Controlling finansowy BUDŻETOWANIE AKTYWÓW I PASYWÓW
BUDŻET GOTÓWKI JEST SPORZĄDZANY W CELU ZIDENTYFIKOWANIA FINANSOWYCH POTRZEB I MOŻLIWOŚCI FIRMY, ZAPEWNIAJĄCYCH PRZEDE WSZYSTKIM UTRZYMANIE PRZEZ NIĄ PŁYNNOŚCI
Podane są w nim: Przyszłe potrzeby gotówkowe, a więc określane jest zapotrzebowanie na krótkoterminowe kredyty i pożyczki Rozkład w czasie potrzeb gotówkowych Ustalane są również wielkości przyszłych nadwyżek finansowych (możliwe wtedy staje się określenie sposobów ich zagospodarowania)
Podstawowym zadaniem przy tworzeniu budżetu gotówki jest określenie wpływów i wypływów gotówki oraz ustalenie momentów ich pojawienia się w przyszłości, w okresie objętym planowaniem, przede wszystkim po to, aby nie wystąpiły trudności finansowe związane z terminowym regulowaniem zobowiązań firmy
W procesie budowania tego budżetu wyróżnia się trzy podstawowe etapy: W pierwszym etapie określa się przewidywane wpływy gotówki osiągane przez firmę ze sprzedaży gotówkowej i sprzedaży kredytowej Drugi etap polega na określeniu przyszłych wydatków gotówkowych firmy W trzecim etapie prognozuje się docelowe saldo gotówki, które stanowi podstawę do obliczenia skumulowanych nadwyżek lub niedoborów gotówki
BUDŻETOWANIE NALEŻNOŚCI FIRMY SPRZEDAJĄ I KUPUJĄ PRODUKTY ZA GOTÓWKĘ LUB NA KREDYT PRZY SPRZEDAŻY NA KREDYT DOCHODZI DO POWSTANIA NALEŻNOŚĆ FIRMY SPRZEDAJĄCEJ I ZOBOWIĄZANIE FIRMY KUPUJĄCEJ
Istnieje kilka form sprzedaży kredytowej . Najczęściej występuje sprzedaż na kredyt, której warunki dotyczą tzw. sprzedaży ze skontem i bez skonta W sposób ogólny te dwa warunki są określane np.: 2/10, netto 30. Liczba 2 określa wartość skonta, w tym przypadku wynosi ona 2% wartości wymienionej na fakturze. Kupujący ma prawo do wniesienia kwoty pieniężnej mniejszej o 2% od wypisanej na fakturze, jeśli zapłatę uiści w ciągu 10 dni. Gdy kupujący rezygnuje ze skonta, to płaci pełną kwotę podaną na fakturze, z tym, że okres do zrealizowania wpłaty jest teraz dłuższy i wynosi 30 dni
Kwotę należności jest stosunkowo trudno ustalić, dlatego najczęściej szacuje się nie dokładny, lecz przeciętny poziom należności Do jego ustalenia niezbędne są: wartości przeciętnej dziennej sprzedaży i przeciętnego okresu spływu należności Przeciętną dzienną sprzedaż oblicza się, dzieląc roczną wartość sprzedaży przez liczbę dni w roku Natomiast wyznaczenie wartości liczbowej przeciętnego okresu spływu należności jest możliwe wtedy, kiedy znane są terminy i wartości wpłat dokonywanych przez klientów firmy
Np.: Jeśli dla warunków sprzedaży kredytowej określonych jako 2/10, netto 30 wiadomo, że: 40% wpłat wpływa 10 dnia, a 60% wpłat firma otrzymuje po 30 dniach, to przeciętny okres spływu należności wynosi: DSO (przeciętny okres spływu należności) = 0,40 x 10 dni + 0,60x30 dni = 4 dni + 18 dni = 22 dni Firma ta oczekuje zatem przeciętnie przez 22 dni na zapłatę za towary sprzedane klientom na kredyt Po wyznaczeniu przeciętnego dziennego poziomu sprzedaży i przeciętnego okresu spływu należności możliwe jest ustalenie przeciętnej wartości należności Jest ona równa iloczynowi tych dwóch wielkości
Trzeba pamiętać że: 1. Nie cała wartość należności obciąża finansowo firmę, tylko pewna część tej kwoty wiąże się z zaangażowaniem pieniędzy firmy - zysk koszty stałe 2. Występują koszty kredytu kupieckiego - koszty utrzymania kredytu, - koszty monitorowania i ściągania należności - złe długi
BUDŻETOWANIE ZAPASÓW W zakresie zarządzania zapasami controlling finansowy odgrywa rolę poboczną, doradczą, ewentualnie korygującą Jest to obszar controllingu produkcji lub marketingu
Z punktu widzenia planowania finansowego rozważa się dwa rodzaje kosztów związanych z występowaniem zapasów: - koszty utrzymania zapasów (koszty zmienne) [koszty magazynowania, przeładunku i przemieszczania, ubezpieczenia oraz zużycia i starzenia się zapasów] - koszty odtwarzania zapasów (koszty stałe) [koszty składania i realizacji zamówień oraz koszty zapasu bezpieczeństwa]
Przy sporządzaniu planów zapasów wykorzystuje się szereg metod, wśród których najczęściej występuje metoda ABC i model ekonomicznej (optymalnej) wielkości zamówienia, EOQ (ang. economics ordering ąuantity), a także jego rozwinięcie w postaci tzw. analizy zapasu bezpieczeństwa (ang. safety stock analysis). W ostatnich latach coraz szersze zastosowanie, szczególnie w dużych firmach japońskich i amerykańskich, znajdują takie metody, jak just-in-time (na czas) i out-sourcing (poza firmą) oraz skomputeryzowane systemy kontroli zapasów
Metoda ABC Wyróżnia się kilka grup zapasów, za podstawę podziału na grupy przyjmuje się wartość zapasu w stosunku do jego wolumenu Grupę A tworzą te składniki zapasów, które mają wysoką wartość, lecz występują w niewielkiej ilości. Są to np. wyroby wysokiej techniki wchodzące w skład wytwarzanego produktu, np. elementy elektroniczne w samochodach. Jest ich niewiele, lecz są bardzo drogie Do grupy B zalicza się składniki zapasów o przeciętnej ilości i wartości Do grupy C należą natomiast te składniki zapasów, które występują w dużych ilościach, ale ich wartość jest niska, np. piasek w firmach budowlanych
Model ekonomicznej (optymalnej) wielkości zamówienia, EOQ (ang Model ekonomicznej (optymalnej) wielkości zamówienia, EOQ (ang. economics ordering ąuantity) Aby wyznaczyć wartość EOQ należy dysponować informacjami o: KUZ - funkcji kosztów utrzymania zapasów gdzie: Q – liczba jednostek w partii zapasu kU – koszt utrzymania jednostki zapasu
i : KOZ - funkcji kosztów odtworzenia zapasów gdzie: F – stały koszt zamówienia jednej partii zapasu T – liczba jednostek danego rodzaju zapasu w roku
EOQ jest = Q optymalnej liczbie jednostek zamawianej partii zapasów gdy: KUZ = KUZ czyli: stąd:
Funkcje kosztów zapasów i optymalna wielkość zamówienia Koszty zapasów (złoty) Całkowity koszt zapasów Koszty utrzymania zapasów Koszty odnawiania zapasów EOQ Wielkość zamówienia (sztuki)
PLANOWANIE PASYWÓW BIEŻĄCYCH KRÓTKOTERMINOWE KREDYTY BANKOWE Kredytobiorca zawsze stara się uzyskać określony kwotowo kredyt o najniższych odsetkach, spłacanych w korzystny sposób, w optymalnym dla siebie okresie
W zależności od okresu, na który są przyznawane kredyty, dzieli się je na: Kredyty krótkoterminowe Kredyty długoterminowe Podział taki wynika z przyjętego w finansach podziału decyzji finansowych na decyzje: krótkoterminowe, których skutki pojawiają się w czasie nie dłuższym niż rok i długoterminowe, których skutki odczuwalne są przez wiele lat
KREDYTAMI KRÓTKOTERMINOWYMI SĄ KREDYTY O OKRESIE ZWROTU ZACIĄGNIĘTEGO DŁUGU NIE PRZEKRACZAJĄCYM ROKU Kredyty takie charakteryzują się m.in. tym, że wiążą się z nimi dwa rodzaje odsetek Umowy kredytowe są zawierane przy wykorzystaniu tzw. nominalnej stopy odsetek, które dla kredytów o okresie spłaty krótszym od roku różnią się od rzeczywistych stóp, nazywanych efektywnymi stopami odsetek
Odsetki od kredytów krótkoterminowych mogą być ponadto naliczane jako: odsetki proste (ang. simple interesf) zdyskontowane (ang. discount interesf) skumulowane (ang. add-on interesf) Banki mogą udzielać kredytów z tzw. saldem kompensacyjnym (ang. compensating balance) (Ten rodzaj kredytu ogranicza swobodę dysponowania przez kredytobiorcę całością przyznanego kredytu. Bank przyznaje w takim przypadku kredyt pod warunkiem, że kredytobiorca pozostawi na swoim koncie w banku pewną część przyznanego kredytu. Ta pozostawiona w banku kwota stanowi właśnie saldo kompensacyjne)
przy stopie procentowej równej 24% Rodzaj kredytu Charakterystyki 5 rodzajów kredytów zaciągniętych w kwocie 1000 zł na l rok, przy stopie procentowej równej 24% Lp. Rodzaj kredytu Kwota kredytu do dyspozycji kredytobiorcy (zł) Całkowita kwota kredytu (zł) Stopy odsetek Kwota odsetek (zł) Saldo kompensacyjne (zł) nominalna (%) efektywna (%) 1 Odsetki proste 1000,00 24,00 240,00 - 2 Odsetki zdyskontowane 31,58 315,79 3 Odsetki skumulowane 50,19 501,90 4 Odsetki proste i saldo kompensacyjne 1250,00 30,00 300,00 250,00 5 i saldo kompensacyjne 1785,71 42,86 428,60 357,14
Zarządy firm powinny starać się o zaciąganie kredytów obciążonych najniższymi kosztami Do porozumienia dochodzi wtedy, kiedy w rozmowach uwzględni się interesy każdej ze stron, tak, aby umowa kredytowa była korzystna dla banku i dla firmy Osiągnięcie pożądanego kompromisu jest jednak możliwe tylko wówczas, gdy uczestnicy negocjacji znają zasady obliczania kosztów kredytu
ZOBOWIĄZANIA WOBEC DOSTAWCÓW W kredycie kupieckim wyróżnia się okres kredytowania klienta bez skonta (noszący również nazwę okresu kredytowania netto) i okres kredytowania, w którym przyznawane jest skonto (nazywany niekiedy okresem skonta)
Kredytowanie przez sprzedającego zapasów i części należności kupującego Okres finansowania przez sprzedającego Cykl konwersji zapasów Okres ściągania należności Okres spłaty zobowiązań Cykl konwersji gotówki Sprzedający Kupujący
Przy planowaniu okresu kredytowania bierze się pod uwagę wiele czynników. Za najważniejszy uznaje się cykl operacyjny kupującego, który obejmuje okres konwersji zapasów i okres ściągania należności od klienta firmy. Im krótsze są te dwa okresy, tym krótszy powinien być przysługujący kupującemu okres zalegania z płatnościami zobowiązań (Ta zależność wynika z tego, że okres spłaty zobowiązań u kupującego jest okresem ściągania należności u sprzedającego) Gdy okres spłaty zobowiązań przez kupującego (jest on równy okresowi ściągania należności przez sprzedającego) jest dłuższy od jego okresu konwersji zapasów, to firma sprzedająca finansuje nie tylko zapasy kupującego, lecz również część jego należności
Przy planowaniu warunków sprzedaży kredytowej bierze się ponadto pod uwagę takie czynniki, jak: 1. Trwałość sprzedawanego wyrobu Krótszy okres kredytowania będzie miał sprzedawca produktów mlecznych niż sprzedawca lodówek 2. Popyt na towary Towary o ustalonej pozycji na rynku charakteryzują się szybszym obrotem, a zatem przy ich sprzedaży okres kredytowania będzie krótszy. Towary nowe, dopiero wchodzące na rynek, będą sprzedawane wolniej i dlatego ich okres kredytowania powinien być dłuższy
3. Marża zysku i standardowość wyrobów Wyroby tańsze i standardowe mają krótszy okres sprzedaży niż produkty o wysokiej cenie, odbiegające od przyjętych standardów. Dlatego towary z niską marżą zysku i standardowe będą miały krótszy okres kredytowania 4. Ryzyko kredytu Jest to jeden z bardziej złożonych czynników. Ogólnie można stwierdzić, że im większe jest ryzyko niedotrzymania warunków kredytu przez kupującego, tym krótszy będzie (jeśli w ogóle kredyt zostanie przyznany) okres jego spłaty
5. Wielkość zakupu Przy małych zakupach kredyt może nie być przyznawany, ponieważ obsługa kredytu, a więc związane z tym koszty, w niewielkim tylko stopniu zależą od jego wielkości. Również klient taki nie jest znaczącym partnerem i dlatego sprzedającemu mniej na nim zależy 6. Konkurencja na rynku Im silniej konkurują ze sobą firmy, tym okres kredytu może być dłuższy. Jest to jeden ze sposobów uatrakcyjnienia sprzedaży
7. Typ konsumenta Sprzedający może zróżnicować warunki kredytowania w zależności od rodzaju działalności kupujących Inne warunki będzie przyznawał np. hurtowniom, a inne sklepom detalicznym, jeszcze inne dużym domom handlowym