Blok zajęć 4 – prawda kontra precyzja w ekonomii, metodologia wybranych teorii ekonomicznych głównego nurtu Teoria firmy na podstawie Mark Blaug, Metodologia ekonomii, 7 rozdz. książki Opracowała: Anita Sułkowska

Plan 1. Obrona klasyczna – wstęp 2. Obrona klasyczna 3. Obrona tradycyjnej teorii podręcznikowej 4. Kontekst teoretyczny teorii przedsiębiorstwa 5. Determinizm sytuacyjny 6. Konkurencja pomimo oligopolizacji 7. Podsumowanie

Obrona klasyczna - wstęp Ortodoksyjna czyli neoklasyczna teoria wytwarzającego jeden produkt przedsiębiorstwa*, które w statycznym, lecz w najwyższym stopniu konkurencyjnym otoczeniu, jako zmiennych strategicznych używa jedynie: - wielkości produkcji, - ceny, - znana jest już od 1838 r. odkąd wynalazł ją Cournot**. Funkcją tej teorii jest uzasadnienie nachylonych dodatnio krzywych podaży *** Centralne założenie teorii Cournot: biznesmeni dążą do maksymalizacji zysków pieniężnych przy danej technologii oraz strukturze popytu.

Obrona klasyczna Załamanie się tradycyjnej teorii firmy – argumenty krytyczne Argumentowano, że firmy w rzeczywistości : maksymalizują f-cję użyteczności o wielu zmiennych, że maksymalizują one raczej rozmiary sprzedaży przy danym poziomie zysku minimalnego niż sam zysk, że w ogóle nie maksymalizują czegokolwiek, lecz w zadowalającym je stopniu zaspokajają potrzeby, tak by osiągnąć swe poziomy aspiracji, że nie są w stanie maksymalizować ze względu na panującą niepewność, co sprawia że stosują zdroworozsądkowe reguły postępowania, że nie chcą niczego maksymalizować, lecz zamiast tego chcą przetrwać (tak by wyprzedzać o krok rywali).

Obrona tradycyjnej teorii podręcznikowej Obrona tradycyjnej teorii została sformułowana przez Machlupa w trakcie debaty Lester – Machlup w 1946 r. odwołuje się do tezy, że neoklasyczna teoria firmy nie usiłuje dostarczyć kompletnego wyjaśnienia sposobu gospodarowania przedsiębiorstw we wszystkich jego aspektach, lecz raczej próbuje przewidzieć skutki konkretnych zmian sposobu działania sił rynkowych, Dostarcza możliwych do sprawdzenia prognoz o charakterze jakościowym, Teoria jest prosta, spójna wewnętrznie,

Obrona tradycyjnej teorii podręcznikowej c.d. Dostarcza jednoznacznych prognoz jakościowych, które są dobrze potwierdzone empirycznie. Żadna prosta teoria, która potrafi dokładnie przepowiedzieć kierunek podstawowych zmiennych ekonomicznych, nie powinna być ogłaszana przestarzałą tylko dlatego, że zawiera nierealistyczne założenia. Należałoby raczej dążyć do zastąpienia tych założeń bardziej realistycznymi ograniczeniami. Teoria ta równie często spotyka się z zaprzeczeniem, jak i z potwierdzeniem empirycznym*

Kontekst teoretyczny teorii przedsiębiorstwa Umieszczając teorię przedsiębiorstwa w odpowiednim kontekście teoretycznym, wzorujemy się na metodologii naukowych programów (MNPB) Lakatosa. Dla wygody posłużymy się analizą zarzutów Spiro Latsisa wobec tradycyjnej teorii przedsiębiorstwa.

Determinizm sytuacyjny Latsis zaczyna od stwierdzenia, że wszystkie teorie konkurencji doskonałej, niedoskonałej i monopolistycznej można potraktować łącznie jako część tego samego neoklasycznego programu badawczego poświęconego zachowaniu przedsiębiorstwa. Zastosowanie tego programu do badania zachowania przedsiębiorstwa nazywa Latsis determinizmem sytuacyjnym. Program ten ma możliwy do zidentyfikowania: pojedynczy twardy rdzeń jedną pozytywną heurystykę jeden pas ochronny

Determinizm sytuacyjny c.d. Wg Latsisa twardy rdzeń ( = założenia teorii przedsiębiorstwa) składa się z: 1) tezy o maksymalizacji zysku, 2) tezy o doskonałej informacji, 3) tezy o niezależności podejmowanych decyzji, 4) tezy o doskonałej konkurencji panujących na wszystkich rynkach. Aby przekształcić twardy rdzeń w teorię przedsiębiorstwa, wchodzącą w skład ochronnego pasa omawianego programy badawczego, twierdzenia rdzeniowe należy uzupełnić o założenia pomocnicze.

Determinizm sytuacyjny c.d. Założenia pomocnicze: 1) założenie o homogeniczności wytwarzanego produktu, 2) założenie o wielkiej liczbie podmiotów uczestniczących w całym procesie gospodarczym, 3) założenie o swobodzie wejścia i wyjścia. Pozytywna heurystyka tego NPB* składa się ze zbioru zaleceń, które sprowadzają się reguły należy wyprowadzać statyczno – porównawcze właściwości teorii.

Determinizm sytuacyjny c.d. Ujmując to szczegółowo należy: 1) na rynku rozróżnić sprzedawców i kupujących, 2) opisać strukturę rynku, 3) skonstruować definicje założeń behawioralnych o charakterze typu idealnego, 4) Wymienić istotne warunki objęte zakresem klauzuli ceteris paribus, 5) nadać problemowi formę matematycznego zadania na poszukiwanie ekstremum i sprawdzić, czy spełnione są pierwszego i drugiego rzędu warunki jego osiągnięcia, itd.

Determinizm sytuacyjny c.d. Ocena neoklasycznej teorii przedsiębiorstwa przez Laksisa jako degenerującej się w rzeczywistości oparta jest raczej na badaniu założeń, a nie – możliwych do sprawdzenia wniosków z tej teorii. Neoklasyczny program badawczy zostaje napiętnowany jako degenerujący się, chociaż w dziedzinie, która się zajmuje, nie ma rywala i – dalej – potępienie to za przyczyną ma logikę sytuacyjnego determinizmu, nie zaś wyniki analizy jakości empirycznych prognoz tego programu. Latsis odrzuca teorię neoklasyczną przede wszystkim dlatego, że jest ona jałowa pod względem teoretycznym; to, że nie jest ona potwierdzona empirycznie ma jedynie znaczenie drugorzędne.

Konkurencja pomimo oligopolizacji Charakterystyczną cechą współczesnych gospodarek w krajach uprzemysłowionych jest istnienie sektora przemysłu przetwórczego niemal w całości składającego się z niewielu wielkich producentów. Typową strukturą rynku jest tu raczej oligopol, a nie konkurencja doskonała, czy monopolistyczna* Neoklasyczna teoria przedsiębiorstwa nie nadaje się do zastosowania w przypadku występowania oligopolu. Powodem nie jest nierealistyczność założeń tej teorii, lecz niespełnienie jej warunków wyjściowych lub granicznych. Niemniej jednak, podstawowe jakościowe prognozy tej teorii są szeroko stosowane praktycznie w celu uzyskania uproszczonych odpowiedzi na pytania dotyczące najróżniejszych przedsiębiorstw, w tym także w sposób oczywisty będących oligopolami.**

Konkurencja pomimo oligopolizacji c.d. W gruncie rzeczy pogląd teoretyczny, zgodnie z którym zachowanie wszystkich firm w długim okresie przypomina zachowanie firm działających w warunkach wolnej konkurencji, stanowi teorię zachowania przedsiębiorstwa odmienną od statycznej teorii neoklasycznej. Mianowicie, jest to dynamiczna teoria opisująca proces konkurencji, a nie statyczna teoria stanu równowagi, będącego końcowym wynikiem konkurencji.

Podsumowanie Teoria stanowi jedynie pojedynczy wątek w tym, co w rzeczywistości jest o wiele bardziej obszernym programem badawczym z zakresu mikroekonomii. Nie jesteśmy w stanie ocenić tradycyjnej teorii przedsiębiorstwa, nie dokonując jednocześnie oceny całej neoklasycznej teorii przedsiębiorstwa. Tradycyjna teoria zachowania firmy nie wyszła nienaruszona z konfrontacji z faktami. Oczywiście nie udało się to nigdy żadnej teorii.