Pamięć autobiograficzna Wykład 11 16 maja 2013 Pamięć autobiograficzna

Plan wykładu Organizacja pamięci autobiograficznej Metody badania Pamięć przeżyć z różnych okresów życia – amnezja dziecięca i reminiscencja Pamięć zdarzeń emocjonalnych: pamięć fleszowa Czy można wierzyć własnym wspomnieniom? Fałszywe wspomnienia

Czym jest pamięć autobiograficzna? Gromadzi zdarzenia i fakty bezpośrednio odnoszące się do „Ja” Sprawia, że nasze zachowanie jest kierowane wiedzą o własnej przeszłości Ale pojęcie to nie odnosi się do specyficznego magazynu, ani do specyficznych mechanizmów Tradycja filozoficzna: rozróżnienie przez Bergsona pamięci wspomnieniowej i nawykowej

Trochę historii Za prekursorów badań uważa się Galtona i Freuda Galton: zainteresowanie taksonomią wspomnień oraz poszukiwanie odpowiedzi na pytanie o przyczynę i istotę ich różnorodności; badania metodą słów-podpowiedzi, inaczej wskazówek Freud: zainteresowanie związkami przyczynowymi między przeszłością i teraźniejszością; odtwarzanie historii życia jako element terapii

Ogólna charakterystyka i organizacja Pamięć autobiograficzna to pamięć trwała, element pamięci deklaratywnej Niekiedy utożsamiana z pamięcią epizodyczną, ale włącza się także do jej zakresu uogólnioną wiedzę semantyczną na temat własnej przeszłości, zachowań, uczuć, postaw Zapis przeżyć osobistych oraz ich znaczenie Ważne elementy to narracja, wyobraźnia i emocje

Typologie pamięci autobiograficznej Conway: pamięć okresów życia; pamięć zdarzeń ogólnych, cyklicznych lub pojedynczych; pamięć zdarzeń specyficznych Cohen: pamięć empiryczna; pamięć deklaratywna; pamięć specyficzna; pamięć ogólna Brewer: wspomnienie osobiste; fakt autobiograficzny; ogólne wspomnienie osobiste; schemat Ja

Hierarchiczny model pamięci autobiograficznej M. Linton Najwyższy poziom przechowywania: nastrój Tematy i podtematy wspomnień Rozszerzenia tematów i podtematów Zdarzenia i epizody oraz amalgamaty W skład zdarzeń i epizodów wchodzą elementy Szczegóły

Hierarchia w pamięci autobiograficznej

Nakładanie się okresów życia i tematów

Funkcje pamięci autobiograficznej Intrapersonalna: konstruowanie i przechowywanie „Ja” oraz własnej historii; regulowanie nastroju, utrzymywanie równowagi emocjonalnej Interpersonalna: zawieranie i podtrzymywanie związków z innymi ludźmi; autoprezentacja Generowanie teraźniejszych i przyszłych zachowań

Metody badania Kwestionariusz śniadaniowy i techniki słowne – podawanie skojarzeń słownych (autorstwa Galtona, rozwinięta przez Crovitza i Shiffmana) Dzienniki, w tym własne: M. Linton, R.T. White, W.A. Wagenaar – codzienne zapisywanie zdarzeń z własnego życia wraz ze wskazówkami Wywiady i kwestionariusze Obserwacja mimowolnych wspomnień Eksperymenty, np. nad wdrukowywaniem fałszywych wspomnień

Amnezja dziecięca Zdarzenia z wczesnego dzieciństwa objęte niepamięcią Granice amnezji dziecięcej i czynniki na nie wpływające Płeć Inteligencja Zdolności werbalne Czynniki kulturowe

Amnezja dziecięca – pamięć narodzin rodzeństwa

Amnezja dziecięca – hipotezy wyjaśniające Hipoteza neuropsychologiczna – amnezja wynika z niedojrzałości mózgu, wczesne doświadczenia nie są rejestrowane wcale albo ich ślady są bardzo nietrwałe Hipoteza psychoanalityczna – wspomnienia z wczesnego dzieciństwa ulegają wyparciu Hipotezy poznawcze – sposób kodowania a sposób wydobywania; pojawianie się wspomnień dopiero po ukształtowaniu się pojęcia „Ja”

Reminiscencja w pamięci autobiograficznej (memory bump)

Reminiscencja

Wyjaśnienia reminiscencji w pamięci autobiograficznej Poznawcze efekt pierwszeństwa (liczne „pierwsze razy”) zdarzenia przełomowe więcej pozytywnych zdarzeń Neurologiczne: czas najlepszego funkcjonowania poznawczego Powstawanie tożsamości osobistej

Przywoływanie wspomnień o różnym zabarwieniu emocjonalnym Więcej przywoływanych wspomnień pozytywnych niż negatywnych czy neutralnych Wraz z upływem czasu maleje nasycenie emocjonalne wspomnień, dotyczy to w szczególności pamięci zdarzeń negatywnych „Ulepszanie” przeszłości występuje zarówno w dowolnej, jak i mimowolnej pamięci autobiograficznej Wyjątek stanowią osoby depresyjne

Intensywność afektu związanego ze wspomnieniami

Pamięć fleszowa (efekt lampy błyskowej) Pierwsze doniesienie: 1899r. Colgrove, badania nad pamięcią okoliczności uzyskania wiadomości o śmierci Lincolna Brown i Kulik (1977): pamięć okoliczności, w jakich osoby badane dowiedziały się o zabójstwie Johna F. Kennedyego Kategorie kanoniczne: informacja o miejscu; o towarzyszących zdarzeniach; o źródle informacji; o konsekwencjach; o przeżywanych emocjach

Pamięć fleszowa c.d. Czy na pewno niezwykle wierna? Badania Neissera i Harscha (1992) nad wspomnieniami dotyczącymi otrzymania wiadomości o eksplozji Challengera po 24 godzinach, 2 latach i 6 miesiącach oraz 3 latach: w ostatniej próbie 7% dokładne przypominanie, 50% - znaczne zmiany, 25% całkowicie nieścisłe Niemniej ludzie żywią głębokie przekonanie, że ich wspomnienia są wyjątkowo wyraziste i autentyczne

Wspomnienia fleszowe z różnych okresów życia

Prywatne wspomnienia fleszowe Często odnoszą się do różnych tzw. pierwszych doświadczeń Dotyczą częściej wspomnień związanych z przeżyciem traumatycznym Zawierają błędy dedukcyjne

Czynniki wpływające na powstawanie wspomnień fleszowych

Czynniki wpływające na powstawanie wspomnień fleszowych Nowość zdarzenia → zaskoczenie → emocje → wspomnienie fleszowe Ważność → emocje → jawne powtarzanie (opowiadanie, słuchanie na temat zdarzenia) → powstawanie zapisu pamięciowego zdarzenia → wspomnienie fleszowe Czyli najważniejsze czynniki to: nowość oraz znaczenie dla dalszego życia jednostki lub dla historii

Ocena źródła wspomnień Czy można ufać w prawdziwość własnych wspomnień? Czynniki wpływające na ocenę źródła wspomnień Zależność od pola Żywość wyobrażeń wzrokowych Podatność na sugestię Zaabsorbowanie (absorption)

Konstruktywny charakter pamięci autobiograficznej Podstawowa rola schematów poznawczych Schemat „Ja”: podtrzymywanie poczucia własnej wartości, dążenie do spójności, uaktualnianie Związki między pamięcią autobiograficzną i autonarracją Nadanie wspomnieniom struktury narracji sprzyja ocenianiu ich jako wiarygodnych Narracje dziecięce tworzone w rozmowach z rodzicami

Grzechy pamięci, także autobiograficznej Nietrwałość: osłabianie i zanikanie wspomnień Roztargnienie: brak kodowania zdarzeń Blokowanie: trudności w przywoływaniu wspomnień Błędne atrybucje: błędne różnicowanie wspomnień prawdziwych i fałszywych Podatność na sugestię: zaszczepianie fałszywych wspomnień Tendencyjność: wpływ teraźniejszości na treść wspomnień Uporczywość: nawracanie wspomnień

Fałszywe (rzekome) wspomnienia – procedury wywoływania Schemat Loftus: zagubiony w centrum handlowym; Królik Bugs w Disneylandzie Procedura Deese’a, Roedigera i McDermott (DRM): igła w stogu siana Paradygmat obrazowy (Miller i Gazzaniga): obrazki lub zdjęcia z typowymi, schematycznymi obiektami znajdującymi się w określonej sytuacji czy kontekście

Co sprzyja powstawaniu fałszywych wspomnień? Schematy zdarzeń Błędna atrybucja źródeł Sugestia Hipnoza Powtarzanie przypominania Wiek Aktywność poznawcza związana ze wspomnieniami Kontekst społeczny