Regionalna współpraca WY – Ekologia i Polityka Region Bałtyku Regionalna współpraca WY – Ekologia i Polityka

Charakterystyka regionu 14 państw – Dania, Szwecja, Finlandia, Rosja, Estonia, Łotwa, Litwa, Polska, Niemcy, Norwegia, Białoruś, Czechy, Ukraina, Słowacja

Charakterystyka Obszar zamieszkuje ok. 80 mln. mieszkańców

W 1982 roku na Konferencji Prawa Morza w Montago Bay na Jamajce ustanowiono wyłączne strefy ekonomiczne państw nadmorskich. W świetle tych porozumień państwo jest właścicielem zasobów żywych, przedmiotów znajdujących się na dnie oraz bogactw mineralnych leżących pod dnem swojej strefy. Wolna pozostaje żegluga handlowa, jednakże inne rodzaje działalności, np. badania naukowe wymagają specjalnego zezwolenia właściciela strefy ekonomicznej. Granice wyłącznej strefy ekonomicznej określają umowy międzynarodowe. Polska ma podpisane takie umowy z Republiką Federalną Niemiec, Królestwem Szwecj i Federacją Rosyjską. Brak dotąd umowy z Królestwem Danii. Wynika to ze sporu o rozgraniczenie wód Basenu Bornholmskiego pomiędzy Bornholmem i Polską. Wyznaczone jednostronnie przez Polskę i Danię granice zachodzą na siebie tworząc strefę sporną.

Zagospodarowanie

Charakterystyka c.d. Basen wody słonawej Zajmuje 0,1% ogółu powierzchni mórz i oceanów Morze płytkie, średnia głębokość wynosi 52 m. Na wpół zamknięte, połączone z Morzem Północnym i Atlantykiem przez cieśniny duńskie

Wymiana wody zajmuje od 20 – 30 lat Horyzontalne i wertykalne zróżnicowanie zasolenia Zróżnicowanie temperatury Specyficzny ekosystem

Istotną cechą wód bałtyckich jest ich uwarstwienie Istotną cechą wód bałtyckich jest ich uwarstwienie. Wyróżnia się dwie zasadnicze warstwy: 1. Wody powierzchniowe o niskim zasoleniu, dobrze wymieszane i natlenione. Ich temperatura waha się, w zależności od sezonu, od 0°C do 20°C. 2. Wody głębinowe o zasoleniu 12-22‰, wykazujące prawie stałą temperaturę 4-6°C. 3.W warstwie pośredniej, tzw. haloklinie, następuje gwałtowny wzrost zasolenia i tym samym gęstości wody. Jest to bariera utrudniająca mieszanie się wód powierzchniowych z głębinowymi, dlatego też te ostatnie są gorzej natlenione. W największych głębiach bałtyckich dochodzi nawet do całkowitego zużycia tlenu i wytwarzania toksycznego dla zwierząt siarkowodoru. Sytuację tlenową poprawiają jedynie większe wlewy dobrze natlenionych wód pochodzenia oceanicznego z Kattegatu. Dochodzi do nich tylko podczas silnych sztormów, zazwyczaj raz na kilka lat.

Uwarunkowania współpracy Położenie geograficzne Doświadczenia historyczne – powoływanie się na dawne związki hanzeatyckie miast bałtyckich Zmiany polityczne i gospodarcze

Bariery Dysproporcje w potencjale gospodarczym, poziomie życia (PKB) Bariery techniczne, niedostatecznie rozwinięta sieć komunikacyjna, infrastruktura bankowa, turystyczna, telekomunikacyjna Procesy demograficzne Stabilność polityczna – napięcia narodowościowe (Łotwa, Estonia), Kaliningrad,

Zanieczyszczenia ogólnee

Zanieczyszczenia Fosforany Azot Metale ciężkie (rtęć, kadm, ołów) Zanieczyszczenie ropą i związkami radioaktywnymi Na obszarach powiązanych z Bałtykiem wytwarza się 15-17% światowej produkcji przemysłowej Cały Bałtyk odbiera nadmierne ilości związków azotu i fosforu pochodzących głównie z chemizacji rolnictwa, a także związków toksycznych: środków owado- i chwastobójczych (insektycydy i herbicydy) oraz substancji pochodzących z przemysłu, spalania ropy naftowej i węgla kamiennego, a ostatnio również ze spalania śmieci. Zaznacza się pewną specyfikę zanieczyszczeń w poszczególnych krajach. Państwa skandynawskie odprowadzają znaczne ilości ścieków pochodzących z przemysłu celulozowo-papierniczego, głównie organiczne związki chlorowane powstające przy bieleniu masy celulozowej. Państwa byłego bloku socjalistycznego odprowadzają duże ilości ścieków komunalnych.

Emisja azotu                                                                                                                                                 

Państwa odpowiedzialne za emisję kadmu                                                                                                                                                               

Państwa odpowiedzialne za emisję ołowiu                                                                                                                                                               

Państwa odpowiedzialne za emisję rtęci                                                                                                                                                               

Zanieczyszczenia olejowe Największym źródłem zanieczyszczeń olejowych jest spływ rzekami z lądu. Jest to spowodowane zanieczyszczonymi wodami technologicznymi z zakładów przemysłowych, wodami po myciu pojazdów mechanicznych i spłukiwaniem paliw i olejów gubionych przez samochody na utwardzonych parkingach i ulicach. • Drugim poważnym źródłem oleju jest normalna (a więc bezawaryjna) eksploatacja statków, w tym również statków sportowych. • Dopiero na trzecim miejscu (w skali światowej) są katastrofy zbiornikowców. • Niewiele ustępują im zanieczyszczenia olejowe wprowadzane przez atmosferę. Są to głównie skutki niepełnego spalania paliw płynnych w silnikach i kotłowniach lub elektrociepłowniach. • Kolejne miejsce zajmują źródła naturalne (wycieki przez pęknięcia skorupy ziemskiej i przesączanie się ropy przez warstwy przepuszczalne). • Na ostatnim miejscu znajduje się wydobycie ropy spod dna morskiego, czyli działalność platform poszukiwawczych i produkcyjnych. W tym miejscu należy podkreślić, że POLSKIE platformy na Bałtyku pozostają w porównaniu z innymi na szarym końcu, gdyż dzięki zastosowaniu specjalnej technologii (opracowanej i wdrożonej przez polskich specjalistów), wyeliminowano całkowicie zanieczyszczenia olejowe powstające podczas wierceń poszukiwawczych.

Etapy ewolucji reżimu 1973 Konwencja o rybołówstwie i ochronie żywych zasobów w Bałtyku i Bełtach 1974 Konwencja Helsińska w sprawie ochrony środowiska morskiego Bałtyku i Bełtów 1992 Konwencja Helsińska – zastąpiła wcześniejszą

I etap – poszukiwanie faktów II etap - definiowanie problemu III etap - negocjacje IV etap - wzmacnianie reżimu

Program ochrony środowiska Bałtyku Regulacje prawne Instytucjonalne wzmocnienie Działalność inwestycyjna Ochrona nadbrzeżnych lagun Badanie środowiska morskiego Podnoszenie świadomości Edukacja ekologiczna

Hot spots

W opracowanym pod koniec 1992 roku programie inwestycyjnym na obszarze zlewiska Bałtyku zidentyfikowano 132 obiekty i obszary (hot-spots) najbardziej uciążliwe dla środowiska Morza Bałtyckiego, w tym 47 o znaczeniu pierwszoplanowym. Na terenie Polski wytypowano 33 takie obszary. W związku ze zrealizowanymi inwestycjami na rzecz ochrony środowiska na obszarach hot-spots i generalnym obniżeniem ich uciążliwości dla środowiska Morza Bałtyckiego, 15 polskich lokalizacji zostało skreślonych z Listy Programu Bałtyckiego. Na wniosek Polski dokonana została weryfikacja polskiej listy hot-spots, uwzględniająca zmiany gospodarcze jakie zaszły w ostatniej dekadzie, oraz racjonalizująca zasadność utrzymania pewnych hot-spots na liście. W 2002 roku na Liście Programu Bałtyckiego znajdowało się 26 polskich hot-spot. Mapa wszystkich Hot-spots w zlewni Bałtyku (sierpień 2005)

Jak widzimy z rysunków sytuacja wciąż się poprawia- w 2005 roku liczba hot-spots została zmniejszona z 132 do 78, czyli o 54.

Agenda 21 dla Bałtyku Scenariusz zrównoważonego rozwoju regionu do 2030 roku realizowany w rolnictwie, systemie energetycznym, rybołówstwie, leśnictwie, przemyśle, turystyce, transporcie

Struktura reżimu Zasady – współpracy międzynarodowej, obniżania emisji zanieczyszczeń, zasady nie eksternalizacji, zasada ostrożności, zasada „najlepszej praktyki ekologicznej”, „najlepszych dostępnych technologii”, „zanieczyszczający płaci”

Normy Normy nakazu lub zakazu – zakaz wprowadzania do Bałtyku szkodliwych substancji, zakaz składowania odpadów Normy „ochronne” – obowiązek kontroli i minimalizowania zanieczyszczeń wód Bałtyku, konieczność współpracy w eliminowaniu szkód ekologicznych

Normy współpracy naukowo-technicznej oraz dostępu społeczeństw do informacji

Reguły Określenie regulacji i standardów technicznych, które są łatwe do zmian i zapisane w aneksach do konwencji Rekomendacje Komisji Helsińskiej

Procedury Mechanizmy weryfikacji przestrzegania konwencji, rozstrzyganie sporów, regulacje finansowe, sposoby podejmowania decyzji, struktury administracyjne Składanie raportów

Komisja Helsińska - HELCOM Stały nadzór nad wykonywaniem konwencji; Dokonywanie przeglądu konwencji i powiązanych z nią aneksów, proponowanie zmian; Określanie kryteriów redukcji zanieczyszczeń Promowanie współpracy międzynarodowej Promowanie rozwoju badań naukowych

Euroregiony w regionie Morza Bałtyckiego   1. Bałtyk   2. Niemen   3. Bug   4. Karpaty   5. Tatry   6. Beskidy   7. Śląsk Cieszyński    8. Silesia   9. Pradziad 10. Glacensis 11. Dobrava 12. Nysa 13. Sprewa-Nysa-Bóbr 14. Viadrina 15. Pomerania

Instytucje współpracy regionalnej w regionie Bałtyku Rada Państw Morza Bałtyckiego Bałtycka Konferencja Parlamentarna Związek Miast Bałtyckich Konferencja Współpracy Subregionalnej Państw Morza Bałtyckiego Stowarzyszenie Bałtyckich Izb Gospodarczych Rada Państw Morza Bałtyckiego, CBSS (Council of the Baltic Sea States) organizacja międzynarodowa powstała z inicjatywy rządów Polski i Szwecji, które w dniach 2-3 września 1990 roku przyjęły na konferencji w Ronneby w Szwecji Deklarację Morza Bałtyckiego. W dniach 5 - 6 marca 1992 na konferencji ministrów spraw zagranicznych w Kopenhadze powołano do życia Radę Państw Morza Bałtyckiego z udziałem: Norwegii, Szwecji, Finlandii, Danii, Litwy, Łotwy, Estonii, Rosji, Polski i Niemiec. W 1995 roku do grupy tych państw dołączyła Islandia. Komisja Europejska, ma status obserwatora przy tej organizacji. Organem wykonawczym Rady Państw Morza Bałtyckiego jest Bałtycka Rada Ministrów, powstała w 1994 w Tallinie. Koordynuje ona prace rządów członków Rady. Raz do roku odbywa się spotkanie przywódców państw członkowskich. Głównym celem Rady Państw Morza Bałtyckiego jest utworzenie Bałtyckiej Strefy Wolnego Handlu. Rada zmierza do uproszczenia procedur tranzytowych na granicach państw członkowskich. Rada nie ogranicza się jedynie do działań gospodarczych - zajmuje się również problemami ochrony środowiska w rejonie Bałtyku. Dziedziny działania organizacji: ochrona zasobów Bałtyku transport, komunikacja rybołówstwo turystyka Związek Miast Bałtyckich (Union of the Baltic Cities, UBC) jest organizacją, która zrzesza jedynie miasta z regionu Morza Bałtyckiego. Związek Miast Bałtyckich powstał w 1991 roku w Gdańsku, po upadku żelaznej kurtyny. Założycielami były 32 miasta. Był pierwszą szeroką platformą współpracy lokalnych władz regionu bałtyckiego. Obecnie liczy ok.100 miast członkowskich z 10 państw nadbałtyckich. Polskie miasta członkowskie to: Gdańsk, Sopot, Gdynia, Pruszcz Gdański, Krynica Morska, Reda, Malbork, Chojnice, Elbląg, Łeba, Koszalin, Szczecin. Siedzibą Sekretariatu UBC jest Gdańsk. Celem Związku Miast Bałtyckich jest rozwój współpracy i wymiana doświadczeń, reprezentowanie interesów miast członkowskich wobec władz regionalnych, rządowych i europejskich, nawiązywanie bliższej współpracy z instytucjami Unii Europejskiej, rozszerzanie UE na wschód, Lokalna Agenda 21.

Ocena Wysoki poziom instytucjonalizacj Przestrzeganie regulacji Obniżanie poziomu zanieczyszczeń Uruchamianie współpracy Szeroko rozumiane bezpieczeństwo