbr i regulacji rynkowej Poza rynkową alokacją dóbr uwzględnia system redystrybucyjny (przez państwo) Regulację rynkową można uznać za współzawodnictwo i grę oraz przeciwstawić regulacji administracyjnej opartej na biurokratyzmie

Problematyka racjonalności i porządku społecznego PROBLEMY BADAWCZE c.d. Jak teraźniejszość jest zdeterminowana przez wcześniejsze rozwiązania instytucjonalne? Problematyka racjonalności i porządku społecznego – staje się teorią decyzji, wykorzystania wiedzy do kontroli a także kultury jako czynnika kontroli (Analizy te rozwijają neoweberyści i neomarksiści)

TRZY KONCEPCJE CZŁOWIEKA W GOSPODARCE Człowiek ekonomiczny Człowiek socjologiczny Człowiek społeczno-ekonomiczny

Indywidualizm metodologiczny Świat można wyjaśnić i opisać przez redukcję jego złożoności do analizy zachowania jednostki – podejście ekonomistów Holizm metodologiczny fakty społeczne mogą być opisywane i wyjaśniane niezależnie od jednostek; jednostka zakorzeniona w grupie – podejście socjologów Jednak analiza socjologów zaczyna się od jednostki. Dlaczego? Jeśli socjolog ma się zajmować ekonomią to powinien uwzględniać paradygmaty myślowe ekonomistów Powstanie rynku kapitałowego (zwiększenie wolności jednostki) Podstawą działań jednostki są motywacje materialne

KONCEPCJA homo oeconomicus Jednostka racjonalna jest punktem wyjścia analizy a społeczeństwo – sumą działań jednostek: konsumentów, producentów, gospodarstw domowych (analiza na poziomie mikro); Jednostka kształtuje system; jest wolna, posiada prawa obywatelskie, na których straży stoi państwo; Cel działania jednostki: interes własny (maksymalizacja użyteczności); taki człowiek ma głowę, ale nie ma serca; jest efektywny, ale działający z zimną krwią; Środki realizacji celu: umiejętne wykorzystanie rzadkich zasobów: finansowych, ludzkich (np.wykształcenie, wiedza), społecznych (np. zaufanie, znajomości) Skrajne podejście; w rzeczywistości ograniczona racjonalność jednostek;

KONCEPCJA homo sociologicus Bohater zbiorowy (kolektywny) jest punktem wyjścia analizy a jednostka jest częścią składową zintegrowanych wspólnot (naród, gmina); Jednostka kształtowana zewnętrznie przez system; jest nosicielem ról społecznych; Analiza na poziomie makro:gospodarki, społeczeństwa, narodu; Cel działania: wartości wspólnoty, które uwzględnia w swoich zachowaniach: solidarność, równość, wolność, patriotyzm, wyznanie; jest gotów zrzec się kontroli nad własnymi zasobami; „ludzie, w gruncie rzeczy, realizują <<polecenia>> społeczeństwa, są nosicielami uwewnętrznionych, podstawowych reguł zachowania danego społeczeństwa” Uwzględnia instytucje – jednostka poddaje się nie tylko kulturze (system wartości) ale także regułom prawnym; Pomija podstawowe motywacje człowieka;

CZŁOWIEK społeczno-ekonomiczny Synteza dwóch skrajnych podejść Wybory, jakich dokonuje jednostka wypadkową wielu czynników Nie mogą być w pełni racjonalne Decyzje podejmowane są na podstawie niepełnych informacji o możliwościach wyboru, nieznane są wszystkie skutki wyboru tych możliwości

Schemat analityczny zachowań człowieka społeczno-ekonomicznego Reguły-wzory instytucjonalne Mają zewnętrzny charakter a człowiek jest w nich zakorzeniony; odnoszą się do rodziny, szkoły, miejsca pracy itd.; Wybory indywidualne Podejmowane decyzje uwzględniające poziom aspiracji człowieka; Modele mentalne Poznawcze interpretacje otoczenia dokonywane na podstawie własnych doświadczeń; mają charakter wewnętrzny; są rodzajem podłoża, które pomaga jednostce w wyborach decyzyjnych; Zachowania jednostki Realne działania człowieka w gospodarce;

Typy stosunków wymiany Diagram Colina Croucha: Czysta umowa obcy Wrogi kontakt Konflikt zgodny Z regułami Stosunki rynkowe miłość przyjaźń Rynki z normami wzajemności kalkulacji Stopień Brak kalkulacji Alienacja oddalanie się aktorów od siebie tożsamość Crouch lokuje człowieka w gospodarce jako element stosunków rynkowych na szczeblu najwyższym jeśli chodzi o stopień kalkulacji, ale pośrodku jeśli chodzi o oddalanie się aktorów od siebie (stopień utożsamiania się z drugą stroną)

Podsumowanie Autor zwraca uwagę na ograniczenia modeli homo-oeconomicus i homo-sociologicus oraz próbuje wskazać kierunek, w którym należy pójść, aby stworzyć modele bardziej adekwatne do rzeczywistości Pytanie: Czy koncepcje teoretyczne są przydatne do analiz naukowych i budowy nowego systemu społeczno-ekonomicznego?

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ