Sławomir Łodziński Zakład Socjologii Ogólnej Instytut Socjologii UW Rzeczywistość społeczna: grupa społeczna i więź społeczna (WDS 2012/2013 nr 4)

Rzeczywistość społeczna: grupa społeczna i więź społeczna (WDS 2012/2013 nr 4) początkowo grupa była rozumiana poprzez pojęcie „społeczeństwa” (trwa dłużej od nas i posiada kulturę); niegdyś centralna kategoria socjologii, a obecnie zanika na rzecz takich pojęć, jak „tożsamość”, „zachowanie”, „działanie” lub „interakcja”; definicje „grupy społecznej”: definicja Albiona W. Smalla (1854- 1926; założyciel pierwszej katedry socjologii na uniwersytecie w Chicago): „wszelki zbiór osób, który możemy ujmować jako całość ze względu na jakiekolwiek godne uwagi stosunki zachodzące pomiędzy jego członkami” (1905). definicja współczesna (Krzysztof Szmatka): „grupa społeczna to zbiorowość o wykrystalizowanych strukturach wewnętrznych, systemach wartości, trwałych komponentach świadomościowych i specyficznej kulturze”.

320 x 240 · 13kB 629 x 693 · 25kB Albion W. Small The American sociologist and educator Albion Woodbury Small (1854- 1926) was instrumental in founding and developing the profession of sociology in the United States. During his tenure at Chicago, Small built the leading department of sociology in the United States, helped in founding the American Sociological Society (of which he was president in 1912 and 1913), and was the first editor of the American Journal of Sociology.

Pierwszy wydział socjologii powstał w 1892 roku na Uniwersytecie w Chicago, trzy lata później ustanowiono pierwszą europejską katedrę socjologii, na Uniwersytecie w Bordeaux. W Polsce pierwsza katedra socjologii powstała na Wydziale Prawa i Nauk Politycznych UW w 1919 (kierował nią Leon Petrażycki). Rok później, z inicjatywy Floriana Znanieckiego , uruchomiono Katedrę Socjologii i Filozofii Kultury na Uniwersytecie Poznańskim , wtedy też socjologia zaistniała w Polsce jako samodzielny kierunek studiów.

3. Dynamika „rozwoju” grupy społecznej: Rzeczywistość społeczna: grupa społeczna i więź społeczna (WDS 2012/2013 nr 4) 3. Dynamika „rozwoju” grupy społecznej: dynamika „krystalizacji” zbiorowości - od „populacji” do „organizacji społecznej”: populacja; zbiór statystyczny; kategoria socjologiczna; kategoria społeczna; grupa społeczna; organizacja społeczna. „grupa” a „zbiorowość” społeczna (mocne kryteria wyróżniające „grupę”): świadomość odrębności; samoidentyfikacja; intensywność związków (interakcji) między członkami grupy.

Rzeczywistość społeczna: grupa społeczna i więź społeczna (WDS 2012/2013 nr 4) 4. Elementy grupy - struktury „wewnątrz-grupowe”: struktura socjometryczna (relacje między członkami grupy): zaspokajanie potrzeb emocjonalnych; małe dystanse międzyludzkie; podobieństwo postaw; „gwiazdy socjometryczne”, „kliki”, „układy” itp. struktura przywództwa: cechy przywództwa i motywacje; typy przywództwa: autorytarny, demokratyczny, anarchiczny. struktura komunikowania: przymus strukturalny; główne kręgi komunikacyjne: „krąg”, „łańcuch”, „gwiazda”.

liczebność (od diady/triady); trwałość (naród, rodzina, studenci); Rzeczywistość społeczna: grupa społeczna i więź społeczna (WDS 2012/2013 nr 4) 5. Obiektywne kryteria klasyfikacji grup: liczebność (od diady/triady); trwałość (naród, rodzina, studenci); sposób rekrutacji: przypisane, przymusowe, otwarte (ekskluzywne i inkluzywne). intensywność uczestnictwa (jedno- i wielofunkcyjne, „grupy żarłoczne”); rygoryzm i zakres kontroli (grupy totalne); korzyści z członkostwa: grupy zadaniowe/ instrumentalne i autoteliczne. stopień zorganizowania grupy: formalne i nieformalne.

6. C.H.Cooley – „grupa pierwotna” (funkcje grupy pierwotnej): Rzeczywistość społeczna: grupa społeczna i więź społeczna (WDS 2012/2013 nr 4) 6. C.H.Cooley – „grupa pierwotna” (funkcje grupy pierwotnej): grupa pierwotna odznacza się „ścisłym zespoleniem jednostek poprzez stosunki osobiste i współpracę” - 5 cech: względna trwałość, bezpośrednie kontakty, mała liczebność, nie wyspecjalizowany charakter kontaktów, zażyłość uczestników. trzy typy: „rodzinna” (grupa oparta na stosunkach pokrewieństwa), „dziecięca grupa zabawowa” (grupa oparta na stosunkach przyjaźni), „społeczność lokalna” (grupa oparta na stosunkach sąsiedzkich); funkcje „grupy pierwotnej”: zaspokajanie potrzeb psychospołecznych jednostki: bezpieczeństwa, uznania i przynależności; grupa przekazuje wzory zachowań odnoszących się do pozycji i ról zarówno w grupie, jak i w otoczeniu zewnętrznym, uczy współdziałania z innymi członkami grupy; funkcje grupy pierwotnej wobec społeczeństwa – pośredniczy między nim a jednostką (jednostka uczestniczy w życiu społecznym poprzez członkostwo w grupie pierwotnej, w ten sposób też przebiega kontrola społeczna nad jednostkami i grupami).

7. „Subiektywne” kryteria klasyfikacji grup: Rzeczywistość społeczna: grupa społeczna i więź społeczna (WDS 2012/2013 nr 4) 7. „Subiektywne” kryteria klasyfikacji grup: dotyczy to identyfikacji z grupami, które pozostają dla nas grupami „istotnymi”: identyfikacja, solidarność, lojalność (poczucie wspólnoty); repulsja, dystans, wrogość („odrzucenie” grupy); grupy odniesienia: negatywne i pozytywne; porównawcze; normatywne. grupa „własna” i „obca” (np. etniczność); poczucie „relatywnej deprywacji” (upośledzenia) i uprzywilejowania poprzez porównywanie swojego członkostwa w danej grupie z innymi grupami.

8. Co daje „bycie w grupie”? : Rzeczywistość społeczna: grupa społeczna i więź społeczna (WDS 2012/2013 nr 4) 8. Co daje „bycie w grupie”? : od grup społecznych nie ma „ucieczki”: odpowiedź na pytanie, kim jesteśmy? to także odpowiedź o grupy, do których należymy (przerwanie „osamotnienia”). „zakorzenienie” w społeczeństwie (nauka kultury/kultur) – wyznacza „moje” miejsce w społeczeństwie; pewność i poczucie bezpieczeństwa (konformizm – świat pozostaje pod kontrolą); atrakcyjność i prestiż (podwyższa samoocenę), rola porównania z innymi osobami /grupami (otoczeniem społecznym); umożliwia realizację celów życiowych; symboliczne „przedłużenie życia” (rola kultury, światopoglądu itp.); grupa pozostaje także źródłem „cierpień”: „ciemne siły” grupy (reakcja na porażkę i negatywną ocenę grupy); skutki sytuacji, gdy „moja” grupa wypada „słabo” (uprzedzenia wobec innych, poniżanie, niedopuszczanie „niesłusznych” informacji); akceptacja (identyfikacja) i krytycyzm wobec grupy.

Rzeczywistość społeczna: grupa społeczna i więź społeczna (WDS 2012/2013 nr 4) 9. Spójność grupy (czyli wspólne postawy, działania, wartości i normy): czyni ona grupę zdolną do przetrwania i zbiorowego wysiłku; wywiera wpływ na jej członków (skutki to „myślenie grupowe” i „de-indywidualizacja jednostki”); prowadzi do działań zbiorowych (kooperacji i rywalizacji w grupie i między grupami). grupa społeczna a „normy grupowe”: norma grupowa – przepis, określający w jaki sposób powinien zachowywać się członek grupy, pełniący w niej określoną funkcję? funkcje norm grupowych: przyczyniają się do osiągnięcia celów grupy, zapewniają trwanie grupy w sytuacji naturalnej wymiany jej członków, pozwalają zachować tożsamość grupy; rodzaje norm grupowych: „wewnątrz-grupowe” i „zewnątrz-grupowe”; samo-kategoryzacja jednostki („my” i „oni”).

10. „Zachowania zbiorowe” („grupy efemeryczne”?): Rzeczywistość społeczna: grupa społeczna i więź społeczna (WDS 2012/2013 nr 4) 10. „Zachowania zbiorowe” („grupy efemeryczne”?): pojęcie to odnosi się do takich zjawisk społecznych, jak reakcje tłumu, opinia publiczna, moda itp., czyli do spontanicznych działań społecznych dużej liczby osób znajdujących się w „niejasnej” sytuacji; cechy charakterystyczne „zachowań zbiorowych”: są to spontaniczne i zmienne zachowania dużej liczby osób; zazwyczaj są ograniczone (do miejsca, wydarzenia, szczególnej sytuacji itp.) i krótkotrwałe; związana jest z nimi niepewna identyfikacja jednostek oraz „luźne” (swobodne) granice społeczne - uczestnicy zachowań zbiorowych nie muszą się ani znać, ani identyfikować ze sobą; zachowanie te nie wytwarzają silnych własnych norm i kultury (charakteryzują je słabe - nowo wytworzone - normy społeczne),; zachowania zbiorowe są bardziej spontaniczne i nieprzewidywalne niż zachowania w uporządkowanym kontekście społecznym.

11. Przykład zachowań zbiorowych – „tłum”: Rzeczywistość społeczna: grupa społeczna i więź społeczna (WDS 2012/2013 nr 4) 11. Przykład zachowań zbiorowych – „tłum”: tłum to czasowe i niezorganizowane zgromadzenie jednostek, które znajdują się w bezpośredniej bliskości fizycznej i mają wspólny obiekt zainteresowań; rodzaje tłumu: przypadkowy, konwencjonalny, ekspresywny, aktywny, protestujący; teorie powstawania („dynamiki”) tłumu: „zarażania się” (Gustaw Le Bon, 1895 r.) – anonimowość i napięcie emocjonalne prowadzą do zjawiska „umysłu zbiorowego”: w tłumie emocje zbiorowe są łatwo i bezrefleksyjnie akceptowane, wzajemnie się wzmacniają i „podgrzewają”, koncentrując działanie tłumu na wspólnym celu. konwergencji/„facylitacji” (tłum tworzy aktywność podobnych do siebie jednostek, gdyż w grupie anonimowych osób pewne zachowania stają się i wydają się łatwiejsze do wykonania); „wyłaniania się” norm (normy wyłaniają się szybko i spontanicznie, nie są narzucane, równie szybko tracą one znaczenie społeczne).