Koszty w systemie kryteriów wyboru decyzji Wykład 3 rachunkowość zarządcza mgr Ewa Pastor

Koszty stanowią zawsze punkt wyjścia myślenia ekonomicznego, a następnie działania różnych podmiotów gospodarczych.      Ranga kosztów jako elementu decyzyjnego wynika stąd, iż kosztów wprawdzie nie można w przedsiębiorstwie nie ponosić, lecz można i trzeba je minimalizować*. Definicja kosztów: 1.Koszty to wartości zużycia składników majątku pracy ludzkiej i zakupionych usług oraz innych wydatków związanych z prowadzeniem działalności przez przedsiębiorstwo. 2. Koszty pieniężny wyraz nakładów ponoszonych w związku z działalnością gospodarczą. Podział kosztów na: Koszty stałe, które są niezależne od wielkości produkcji, a ich przykładem może być amortyzacja, płace administracji, koszty konserwacji urządzeń. Koszty zmienne, które wzrastają w miarę zwiększenia rozmiarów produkcji. Mogą to być płace pracowników zatrudnionych bezpośrednio przy produkcji lub wartość zużytych surowców materiałów.

Racjonalność decyzji każde racjonalnie zachowujące się przedsiębiorstwo, niejako w sposób naturalny, stara się swoje koszty minimalizować. Wynika to z zasady racjonalnego działania. Zasada ta zawiera się w stwierdzeniu, iż przedsiębiorstwo w swym działaniu: •  stawiając sobie cel, zmierza do osiągnięcia go jak najmniejszym kosztem, •  poświęcając określone środki, pragnie uzyskać z nich największy efekt.      W pierwszym wariancie zasady racjonalnego gospodarowania chodzi o minimalizację kosztów, natomiast w drugim - o maksymalizację efektów.

Reguła stałego obniżania kosztów jest więc cechą przedsiębiorstw w gospodarce rynkowej i podstawową siłą ich rozwoju.  Zasada racjonalnego gospodarowania zakłada nie tylko konieczność minimalizowania kosztów, lecz także kształtowania odpowiedniej relacji kosztów do przychodów. Relację tę można uznać za właściwą wtedy, kiedy: •   przychody ze sprzedaży są wyższe od kosztów, •  dynamika przychodów jest silniejsza od dynamiki kosztów

Definicja Przychodów Przychody to należności uzyskane ze sprzedaży wyrobów i usług. Przedsiębiorstwo może również uzyskiwać przychody z tytułu odsetek za środki zgromadzone w banku i udzielone pożyczki.

Tak więc na styku przychodów i kosztów rozstrzyga się zarówno byt, jak i rozwój przedsiębiorstwa. Dlatego przedsiębiorstwo, podejmując określone decyzje, powinno stale konfrontować przychody i koszty w różnych przekrojach, takich jak: •  globalne sumy przychodów i kosztów całego przedsiębiorstwa, •  przychody i koszty określonych rodzajów działalności, •  ceny i koszty jednostkowe.

Istota kosztów i ich zakres    Istota kosztów jest zdeterminowana ich zakresem oraz sposobem ujęcia, który częściowo wpływa na ów zakres. Koszty mogą być rozpatrywane w dwóch ujęciach: •  makroekonomicznym, •  mikroekonomicznym.      Najszerszą kategorią kosztów są społeczne koszty produkcji.  Społeczne koszty produkcji są kategorią makroekonomiczną. Wyrażają one sumę nakładów pracy żywej i uprzedmiotowionej, jaką poniosło społeczeństwo na wytworzenie dóbr i usług w danym czasie. Wielkość społecznych kosztów produkcji jest więc równa wartości społecznego produktu globalnego wytworzonego w tym okresie.

Kosztów produkcji   Od społecznych kosztów produkcji należy odróżnić pojęcie kosztów produkcji.  Koszty produkcji są również kategorią makroekonomiczną. Obejmują one wartość zużytych środków produkcji  oraz wynagrodzenia pracowników biorących udział w procesie produkcji.        Koszty produkcji równają się wartości produktów pomniejszonej o wartość produktu dodatkowego. Wynika z tego, iż koszty produkcji stanowią część społecznych kosztów produkcji, która pozostaje po odjęciu produktu dodatkowego i obejmuje zużycie czynników produkcji.

Koszty własne Koszty ponoszone przez przedsiębiorstwo nazywa się kosztami własnymi. Koszty własne są kategorią mikroekonomiczną i należy traktować je jako wyraz wyodrębnienia przedsiębiorstwa z otoczenia oraz jego samodzielności.

Koszty własne a koszty transferowe Koszty własne obejmują  nakłady odpowiadające kosztom produkcji, a więc kosztom sensu stricto, zbieżnym z klasyczną formułą kosztów, oraz pewne wydatki stanowiące część produktu dodatkowego, które można nazwać kosztami transferowymi. W związku z tym formułę kosztów własnych można przedstawiać następująco; K = c+v+m1 gdzie: C- wartość zużycia środków produkcji V – wartość produktu wytworzonego przez pracę dla siebie, wyrażoną w wynagrodzeniach pracowników. M1 – koszty transferowe Do kosztów transferowych zaliczamy odsetki bankowe, ubezpieczenia społeczne, niektóre podatki oraz inne nakłady mające postać finansową. Ponoszenie kosztów transferowych jest swoistą antycypacją powstającego w przedsiębiorstwie produktu dodatkowego. Pozostałą część tego produktu przejmuje państwo w postaci podatku dochodowego.

A zatem koszty własne są kategorią pośrednią pomiędzy społecznymi kosztami a kosztami produkcji. Można je określić jako wyrażone w pieniądzu celowe zużycie środków trwałych, materiałów, paliwa, energii, usług, czasu pracy pracowników oraz niektóre wydatki nie odzwierciedlające zużycia czynników produkcji, poniesione w związku z normalną działalnością przedsiębiorstwa w pewnym okresie, których rezultatem są użyteczne produkty i (lub) usługi. Do kosztów nie wyrażających zużycia czynników produkcji !!!! zalicza się Np.: ubezpieczenia społeczne pracowników, ubezpieczenia majątku rzeczowego, odsetki od kredytów bankowych.     

Składniki kosztów własnych Głównymi składnikami kosztów własnych przedsiębiorstwa są: •  zużyte rzeczowe środki produkcji, •  zużyta siła robocza, •  koszty transferowe.

Nakłady celowe!! Należy podkreślić, iż do kosztów własnych zalicza się tylko nakłady celowe, tj. ponoszone w związku z realizacją zdań, do których przedsiębiorstwo zostało powołane.      Poza celowością nakładów nie jest obojętna również wielkość zużycia czynników produkcji. Tak więc nakłady niecelowe i nieuzasadnione pod względem wielkości nie mogą być zaliczone do kosztów własnych. Stanowią one stratę, która pomniejsza wynik finansowy przedsiębiorstwa.

Koszty własne a kategorie pokrewne Koszty własne są dość często w literaturze objaśniane przez porównanie z pojęciami: •  nakładu, •  wydatku, •  straty.     A) Przez nakład rozumie się wyrażone w jednostkach naturalnych celowe zużycie środków rzeczowych oraz wykorzystanie pracy żywej.    B) Przez wydatki należy rozumieć każde zmniejszenie stanu środków pieniężnych, bez względu na cel ich poniesienia.

Relacje pomiędzy wydatkiem a kosztem są następujące:    •   koszty własne przedsiębiorstwa są związane z ponoszonymi wydatkami, choć nie wszystkie wydatki mają charakter kosztów,  •   powstawanie kosztów własnych może być niezależne w czasie od dokonywania wydatków, •   wydatki nie są związane z zużyciem czynników produkcji, •   wycena ponoszonych kosztów opiera się z reguły na dokonywanych wydatkach.

Straty Kategorią rozłączną w stosunku do kosztów są straty. STRATY są pojęciowo zbliżone do kosztów przez fakt równoległego zmniejszenia się zasobów bądź powstania zobowiązań.

Podsumowanie. Należy stwierdzić, że koszty należą do najważniejszych kryteriów wyboru decyzji w przedsiębiorstwie. W procesie decyzyjnym występują one w podwójnej roli: Samoistnym problemem decyzyjnym lub umożliwiają sformułowanie określonego problemu decyzyjnego, Istotnym elementem wspomagającym określone wybory w przedsiębiorstwie. DZIĘKUJE