EKONOMIA EKSPERYMENTALNA Na podstawie Czy nauczanie ekonomii może być szkodliwe? Gazeta SGH, Nr 165 Justyna Kurdel

Zarys historii Obserwacja, modele teoretyczne Wykorzystanie eksperymentu w ekonomii - ekonomia eksperymentalna 2002 – Veron Smith, Nagroda Nobla za wkład w prace nad ekonomią eksperymentalną Komputeryzacja - rozwój ekonomii eksperymentalnej

Cele ekonomii eksperymentalnej Eksperyment w ekonomii Cele dydaktyczne Weryfikacja hipotez, założeń ekonomii

Zarzuty dla eksperymentu w ekonomii Otoczenie „laboratorium ekonomicznego” różni się znacznie od „środowiska naturalnego” Bodźce materialnego zainteresowania bodźców spotykanych w rzeczywistych dylematach społecznych Żartobliwy, lekceważący stosunek uczestników badania Ale Możliwość kontroli bodźców

Kształcenie ekonomistów a kapitał społeczny – co mówi o tym ekonomia eksperymentalna? Ekonomiści Mniej skłonni do kooperacji Częściej wybierają zdradę w teoriogrowych dylematach Częściej są gapowiczami przy wspieraniu finansowania dóbr publicznych Chętniej uczestniczą w korupcji niż studenci innych kierunków Dlaczego? Hipotezy: Autoselekcja Studenci uczą się egoizmu na wykładach z ekonomii

Marwell i Ames - Free riding Marwell i Ames (1981 r.) – testowanie hipotezy gapowicza w finansowaniu dobra publicznego (seria 12 eksperymentów) Uczestnicy eksperymentu mogli inwestować w dobro prywatne oraz dobro publiczne Okazało się, że uczestnicy przeznaczali od 40 do 60% swoich zasobów na dobro publiczne (wielkość wspólnych inwestycji poniżej optimum) Studenci 5 semestru ekonomii - zaledwie 20% zasobów przeznaczanych na dobro publiczne Pytania jaki poziom inwestycji w dobro wspólne jest sprawiedliwy? -> znacznie niższy niż dla studentów innych kierunków czy sprawiedliwość miała dla nich znaczenie przy podejmowaniu decyzji o inwestowaniu? -> znacznie rzadziej Hipotezy do pracy w "gospodarce" rekrutowane są osoby bardziej przejmujące się "racjonalną" alokacją pieniędzy lub dóbr osoby te zaczynają postępować wedle ogólnych zasad studiowanych przez siebie teorii

Carter i Irons – 10 lat później Weryfikacja wyników Marwella i Amesa Potwierdzili inne zachowanie studentów ekonomii Postanowili zbadać czy wynika to z autoselekcji czy indoktrynacji (czyli nauczania) Gra (podział kwoty – 10 USD – pomiędzy siebie) Proponujący (proponuje podział) Odpowiadający (akceptuje lub nie podział) Gdy odpowiadający zaakceptuje podział kwota jest dzielona zgodnie z propozycją Gdy odrzuci obaj gracze nie dostają nic Wg ekonomii (teorii gier) przy spełnionym założeniu o racjonalności graczy, proponujący powinien zaoferować minimalną możliwą kwotę >0 a opowiadający przyjąć propozycję Gracze grają ze sobą tyko raz Wyniki potwierdziły inne zachowanie studentów ekonomii (zarówno oferowali niższe kwoty jak i akceptowali niższe) Hipotezy autoselekcja? nauczenie się egoizmu z teorii mikroekonomii?

Autoselekcja czy wpływ nauki ekonomii? Przeprowadzono test podzielono studentów na 4 grupy Pierwszoroczniacy z kierunku innego iż ekonomia (nie uczestniczący na wykład ekonomii) Pierwszoroczniacy z ekonomii uczestniczący na zajęcia z ekonomii Studenci kończący studia na kierunku innym iż ekonomia Studenci kończący studia na ekonomii Wyniki: Studenci pierwszego roku ekonomii akceptowali i oferowali mniej niż pierwszy rocznik kierunków nie-ekonomicznych, czyli zachowywali się bardziej zgodnie z teorią (potwierdzenie tezy o autoselekcji) Teza o wpływie nauczania ekonomii na postępowanie studentów nie została potwierdzona Wyniki ekonomistów nie potwierdziły jednak teorii Kwota akceptowana(1,7 do 0,5) Kwota oferowana (6,15 do 9,50)

Frank – Gilovich – Regan 1993 r. czy zaznajomienie się z modelem maksymalizacji własnego interesu, wykorzystywanego powszechnie w ekonomii, zmienia postępowanie ? Krytyka Marwella i Amesa: Inna grupa wiekowa studentów pozaekonomicznych Pominięcie zmiennej płeć (przewaga mężczyzn ekonomistów i równe proporcje dla nie-ekonomistów) Nie można wnioskować, że ekonomiści postępują odmiennie Badanie (4 podejścia) Finansowanie dóbr publicznych Dylemat więźnia Deklaracje kwestionariuszowe Uczestnictwo w hypotetycznym dylemacie etycznym

Finansowanie dóbr publicznych Jak ekonomiści postępują w rzeczywistości? Zbadali deklaracje średniorocznych wpłat na cele dobroczynne lub dobra publiczne wykładowców z dziedziny: Ekonomii Innych nauk społecznych Matematyki, informatyki, inżynierii Nauk przyrodniczych Humanistyki Architektury, sztuki, muzyki Wykładowców ze szkół zawodowych Udział pełnych gapowiczów (nie płacących) Ekonomiści-9,3% Pozostali od 1,1% do 4,2% Ekonomiści dawali relatywnie mniej (w relacji do dochodu) niż pozostałe grupy

Dylemat więźnia Rzeczywiste wypłaty pieniężne Teoria: racjonalni uczestnicy zawsze będą zdradzać w grze jednorazowej Autorzy eksperymentu przeprowadzili szkolenie z dylematu więźnia, sprawdzali znajomość teorii oraz zrozumienie struktury wypłat Zapewnili anonimowość i uniemożliwili dowiedzenie się o działaniach innych graczy Wyniki, zdrada: Ekonomiści: 60,4% Pozostali: 38,8% wyeliminowano wpływ płci (okazało się, że p-sto zdrady przez mężczyznę jest 0,24 wyższe niż p-sto że zdradzi kobieta; nadreprezentacja mężczyzn wśród ekonomistów) Efekt studiowania ekonomii: p-stwo rywalizacji dla studentów ekonomii 0,17 razy wyższe niż dla innych studentów

Dylemat więźnia –wersje zmodyfikowane (1) Możliwość czynienia obietnic (obietnicy nie można wyegzekwować od partnera) (2) Brak możliwości czynienia obietnic ale przedłużony czas socjalizacji przed grą Skłonność do zdrady spadła wraz z przedłużeniem czasu socjalizacji przed grą i radykalnie obniżyła się przy możliwości składania obietnic P-stwo zdrady zmniejszało się wraz z przechodzeniem na kolejny rok studiów W nieograniczonej wersji z obietnicami (1) nie zaobserwowano istotnych różnic pomiędzy ekonomistami a innymi studentami W ograniczonej wersji(2) Studenci ekonomii rywalizują w 71,8% przypadków zaś inni 47,3%

Deklaracje kwestionariuszowe Studenci odpowiadali na pytanie o powody swojej decyzji w grze Hipoteza: Ekonomiści bardziej będą skłonni przedstawiać cel gry w kategoriach interesu własnego, będą akcentować strukturę samej gry Pozostali będą używać argumentów takich jak postawa wobec partnera, aspekty natury ludzkiej Wyniki 31% ekonomistów podało jedynie cechy gry jako wytłumaczenie swojej decyzji w porównaniu do 17% nie-ekonomistów

Deklaracje kwestionariuszowe W oddzielnym badaniu zapytano studentów czy będą współpracować czy zdradzą w jednorazowym dylemacie więźnia jeśli będą wiedzieć z pewnością, że ich partner będzie kooperował Wyniki, zdradę zadeklarowało 58% ekonomistów 34% nie-ekonomistów Na pytanie czy będą kooperować wiedząc, że partner będzie rywalizował, obie grupy w podobnym stopniu deklarowały zdradę

Dylemat etyczny właściciel sklepiku ze sprzętem komputerowym otrzymuje przesyłkę 10 komputerów ale z fakturą opiewającą jedynie na 9 sztuk Czy sklepikarz poinformuje o tym dostawce sprzętu? Studenci: prognozowali postępowanie sklepikarza deklarowali własne działanie Ocenić p-stwo zwrotu właścicielowi zagubionej koperty z 100USD opatrzonej imieniem, nazwiskiem i adresem, gdy: To oni zagubili kopertę To oni znaleźli kopertę Studenci wypełniali kwestionariusze na początku semestru i na końcu Sprawdzono czy uległa zmianie skłonność do uczciwości studentów ekonomii i pozostałych Ekonomiści uczestniczyli w trakcie semestru na zajęcia z mikroekonomii do (a) Ekonomisty głównego nurtu (b) Ekonomisty interesującego się rozwojem w maoistowskich Chinach Semestr nauki uczynił z ich osoby mniej uczciwe (największy spadek uczciwości w przypadkowi wykładowcy a)

Podsumowanie Obserwowany spadek zachowań rywalizacyjnych wraz z upływem czasu W grupie ekonomistów spadek ten jest znacznie mniej zauważalny (73,7%-70%;53,7%-40,2% zdradzających) Mniejsza skłonność do współpracy ze strony ekonomistów Nauka ekonomii sprzyja umacnianiu postaw nie-kooperacyjnych

Pytania do dyskusji Czy eksperyment w ekonomii ma sens? Czy wyniki eksperymentów ekonomicznych można uogólniać? Jaki są przyczyny innego zachowania studentów ekonomii biorących udział w eksperymentach ekonomicznych od reszty osób?

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ