opracowała Małgorzata Stężycka Ku nowej ekonomii politycznej Shigeto Tsuru opracowała Małgorzata Stężycka Metodologia Ekonomii 2007/2008

Plan prezentacji Ekonomia a Ekonomia Polityczna Mechanizm rynkowy wg klasyków Konfrontacja z rzeczywistością Rynek zawodzi - recepta S. Tsuru Składniki GNP z punktu widzenia dobrobytu Twórcza, przyjemna praca czy pęd do wydajności? Podsumowanie Metodologia Ekonomii 2007/2008

Ekonomia a Ekonomia Polityczna Ekonomia - nauka o społecznych procesach gospodarowania (bada w jaki sposób społeczeństwo gospodarujące decyduje o tym, co?, jak? i dla kogo?) Ekonomia polityczna – pojęcie rozszerzone o gospodarczą działalność państwa (po raz pierwszy użyte przez Antoine de Montchrétien,1615) Metodologia Ekonomii 2007/2008

Mechanizm rynkowy wg klasyków Mając na celu swój własny interes człowiek często popiera interesy społeczeństwa skuteczniej niż wtedy, gdy zamierza służyć im rzeczywiście (A. Smith; Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów; 1776) Człowiekiem kieruje niewidzialna ręka Ekonomiści powinni pozwolić rynkowi sprawować pełną władzę i wykluczyć wszelkie sztuczne zakłócenia… Metodologia Ekonomii 2007/2008

... Manipulacja wskaźnikami: cen, stawek płac, stóp procentowych Ograniczenie suwerenności konsumenta Efekty zewnętrzne dodatnie i ujemne Metodologia Ekonomii 2007/2008

Konfrontacja z rzeczywistością Ustalanie cen i kosztów (pozbawione obiektywizmu rynkowego); rozwijanie strategii pozwalającej na kontrolowanie siły roboczej; wywieranie wpływu na postawy społeczeństwa i działanie państwa Wybór konsumenta ograniczony do wyboru spośród zaproponowanych możliwości przez producentów (brak możliwości zgłoszenia na rynku swojego prawdziwego popytu na dane dobro) Ujemne efekty zewnętrzne np.: zanieczyszczenie środowiska, które de facto obniża dobrobyt społeczny Metodologia Ekonomii 2007/2008

Rynek zawodzi […] rynek już nie odgrywa roli bezosobowego aparatu, za pośrednictwem którego suwerenne decyzje konsumentów są wiernie przekazywane dostawcom, […] rynki czynników wytwórczych […] nie wyznaczają obiektywnie stawek, wg których wynagradzane są czynniki {praca, kapitał} stosownie do ich wkładów w produkt globalny Skoro wielkie korporacje używają rynku jako narzędzia do realizacji własnych celów, stają się rydwanem, do którego społeczeństwo jest […] przykute Metodologia Ekonomii 2007/2008

Recepta S. Tsuru Ekonomia musi stać się znowu ekonomią polityczną, o konkretnie określonych aspektach normatywnych i szczegółowo wyjaśnionych strategiach Państwo musi wziąć na siebie zadanie kierowania gospodarki ku pewnym szczególnym normatywnym celom. Metodologia Ekonomii 2007/2008

… a ekonomiści powinni: być przygotowani do tworzenia sądów normatywnych - poprzez szczegółowe określenie procesów Rozszerzyć zakres badań tak, aby obejmowały one to, co kiedyś uznawano za korzyści i straty zewnętrzne - badania interdyscyplinarne Zająć się problemem sprawiedliwego podziału gdyż neoklasyczna teoria nie radzi sobie ze zmianami sposobu produkcji uwarunkowanymi przez postęp techniczny Metodologia Ekonomii 2007/2008

Składniki GNP z punktu widzenia dobrobytu Doch.Netto za granicą Produkt Narodowy Brutto jest miernikiem zagregowanych działań gospodarczych danego kraju, zawierającym bieżąco wytwarzane dobra i usługi; jednak: Szkody nie są odejmowane od rachunku Antyszkody (bieżące) wlicza się do GNP Eksport netto Wydatki rządu Inwestycje Konsumpcja Metodologia Ekonomii 2007/2008

Czy w związku z tym GNP jest odpowiednim miernikiem dla dobrobytu? TAK Wysoka stopa wzrostu GNP może być celem dla krajów, w których nie są zaspokojone podstawowe potrzeby NIE „Konsumenci nie głosują na rynku za pomocą pieniądza”; Kraje rozwinięte powinny zająć się raczej znaczeniem oszczędzania czasu pracy w procesie produkcji Metodologia Ekonomii 2007/2008

Twórcza, przyjemna praca czy pęd do wydajności? Postęp technologiczny pozwolił ograniczyć czas wydatkowany produkcyjnie do 3,5 % (E. Schumacher; 1973) Pozostały czas (ponad 90%!) możemy przeznaczyć na przyjemności, np. na oglądanie telewizji Wszelka rzeczywista produkcja zamieniła się w ludzką harówkę, która nie wzbogaca człowieka, ale go wyczerpuje. Nowoczesna technika […] obdarowała człowieka pracą ‘pokawałkowaną’ , która nie daje mu żadnej przyjemności Metodologia Ekonomii 2007/2008

Podsumowanie Mechanizm rynkowy zawodzi konieczna jest interwencja rządu (wielkie korporacje wykorzystują rynek jako narzędzie do realizacji swoich celów) Potrzeba stworzenia miernika dobrobytu lub analiza składników dostępnych mierników (GNP) Nie dajmy się ponieść pędowi do wydajności – spójrzmy na filozofię życia i pracy mieszkańców krajów Dalekiego Wschodu Metodologia Ekonomii 2007/2008