Przyrodnicze i antropogeniczne uwarunkowania występowania katastrof naturalnych w powiecie przysuskim.

Wstęp Od zarania dziejów ludzie wielokrotnie myśleli, że udało im się poskromić naturę. Opanowali sztukę rozpalania ognia, budowy kanałów irygacyjnych i melioracyjnych, konstruowali wspaniałe statki, przewidywali wylewy rzek, a nawet zaćmienia Słońca. Jednak Matka Ziemia zawsze przypominała o swej potędze, niekiedy przyczyniając się do upadku potężnych cywilizacji. Dziś, mimo zaawansowanej technologii, dokładne przewidzenie kiedy wystąpi dane zagrożenie jest prawie niemożliwe. Jednak jak wszystko w otaczającym nas świecie, tak i katastrofy naturalne mają swoje przyczyny- antropogeniczne i uwarunkowane elementami środowiska naturalnego. Właśnie to ostatnie zagadnienie będzie tematem mojej pracy. Zgodnie z wytycznymi teren objęty badaniami i będący przedmiotem pracy został wybrany w stosunkowo niewielkiej odległości od mojego miejsca zamieszkania. Jest mi dobrze znany z wyjazdów rodzinnych i wakacyjnych. Praca zawiera analizę definicji katastrofy naturalnej, krótką i charakterystykę powiatu przysuskiego oraz rodzaje klęsk występujących na jego obszarze itp..

Powiat przysuski Powiat przysuski - powiat w Polsce, w południowo-zachodniej części województwa mazowieckiego, reaktywowany w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Przysucha. W skład powiatu wchodzą: -gminy miejsko-wiejskie: Przysucha -gminy wiejskie: Borkowice,  Gielniów, Klwów, Odrzywół, Potworów, Rusinów, Wieniawa

Czym są klęski żywiołowe? Klęski żywiołowe to katastrofy w przyrodzie, powodujące olbrzymie szkody i zniszczenia na terenach zamieszkanych i użytkowanych przez ludzi. Klęski żywiołowe są najczęściej trudne do przewidzenia, co uniemożliwia przygotowanie się i ograniczenie szkód, mają bardzo silny wpływ i wymagają ogromnych wysiłków dla poradzenia sobie ze stresem. Siła i gwałtowność zjawisk przyrodniczych powodujących klęski żywiołowe jest znacznie większa niż możliwości przeciwstawienia się im, stąd często w trakcie ich występowania ginie wielu ludzi, powstają też ogromne straty materialne. Do klęsk żywiołowych zaliczamy: -powódź, -susza, -rozległy pożar terenu, -trzęsienie ziemi, -wybuch wulkanu, -tsunami, -huragan, tornado, -obfite opady śniegu oraz lawiny śnieżne, -ekstremalny upał lub mróz, szczególnie w dłuższym okresie, -osuwiska ziemi, -katastrofy kosmiczne

Zagrożenia w Przysusze 1/2 3. Katastrofy naturalne w powiecie przysuskim Na obszarze powiatu przysuskiego mogą wystąpić następujące rodzaje katastrof naturalnych: 1. Powodzie: Powodzie w powiecie przysuskim występują głównie w formie podtopień. 2. Silne wiatry: Huraganowe wiatry mogą występować od wiosny do późnej jesieni, ze szczególnym nasileniem latem. Szczególnie silna wichura miała miejsce w lipcu 2011r. kiedy to zniszczyła ,,zagłębie paprykowe". 3. lntensywne i długotrwałe opady deszczu: Temu zjawisku mogą towarzyszyć silne wiatry, wyładowania atmosferyczne i opady gradu. 4. lntensywne i długotrwałe opady śniegu: śnieżyce występują zimą, często towarzyszy im mróz i porywisty wiatr (sprzyjający tworzeniu się zawiei i zamieci śnieżnych)

Zagrożenia w Przysusze 2/2 5. Oblodzenia: ObIodzenia powstają w wyniku opadów deszczu, a następnie działania ujemnej temperatury, lub też, poprzez topnienie śniegu oraz lodu i późniejsze zamarzanie wody roztopowej. 6. Długotrwale utrzymujące się niskie temperatury: silne mrozy występują najczęściej od grudnia do lutego. Powodowane Są długim napływem mas arktycznego powietrza. 7. Susza: Susze występują głównie latem, rzadziej wczesną jesienią. Powstają w wyniku napływu gorącego zwrotnikowego powietrza oraz długotrwałego utrzymywanie się wyżu. 8. Pożar: pożary wywoływane są poprzez długotrwałą suszę, wypalanie łąk, nieużytków rolnych, nieostrożność ludzką. 9. Epidemia: Epidemie wywoływane są przez bakterie i wirusy. Rozwojowi tych i innych szkodliwych mikroorganizmów sprzyjają określone warunki klimatyczne (ciepło i wilgoć).

Podtopienia Na terenie powiatu przysuskiego jedną z często spotykanych katastrof naturalnych są podtopienia i to na nich głównie się skupię. Mają one przyczyny naturalne oraz antropogeniczne. Duże opady oraz nagłe odwilże powodują szybki przybór wody w rzekach i strumieniach. Nasza infrastruktura nie zabezpiecza terenów znajdujących się wzdłuż rzek przed zalaniem. Niektóre z obiektów hydrotechnicznych to ,,utopione" inwestycje (np. zbiornik w Nieznamierowicach). Mieszkańcy poszczególnych miejscowości powinni być szkoleni; rolnicy we własnym zakresie muszą dbać o rowy znajdujące się na ich terenach. Nie wystarczy zebrać pieniędzy- trzeba pokazać ludziom na co one są wydawane.

Przyczyny Poważnym czynnikiem warunkującym wystąpienie powodzi jest małe zalesienie terenów przybrzeżnych. Drzewa oraz spulchniana przez ich korzenie gleba mają ogromne możliwości retencyjne. Im bardziej zwarte są korony, tym większa ilość wody zostaje pochłonięta. Zimą śnieg utrzymuje się dłużej w zwartym drzewostanie niż na otwartej przestrzeni, dzięki czemu wydłużony zostaje czas jego topnienia. Ogromne ilości wody zostają uwolnione stopniowo, zmniejszając prawdopodobieństwo podtopień. Również mgły zatrzymują się na barierze drzew. W powiecie przysuskim istnieje ok. 260 ha lasów wodochronnych; dominującym gatunkiem jest sosna zwyczajna, brakuje więc tej naturalnej bariery ochronnej. Woda, która nie wsiąknie w glebę spływa do rzek, powodując dodatkowo erozję gleb.

Klimat Powiat przysuski leży w dwóch regionach klimatycznych: wschodnio i zachodnio małopolskim. Charakteryzują się one średnią roczną temperaturą 9°C, opadami na poziomie 550-600 mm/rok. Ulewne deszcze powodujące podtopienia występują latem, najczęściej po dłuższych okresach suszy. Suma opadów dochodzi wtedy do nawet 100 mm/mies. Wysuszona gleba nie infiltruje wody, aż do momentu uzyskania stanu względnej wilgotności. Ten proces może trwać nawet kilkanaście minut. W tym czasie woda spływa powierzchniowo, powodując szybki przybór w rzekach i rowach melioracyjnych.

Ukształtowanie brzegów Pilica i Drzewiczka, na których dochodzi najczęściej do wylania wód, są rzekami silnie meandrującymi. Brzegi podcinane przez nurt są wyjątkowo wysokie i strome. Woda cały czas je podmywa i powoduje obmywanie i osuwanie. Materiał z ruchów masowych może zagrodzić koryto rzeczne i zatamować przepływ wody, co skutkuje wylaniem rzeki. W przypadku mniejszego wezbrania wody na Pilicy, wylewa się ona głównie na stronę południową, gdyż północną tworze strome i wysokie urwiska, co potęguje straty.

Zanieczyszczenia W wyniku zanieczyszczania środowiska naturalnego do atmosfery dostają się gazy: Co2, So2, No. lch stężenie w powietrzu wielokrotnie przekracza normy (np. dla dopuszczalnego stężenia 0,03% CO2 wynosi ono 0,07%). Te związki chemiczne powodują wzrost temperatury i jednocześnie zwiększenie zawartości pary wodnej. Po skropleniu powstają ulewne deszcze. Gleba w pewnym momencie osiąga stopień całkowitego nasycenia i nie infiltruje wody. Ta gromadzi się na powierzchni terenu powodując powodzie.

Fauna Komponentem środowiska naturalnego, który ma lokalny wpływ na podtopienia są żeremia budowane przez bobry (w gminie Odrzywół i Klwów). Tamy spowalniają przepływ wody i ją spiętrzają. W przypadku ulewnych deszczy są czynnikiem wywołującym rozlewanie się wody po okolicznych terenach.

Zagrożone miejscowości Zagrożenia powodziami Gmina Rzeka Zagrożone miejscowości Borkowice Jabłonica Rusinów Konecki, Kochanów, Wola Kuraszowa, Rzuców, Jabłonica Niska Gielniów Brzuśnia, Gielniowianka, Wiązownica Gielniów, Bieliny, Rożek, Drynia, Wywóz, Kolonia Wywóz, Gałki, Mechlin Klwów Drzewiczka Brzeski, Ligęzów Odrzywół Pilica, Drzewiczka Myślakowice, Łęgonice, Kolonia Myślakowice, Jelonek, Janówek, Odrzywół, Ceteń Potworów Wązownica Przysucha Radomka, Jabłonica Wawrzynów, Janów, Topornia, Młyny, Hucisko Rusinów Wiazownica Nieznamierowice, Brogowa, Karczówka, Rusinów Wieniawa Radomka Skrzynno, Jabłonica, Sokolniki Mokre, Ryków, Wieniawa

Plan reagowania kryzysowego

Wstęp Działania w zakresie zapobiegania i przygotowania na wystąpienie powodzi w powiecie przysuskim podejmuje pięć instytucji: Starosta przysuski, kierujący pracą Powiatowego Centrum Zarządzania Kryzysowego, Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej, Powiatowa Państwowa Inspekcja Sanitarna, Powiatowy Inspektorat Weterynarii, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska. Wszystkie te instytucje są podmiotami wspomagającymi w wyżej wymienionych fazach działania.

Katalog zagrożeń katastrof Skala prawdopodobieństwo opis 1 bardzo rzadkie Może wystąpić tylko wyjątkowych okolicznościach. Może wystąpić raz na pięćset lub więcej lat. 2 rzadkie Nie oczekuje się, że się może zdarzyć i/lub nie jest w ogóle udokumentowana nie istnieje w przekazach ludzi i/lub zdarzenia nie wystąpiły w podobnych organizacjach, urządzeniach, społecznościach i/lub istnieje mała szansa, powód, czy też inne okoliczności aby zdarzenia mogły wystąpić. Mogą one wystąpić raz na sto lat. 3 możliwe Może zdarzyć się w określonym czasie i/lub mało, rzadko przypadkowo zdarzenia, że są udokumentowane lub cząstkowo przekazywane w formie ustnej i/lub bardzo mało zdarzeń i/lub jest pewna szansa, powód, czy też urządzenia powodujące, że zdarzenie może wystąpić. Może zdarzyć się raz na dwadzieścia lat 4 prawdopodobne Jest prawdopodobne, że wystąpi w większości okolicznościach i/lub zdarzenia są systematycznie dokumentowane i przekazywane są w formie ustnej i/lub występuje znaczna szansa, powód, lub urządzenia pozwalające na jego wystąpienie. Może zdarzyć się raz na pięć lat. 5 Bardzo prawdopodobne Oczekuje się, że zdarzy się w większości okolicznościach i/lub zdarzenia te są bardzo dobrze udokumentowane i/lub funkcjonują one wśród mieszkańców i przekazywane są w formie ustnej. Może wystąpić raz na rok lub częściej. Dla potrzeb oszacowania zagrożeń do planu zarządzania kryzysowego powiatu przysuskiego zastosowano metodę matrycy ryzyka (5-stopniowa), gdzie określono kategorie prawdopodobieństw i potencjalnych strat w stosunku do skali analizowanych scenariuszy dla poszczególnych zagrożeń

Adresaci (odbiorcy) ostrzeżeń Lp. Rodzaj zagrożenia Urząd miasta/gminy Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej Komenda Powiatowa Policji Pogotowie Ratunkowe Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Zarządy i Rejony dróg miejskich, powiatowych, wojewódzkich, krajowych Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska Zakłady : energetyczny, gazowniczy, telekomunikacyjny Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna Powiatowy Inspektorat Weterynarii Środki masowego przekazu Placówki oświatowo-wychowawcze 1 Ostrzeżenie o silnych i huraganowych wiatrach 2 Ostrzeżenie o intensywnych opadach atmosferycznych 3 Ostrzeżenie o gołoledzi i śliskości na drogach 4 Ostrzeżenie o długotrwałych zamknięciach dróg publicznych dla ruchu i objazdach 5 Ostrzeżenie o długotrwałych przerwach w dostawie energii elektrycznej 6 Ostrzeżenie o nadzwyczajnym zagrożeniu środowiska naturalnego 7 Ostrzeżenie o skażeniu toksycznym, radioaktywnym lub opadzie promieniotwórczym 8 Ostrzeżenie o chorobach epidemiologicznych 9 Ostrzeżenie o zagrożeniu chorobami zwierząt 10 Ostrzeżenie o długotrwałych niskich lub wysokich temperaturach

Uproszczony schemat reagowania na szczeblu gminy i powiat POWIATOWE SŁUŻBY RATOWNICZE STAROSTA Powiatowe Centrum Zarządzania Kryzysowego BURMISTRZ / WÓJT Gminne Centrum Zarządzania Kryzysowego PSP OSP POLI CJA SŁUŻBA ZDROWIA NADZÓR BUDOWLANY INSPEKCJA SANITARNA SŁUŻBY WETERYNARY JNE SPECJALISTYCZNE SIŁY RATOWNICZE MON URUCHAMIANE PRZEZ WOJEWODĘ Siły i środki zakładów pracy Sołty si Samodzielne stanowiska Służby komunalne Gminne / Miejskie Gminne Ośrodki Pomocy Społecznej Siły i środki sąsiednich gmin TERENOWE FORMACJE OC Organizacje społeczne Wolontariusze

Najważniejsze katastrofy w okolicy

Huragan 14 VII 2011r. 14 lipca 2011r. Przez teren gmin powiatu przysuskiego oraz radomskiego przeszła nawałnica, która spowodowała ogromne zniszczenia w wielu gospodarstwach. Uszkodzenia objęły blisko 400 gospodarstw domowych. Wiele osób straciło dach nad głową, dorobek swojego życia. Uszkodzone zostały również uprawy papryki, stanowiące niekiedy jedyne źródło dochodu mieszkańców.

Dane dot. uszkodzeń budynków mieszkalnych i gospodarczych i tuneli Powiat Gmina Ilość uszk. Rodzaj zdarzenia Przysucha Rusinów 100 Budynek mieszkalny 150 Budynek gospodarczy 1800 Tunele foliowe 10 Słupy elektryczne Klwów 67 118 600 Gielniów 4 Słupy wysokiego napięcia Potworów 5000 Radom Przytyk 39 1 Kościół Białobrzegi Radzanów 2 3 Zerwane trakcje energetyczne 14 Powalone drzewa Białobrzegi, Wyśnieżyce, Stara Błotnica, Stromiec Powalone drzewa, Zerwane trakcje energetyczne, Pożary stodół od pioruna

Gradobicie 4 VII 2012r. 4 lipca 2012 przez Polskę(w tym powiat przysuski) przeszła fala nawałnic. W wielu miejscach kraju po upalnym dniu nastąpił gwałtowny opad gradu. W całym kraju straż pożarna interweniowała ponad 1300 razy. W ciągu dnia temperatura przekraczała 300C, wieczorem zaś z nieba leciał grad. 4 lipca przez kraj przeszła fala nawałnic, które spowodowały ogromne szkody. Po południu przez powiat przysuski przeszła burza z gradem wielkości piłek do ping-ponga. Burza trwała tylko 10 min, ale potężne lodowe kule zdążyły uszkodzić dachy wielu budynków w miastach i wsiach, a także wiele tuneli foliowych. Dzięki wsparciu ubezpieczycieli ludzie mogli się ubiegać o odszkodowanie, które załagodziłyby straty odniesione w wyniku burzy.

Powódź 5 IX 2010 W miejscowości Żdżarki koło Nowego Miasta nad Pilicą, w sobotę wylała niewielka rzeka Drzewiczka, dopływ Pilicy. Co gorsza jej stan podnosił się też przez całą niedzielę. Zalanych było 10 gospodarstw, a podtopionych 20. Z jednego ewakuowano zwierzęta, bo woda podchodziła do pomieszczeń, w których przebywały.  Woda zaczęła też podmywać drogę wojewódzką numer 728 Końskie - Warszawa. Zarządca drogi nie zdecydował się na jej zamknięcie.  Strażacy na szczęście umocnili linię brzegową rzeki. Ustawili kilka tysięcy worków z piaskiem, ratując resztę domostw przed zalaniem.

Powódź 26 V 2010r. 26 maja na terenie powiatu przysuskiego miała miejsce powódź. Łęgonice Małe to wieś nad Pilicą koło Odrzywołu, w której mieszka 130 mieszkańców. Tego dnia mieszkańcy obserwowali, jak przybiera rzeka, a woda stopniowo wdzierała się na łąki przy rzece, a potem pola, aż w końcu otoczyła ich gospodarstwa. Wszystkie drogi były zalane, samochód osobowy nie mógł dojechać do wsi. Mieszkańcom pomagali strażacy z Ochotniczej Jednostki w Odrzywole, którzy zabierali ludzi do samochodu bojowego i przewozili na drogę w bezpieczne miejsce. Strażacy mieli też łódki, którymi dowozili lekarstwa, żywność, niezbędny sprzęt. Ludzie otrzymali dużą pomoc ze strony wójta Odrzywołu i strażaków z komendantem Jerzym Macierzyńskim na czele.

Koniec Wykonała Aleksandra Pawelec

Źródła Urząd gminy w Klwowie Urząd gminy w Przysusze http://pl.wikipedia.org/wiki/Przysucha http://www.echodnia.eu/apps/pbcs.dll/section?Category=RADOMSKIE http://www.przysucha.pl/