Interakcje społeczne Dorota Jurczyk

Interakcja społeczna jest trwałą cechą wszystkich społeczeństw Interakcja społeczna jest trwałą cechą wszystkich społeczeństw. Stanowi istotę życia społecznego. „Pojęcie interakcji społecznej w wielu, chociaż nie we wszystkich ujęciach związane jest z pojęciem działania społecznego. Interakcja jest takim działaniem społecznym, które wynika z orientowania się na innych ludzi i jest odpowiedzią na ich zachowania i działania. W pojęciu interakcji wyróżniony zostaje element wzajemnego oddziaływania.”1 1 – Barbara Szacka: Wprowadzenie do socjologii. Oficyna naukowa, Warszawa 2003, s. 121, 122.

Mamy do czynienia z oddziaływaniem wtedy, kiedy poszczególni osobnicy na siebie wpływają i modyfikują swoje zachowania. Uczestników interakcji określa się mianem aktorów społecznych, odnosi się do wszystkich osób, które podejmują działania społeczne. „Interakcję społeczną możemy ogólnie określić jako proces wzajemnego oddziaływania co najmniej dwóch osobników ludzkich”.2 2 – Barbara Szacka: Wprowadzenie do socjologii. Oficyna naukowa, Warszawa 2003, s. 121, 122.

Interakcja jako przedmiot zainteresowania psychologii Psychologia społeczna także interesuje się interakcjami społecznymi; bywa ona określana jako dyscyplina zajmująca się dziedziną stosunków międzyosobowych. Psycholodzy w interakcji podejmują takie problemy, jak sekwencje interakcji społecznych i ich reguły. „W odniesieniu do reguł interakcji psycholodzy pytają o ogólne reguły rządzące wszystkimi interakcjami, jak i o reguły poszczególnych typów interakcji”.3 Reguły stabilizują interakcje, koordynują zachowania, regulują poziom intymności oraz pozwalają eliminować źródła konfliktów. Psychologiczne zainteresowania interakcjami dostarczają treningu umiejętności społecznych. Trening bywa stosowany w terapii klinicznej, jak i w przygotowaniu do niektórych zawodów. 3 – Barbara Szacka: Wprowadzenie do socjologii. Oficyna naukowa, Warszawa 2003, s. 123

Interakcja jako przedmiot zainteresowania socjologii Problematykę interakcji w socjologii podejmują orientacje teoretyczne, kierują uwagę na inny aspekt procesów interakcyjnych. Mimo wszystkich różnic łączy je odrzucenie obrazu społeczeństwa jako autonomicznej i zewnętrznej w stosunku do działań i zachowań ludzi całości. Jest dla nich siecią jednostkowych spotkań i powiązań międzyludzkich. „Ogólnie rzecz biorąc, zainteresowania interakcjami w znacznej mierze dotyczą przebiegu procesów interakcyjnych, a także kształtowania się w ich toku osobowości i tożsamości jednostek oraz kreowania ról społecznych”.4. 4 – Barbara Szacka: Wprowadzenie do socjologii. Oficyna naukowa, Warszawa 2003, s. 124.

Interakcja jako komunikacja Interakcja występuje w trzech wariantach. Pierwsza z nich to - interakcja jako komunikacja symboliczna: rozumie się ją jako koncepcję człowieka jako istoty, która potrafi tworzyć symbole i posługiwać się nimi. Symbolami są wypowiedzi słowne a także strój i wygląd zewnętrzny, ton głosu, gesty i pozycje ciała inaczej mówiąc zachowania niewerbalne. Jako drugą wyróżniamy interakcję jako manipulowanie wrażeniami: w interakcji mamy do czynienia nie tylko z treściami, które jednostka przekazuje za pomocą symboli werbalnych i niewerbalnych, ale także z wrażeniami, które jednostka świadomie lub nieświadomie wywołuje. Ostatnią z nich są ukryte założenia i milcząco przyjmowane procedury interakcji: dla tej orientacji teoretycznej grupy społeczne są wspólnotami poznawczymi organizującymi systemy ważności swoich członków oraz systemy znaczeń.

„Kierują uwagę na zasoby wiedzy potocznej o rzeczywistości społecznej, w która są wyposażeni i którą wykorzystują uczestnicy interakcji, a która sprawia, że świat społeczny jest traktowany jako dany”.5 5 – Barbara Szacka: Wprowadzenie do socjologii. Oficyna naukowa, Warszawa 2003, s. 130.

Interakcja jako gra „Traktowanie interakcji jako gry jest związane z teorią gier i teorią racjonalnego wyboru. Ta ostatnia jest zastosowaniem teorii gier do zjawisk społecznych”.6 Interakcja pojmowana jest jako gra, w której osobnicy podejmują racjonalne decyzje w danej sytuacji. Z podejściem do interakcji jako gry wiąże się koncentracja uwagi na jednostce jako na aktorze podejmującym decyzje; jest to tak zwany metodologiczny indywidualizm. 6 – Barbara Szacka: Wprowadzenie do socjologii. Oficyna naukowa, Warszawa 2003, s. 125, 126.

Wyróżniamy dwa typy gier o sumie zerowej i sumie zmiennej. „W przypadku pierwszych suma dóbr, o które toczy się gra, jest określona i każdy z graczy może wygrać jedynie kosztem innych. W przypadku drugich korzyści i nagrody pochodzić mogą z zewnętrznego źródła, a uczestnicy gry mogą wszyscy razem zyskać lub stracić. W takich grach często opłaca się współpracować niż współzawodniczyć”.7 Możemy podać przykład gry o sumie niezerowej, którą jest dylemat więźnia, jest ona wykorzystywana jako model sytuacji wyboru między współpracą a współzawodnictwem. Teoria gier i racjonalnego wyboru wyróżnia w sobie przedmiot zainteresowania, jakim są dylematy społeczne. Sposoby ich rozwiązywania rozpatrujemy w płaszczyźnie normatywnej oraz opisowej. 7 – Barbara Szacka: Wprowadzenie do socjologii. Oficyna naukowa, Warszawa 2003, s. 125, 126.

Społeczeństwo z perspektywy interakcji „Jeżeli spoglądamy na społeczeństwo z perspektywy interakcji, jego podstawowymi elementami składowymi stają się nie zbiorowości ani nawet nie jednostki, ale interakcje społeczne, ono zaś samo przybiera postać skomplikowanej sieci wzajemnych oddziaływań jednostek. Taka perspektywa prowadzi do koncentrowania uwagi na tym, co dzieje się na poziomie stosunków międzyosobniczych”.8. 8 – Barbara Szacka: Wprowadzenie do socjologii. Oficyna naukowa, Warszawa 2003. s. 130.

Spojrzenie na społeczeństwo z interakcjonalistycznej perspektywy ukazuje dynamiczny aspekt rzeczywistości społecznej i społeczeństwo w ciągłym procesie stawania się. Takie spojrzenie jest całkiem inne niż spojrzenie na społeczeństwo jako w układ stabilnych i sztywnych systemów oraz struktur pozycji, ról czy grup. Te spojrzenia traktowane mogą być jako alternatywa a także mogą uzupełniać się nawzajem. Każde z nich dostrzega inny aspekt zjawisk i procesów, które zachodzą w zbiorowościach ludzkich. Interakcjoniści ograniczają swoje zainteresowania do analiz interakcji, nie zaprzeczają, że mamy do czynienia z pewnymi stałymi, które pochodzą z zewnątrz i ograniczają ją elementami.

Wszelkie stosunki między ludźmi muszą rozpocząć się od jakiejś styczności w przestrzeni od wzajemnego spojrzenia na siebie i od stworzenia faktu posiadania jakichś cech i właściwości, które mogą zainteresować drugiego człowieka.

Bez umiejętności posługiwania się gestami, wchodzenia w role i ich tworzenia, wyrażania siebie, sterowania wrażeniami, teatralizowania ról, wykorzystywania rekwizytów, wzajemnego klasyfikowania się, tworzenia i zmiany ram, używania rytuałów; nie mogłyby istnieć ani struktury społeczne (grupy, organizacje, społeczności, kategorie, klasy oraz instytucje) ani kulturowe systemy symboli (język, technologia, zasoby wiedzy, wartości, przekonania, normy). I na odwrót – te struktury i systemy symboli ograniczają interakcję i kierują jej przebiegiem.