Ewolucja ekonomii politycznej i jej miejsce we współczesnej myśli ekonomicznej Kajetan Suwała Na podstawie artykułu Prof. dr hab. Jerzego Wilkina, Ewolucja ekonomii politycznej i jej miejsce we współczesnej myśli ekonomicznej

Rys historyczny Ekonomia polityczna była trzonem nauk ekonomicznych od początku XVIII wieku aż do końca XIX wieku. W późniejszym okresie szczególnym zainteresowaniem cieszyła się w krajach budujących socjalizm typu radzieckiego, gdzie jednak była zwężana do metody marksistowskiej, i była objęta politycznym nadzorem.

Klasyczna ekonomia polityczna Korzenie we wczesnych stadiach rozwoju ekonomii klasycznej. Miejsce narodzin  Francja, Wielka Brytania Prekursor  Antoine de Montchretien Wybitni przedstawiciele klasycznej ekonomii politycznej  Adam Smith i J.S. Mill Zainteresowania  relacje między autonomicznym rynkiem a instytucją państwa, nauka o zarządzaniu i administrowaniu państwem.

Klasyczna ekonomia polityczna Ostatnim wybitnym przedstawicielem był Karol Marks Jego wnioski były przeciwne do tych wyciągniętych przez poprzedników. Ekonomia polityczna staje się outsiderem głównego nurtu wraz z pojawieniem się książki Marshalla Principles of Economics, która zapoczątkowała nowy sposób badania i opisywania zjawisk ekonomicznych.

Ekonomia marksistowska Tradycje ekonomii politycznej kontynuowana o w nurcie myśli marksistowskiej. Główna oś  krytyka kapitalizmu Obowiązująca myśl ekonomiczna krajów socjalistycznych, co prowadzi do jej degeneracji.

Instytucjonalizm W końcu XIX wieku rodzi się instytucjonalizm, będący już wcześniej przedmiotem zainteresowania ekonomistów klasycznych i marksistów. Amerykański instytucjonalizm był krytyczny w stosunku do dominującej teorii ekonomii. Instytucjonalizm skupił się na formalnych i nieformalnych instytucjach działających w ramach państwa: system prawny, normy moralne etyczne, organizacja państwa, stosunki własności…

Instytucjonalizm Przedstawiciele instytucjonalizmu amerykańskiego T. Vebelen J. R. Commons W. C. Mitchell J. K. Galbraith (po II wojnie światowej) Przedstawiciele instytucjonalizmu „europejskiego” G. Myrdal K. Polanyi M. Weber E. Dukheim Socjolodzy

Instytucjonalizm Przedmioty kontestacji instytucjonalistów: Samoregulacja gospodarki opartej na autonomicznym mechanizmie rynkowym Statyczny charakter analizy Nadmierny formalizm Ponadhistoryczny i ponadkulturowy charakter praw ekonomicznych Usprawiedliwiający stosunek do liberalnego kapitalizmu

Cechy charakterystyczne dla instytucjonalizmu i ekonomii politycznej Interdyscyplinarność Ewolucyjność Systemowe i holistyczne podejście do analizy gospodarowania Zmienność preferencji i zachowań – jako opozycja do modelu homo economicus Gospodarka jako system władzy (Galbraith) Proces dystrybucji dochodów, uwarstwienie społeczeństwa Istotność wartościowania w ekonomii

Nowa ekonomia instytucjonalna W wyniku zmiany podejścia ekonomistów do badania instytucji dochodzi do inkorporacji znacznej części myśli instytucjonalnej przez ekonomię głównego nurtu. W latach 70. zeszłego wieku wyodrębnia się nowa ekonomia instytucjonalna, która tym różni się od klasycznej, że nie kwestionuje dorobku ekonomii neoklasycznej a dąży do rozszerzenia analizy ekonomicznej na obszar struktur instytucjonalnych.

Nowa ekonomia instytucjonalna Dorobek najbardziej widoczny jest w teorii mikroekonomicznej, ale także w odniesieniu do analizy makroekonomicznej, zwłaszcza wzrostu i rozwoju gospodarczego. Instytucjonalizm jako integrator nauk społecznych ułatwia interdyscyplinarne podejście do nauk ekonomicznych. Kluczowe obszary zainteresowanie: Kwestia kosztów transakcyjnych Ekonomia praw własności

Inne nurty ekonomii politycznej Keynesizm Postkeynesizm (Kalecki, Robinson, Kaldor) Neoklasyczna polityka ekonomiczna Nurt w ramach ekonomii neoklasycznej Koncentruje się na market failures Neoklasyczna ekonomia polityczna bada ograniczenia sprawności rynku w rozwiązywaniu niektórych ważnych potrzeb społeczeństwa EFEKTY ZEWNĘTRZNE DOBRA PUBLICZNE MONOPOLE I OLIGOPOLE

Inne nurty ekonomii politycznej Międzynarodowa Ekonomia Polityczna pochyla się nad problemem rozwarstwienia dochodów w układzie międzynarodowym w obliczu klęski tradycyjnych metod badań. Międzynarodowa Ekonomia Polityczna włącza do badań nie uwzględnianie wcześniej zmienne charakteryzujące rozwój społeczny i stan instytucji.

Inne nurty ekonomii politycznej Konkluzje badań Rodrika: Decydujące znaczenie instytucji dla rozwoju Rozwój handlu i polityka handlowa nie ma tak dużego znaczenia dla rozwoju jak instytucje Złe położenie geograficzne można przezwyciężyć przy pomocy sprawnych instytucji. Dobre instytucje to efekt eksperymentowania, odejścia od szablonowych rozwiązań i skupienie się na warunkach lokalnych Neoklasyczna ekonomia polityczna i nowa ekonomia instytucjonalna korzystają z dorobku ekonomii ortodoksyjnej i można je traktować jako część głównego nurtu.

Ekonomia polityczna POZYTYWNA czy NORMATYWNA? Ekonomia polityczna jest zwykle utożsamiana z nauką normatywną. Instytucjonaliści przywiązywali jednak równie dużą wagę do badań empirycznych i analizy pozytywnej. Ekonomia polityczna rozumie gospodarkę jako część szerokiego systemu społeczno-politycznego. Tak ujęta gospodarka trudna w modelowaniu.

Fundamenty ekonomii politycznej Przekonanie o istotności politycznych i pozaekonomicznych czynników. Przywiązanie uwagi do zaniedbywanych zwykle elementów: problemy władzy, konflikt interesów, rola instytucji, homo politicus Aktywne zainteresowanie nauki społecznymi Skłonność do podejścia interdyscyplinarnego

Powody marginalizacji ekonomii politycznej Duże skomplikowanie ekonomii politycznej, konieczność szerokiego rozumienia przedmiotu. Niesłuszne odrzucanie głównego nurtu ekonomii w klasycznym instytucjonalizmie i marksizmie. Nadmierna upolitycznienie, co odbierało jej czasem rangę naukową. Deprecjacja w środowisku naukowym.

Powody powrotu do ekonomii politycznej Niepowodzenia głównego nurtu w tłumaczeniu ważnych problemów społeczno-gospodarczych. Rozwój ekonomii z pominięciem perspektywy holistycznej. Odkrycie znaczenia instytucji dla funkcjonowania gospodarki. Wzrost zapotrzebowania na eksperckie wsparcie polityki. Nowe propozycje metodologiczne i obszary badawcze w ekonomii.

Dziękuję za uwagę!