Świętokrzyski Park Narodowy został utworzony 1. 05. 1950 r Świętokrzyski Park Narodowy został utworzony 1.05.1950 r. Obecnie teren Parku zajmuje obszar 7626,45 ha, a jego otulina 20786,07 ha. W skład Parku wchodzą: Pasmo Łysogórskie, część Pasma Klonowskiego, część Pasma Pokrzywiańskiego oraz część Doliny Wilkowskiej i Dębniańskiej.

W Świętokrzyskim Parku Narodowym wyodrębniono obszary podlegające ochronie krajobrazowej, czynnej oraz ścisłej. Na obszarze ochrony ścisłej zabroniono całkowicie ingerencji człowieka. Pozostawiono go swobodnemu oddziaływaniu sił przyrody. W Parku wydzielono pięć takich obszarów, pierwotnie rezerwatów. Łączna powierzchnia 5 obszarów ochrony ścisłej wynosi 1731 ha.

„Chełmowa Góra„ - Rezerwat utworzony w 1920 r „Chełmowa Góra„ - Rezerwat utworzony w 1920 r. Obecnie jego powierzchnia wynosi 13,2 ha. Na tym niewielkim terenie występują lasy grądowe, bory mieszane oraz buczyny.Teren obejmuje północno-zachodnie części wzniesienia. Pozostały obszar objęto ochroną częściową. Miało to na celu wytworzenie odpowiednich warunków do odnowienia (samosiewu) modrzewia polskiego. Jednak intensywny rozwój dolnego piętra drzewostanu złożonego z buka, jawora, dębu, jodły, uniemożliwił odnowienie się światłożądnego modrzewia. Chełmowa Góra pozwala na poznanie i obserwację wielu interesujących i rzadkich gatunków roślin i zwierząt. Z rzadszych gatunków roślin spotykamy tam: pióropusznik strusi, widłak jałowcowaty, skrzyp olbrzymi, parzydło leśne i inne. Do osobliwości tego terenu należą także liczne mrowiska. Stwierdzono tutaj około 500 kopców, co na tak niewielkim terenie jest rzeczą niezwykłą.

„Święty Krzyż„ Rezerwat utworzony w 1924 r. Zajmuje obszar 476,9 ha „Święty Krzyż„ Rezerwat utworzony w 1924 r. Zajmuje obszar 476,9 ha. I obejmuje południowe i północne stoki grzbietu Łysej Góry (595 m n.p.m.), drugiego co do wysokości wzniesienia Gór Świętokrzyskich. Rosną tu lasy grądowe, bory jodłowe i buczyny. Pośród młodego pokolenia drzew rosną potężne, stare jodły tzw „jodły mamucie” oraz buki o wymiarach drzew pomnikowych. Wiele drzew martwych stoi lub leży, powalonych przez wiatr. Osobliwością przyrody nieożywionej na tym obszarze, widoczną z dużych odległości są gołoborza, które występują w partiach przyszczytowych Łysej Góry. Na północnym stoku tej góry podziwiać możemy z galerii widokowej najbardziej rozległe gołoborze Łysogór. Według badań największa głębokość (miąższość) tego gołoborza wynosi ponad 4 m.

„Czarny Las„ - Rezerwat utworzony w 1954 r. Obszar wynosi 26,5 ha „Czarny Las„ - Rezerwat utworzony w 1954 r. Obszar wynosi 26,5 ha. Położony jest w zachodniej części Doliny Dębniańskiej stanowiącej przedłużenie Doliny Wilkowskiej. Obejmuje wzniesienie położone w widłach rzeki Czarna Woda oraz strumieni Złoty Stok i oraz fragment doliny Czarnej Wody. Leży na wysokości 285-303 m n.p.m.Tworzą go lasy mieszane, grądy z udziałem jodły, lipy drobnolistnej, miejscami buka lub olszy czarnej, olsy i łęgi. W warstwie krzewiastej, a zwłaszcza w składzie runa zielonego spotykamy wiele gatunków, które głównie występują w lasach górskich (np. bez koralowy, czosnek niedźwiedzi, żywiec gruczołkowaty). W związku z niewielkim udziałem tego typu zbiorowisk w szacie roślinnej Parku, jest ono z naukowego punktu widzenia zbiorowiskiem bardzo cennym.

„Mokry Bór„ - Rezerwat utworzony w 1954 r. o powierzchni 37,9 ha „Mokry Bór„ - Rezerwat utworzony w 1954 r. o powierzchni 37,9 ha. Położony jest u północnych podnóży Góry Psarskiej, w obszarze źródliska rzeki Czarna Woda. O objęciu tego obszaru taką formą ochrony zadecydowała odmienność jego zbiorowisk roślinnych w stosunku do pozostałych występujących w Parku. Obejmuje on jedyne w Parku, niewielkie obszary bagiennego boru trzcinnikowego oraz boru bagiennego i boru świeżego. Występują tu również torfowiska wysokie i przejściowe. W drzewostanie spotykamy sosnę, domieszkowo występuje brzoza brodawkowata i omszona, świerk, dąb bezszypułkowy i jodła.

„Łysica„ - Rezerwa utworzony w 1924s r „Łysica„ - Rezerwa utworzony w 1924s r. Powierzchnia rezerwatu to 1186,4 ha. Pod względem przyrodniczym podobny do rezerwatu Św. Krzyż. Występują tu lasy gradowe, bory jodłowe i buczyny oraz gołoborza jeszcze bardziej rozległe niż w rezerwacie Św. Krzyż. Ciągnie się on grzbietem Łysogór od Św. Katarzyny w kierunku Św. Krzyża aż po silne obniżenie grzbietu w wyniku czego powstała przełęcz nazywana Przełęczą Hucką w pobliżu Huty Szklanej. Obejmuje prawie cały masyw najwyższego szczytu Łysogór – Łysicy (612 m npm) oraz grzbiet od strony północnej i południowej niemal do połowy stoku. Ochroną objęto tu fragment odwiecznej puszczy, która nie podlega bezpośredniej ingerencji człowieka już ponad 80 lat. Jest to jeden z najstarszych po Puszczy Białowieskiej fragment lasu, w którym procesy przyrodnicze przebiegają w sposób spontaniczny. Drzewostan składa się z jodły i buka, z jaworem, klonem zwyczajnym i lipą szerokolistną.

Na terenie Świętokrzyskiego Parku Narodowego w ramach formy ochrony Natura 2000 utworzono specjalny obszar ochronny (SOO) siedlisk o nazwie „Łysogóry”, zajmujący powierzchnię 5573,586 ha, co stanowi 75% powierzchni Parku. Obszar ten został zatwierdzony przez Komisję Europejską w listopadzie 2007 roku. Na obszarze tym stwierdzono 7 rodzajów siedlisk oraz łącznie dotychczas 31 gatunków roślin i zwierząt tzw. „siedlisk i gatunków naturowych” to znaczy takich dla których konieczne jest wyznaczenie obszaru Natura 2000. Obszar jest w około 90% porośnięty lasem, w większości są to lasy jodłowo-bukowe. Lasy charakteryzują się znacznym stopniem naturalności, a wręcz pierwotności.

Wśród gatunków znajdujących się na obszarze SOO „Łysogóry” znajdują się min.: Nocek łydkowłosy, Bóbr europejski, Wydra, Bocian czarny, Orlik krzykliwy, Jarząbek, Cietrzew, Puszczyk uralski, Dzięcioł zielonosiwy, Dzięcioł czarny, Muchołówka mała, Gąsiorek, Kumak nizinny, Traszka grzebieniasta, Nadobnica alpejska, Pachnica dębowa, Dzwonecznik wonny.

Na terenie Świętokrzyskiego Parku Narodowego wyznaczono 5 ścieżek edukacyjnych. Prowadzą one przez najbardziej interesujące, charakterystyczne dla Parku miejsca. Wyodrębniając poszczególne punkty ścieżek, starano się przedstawić problemy związane z ochroną przyrody. Nie zapomniano również o bioróżnorodności elementów przyrodniczych czy, zagadnieniach historycznych i kulturowych. Poszczególne punkty ścieżek oznaczono w terenie i ponumerowano. Natomiast ich omówienie zawierają przewodniki po ścieżkach przygotowane przez pracowników Parku.