1 Witam Państwa na wykładzie z podstaw makro- ekonomii, :)…

2 WYDATKI A WIELKOŚĆ PRODUKCJI W GOSPODARCE I (MODEL POPYTOWY GOSPODARKI)

3 John Maynard KEYNES (1883–1946)

4 Jego głównym dziełem jest Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza opublikowana w 1936 roku (pierwsze wydanie polskie ukazało się w 1956 r.), kwestionująca zasady liberalnej myśli ekono- micznej. Teorie Keynesa były reakcją na kryzys ekonomiczny lat 30. XX wieku (zapoczątkowany w 1929 roku w USA) i pomogły ustabili- zować sytuację gospodarczą w Europie po II wojnie światowej. (Za:

5 Michał KALECKI ( )

„Na trzy lata przed Keynesem opublikował Próbę teorii koniun- ktury (1933), w której podjął kwestię wpływu popytu globalnego na rozmiary i strukturę dochodu narodowego, wskazując w niej na decydującą rolę inwestycji. (…) W Teorii dynamiki gospodar- czej (1954) zawarł syntezę badań nad procesami wzrostu gospo- darki rynkowej. Sam Kalecki twierdził, iż w dużym stopniu wy- przedził Keynesa co do zasad sformułowanych przez niego w Ogólnej Teorii, a jego artykuły z lat publikowane były w języku polskim lub francuskim i przez to pozostały praktycz- nie niezauważone” (Za:

7 MODEL POPYTOWY GOSPODARKI

8 Przyjrzyjmy się „DWUSEKTOROWEJ” gospodarce (bez państwa i zagranicy) o STABILNYCH CENACH i NIE W PEŁNI WYKO- RZYSTANYCH MOŻLIWOŚCIACH PRODUKCYJNYCH. W tej gospodarce: Y=PNB=PKB=PNN * * Zakładam, że KAPITAŁ RZECZOWY SIĘ NIE ZUŻYWA.

9 W tej gospodarce: Y=PNB=PKB=PNN Pochodne w stosunku do PKB mierniki efektów pracy społeczeństwa

10 ■ RÓWNOWAGĄ KRÓTKOOKRESOWĄ nazywamy stan, kie- dy przedsiębiorstwa produkują tyle dóbr finalnych, ile wszyscy chcą kupić. Y E =AE PL Y E – odpowiadająca równowadze produkcja w gospodarce. AE PL – zagregowane wydatki planowane (ang. aggregated expendi- tures, AE) w gospodarce. 1. RÓWNOWAGA KRÓTKOOKRESOWA W NAJPROST- SZEJ GOSPODARCE

11 Y E =AE PL Y E – odpowiadająca równowadze produkcja w gospodarce. AE PL – zagregowane wydatki planowane (ang. aggregated expendi- tures, AE) w gospodarce. Zwróć uwagę na STABILNOŚĆ tej sytuacji!

12 To jest równowaga tego typu… Y E =AE PL Zwróć uwagę na STABILNOŚĆ tej sytuacji!

13 To jest równowaga tego typu… …a nie tego typu. Y E =AE PL Zwróć uwagę na STABILNOŚĆ tej sytuacji!

14 Y E =AE PL Uwaga! Chodzi o RZECZYWISTĄ produkcję, Y, w gospodarce, a nie o produkcję POTENCJALNĄ, Y p … ■ RZECZYWISTA PRODUKCJA stanowi ilość dóbr naprawdę wytworzoną w gospodarce. Natomiast POTENCJALNA PRO- DUKCJA odpowiada hipotetycznemu całkowitemu wykorzysta- niu zasobów tej gospodarki.

15 ■ POTENCJALNA PRODUKCJA odpowiada hipotetycznemu całkowitemu wykorzystaniu zasobów tej gospodarki. * Kiedy rzeczywista produkcja w gospodarce równa się produkcji potencjalnej, na rynkach czynników nie ma ani nadwyżki ofero- wanej ilości zasobów nad zapotrzebowaniem na zasoby, ani nad- wyżki zapotrzebowania na zasoby nad ich zaoferowaną ilością (W TYM SENSIE PRACA, KAPITAŁ I ZIEMIA SĄ W PEŁNI WYKORZYSTANE). Oznacza to, że na rynkach czynników pa- nuje równowaga.

16 DYGRESJA W długim okresie zmiany potencjalnej produkcji, Y p, bywają nazywane WZROSTEM GOSPODARCZYM. W okresie krótkim, którego dotyczy nasz model popytowy gospodarki, zmiany zagregowanych wydatków, AE PL, powodują, że RZECZYWISTA WIELKOŚĆ PRODUKCJI, Y E, ODCHYLA SIĘ OD PRODUKCJI POTENCJALNEJ, Y P.

17 DYGRESJA CD. W długim okresie zmiany potencjalnej produkcji, Y p, stanowią WZROST GOSPODARCZY. W okresie krótkim, którego dotyczy nasz model popytowy gospodarki, zmiany zagregowanych wydat- ków, AE PL, powodują, że rzeczywista wielkość produkcji, Y E, waha się wokół wielkości produkcji potencjalnej, Y P. KONIEC DYGRESJI

18 W stanie równowagi planowane zagregowane wydatki w gospodar- ce, AE PL składają się z dwóch części: 1. Planowane WYDATKI KONSUMPCYJNE gospodarstw do- mowych (ang. consumption, C PL ) 2. Planowane WYDATKI INWESTYCYJNE prywatnych przed- siębiorstw, I PL (ang. investment, I). AE PL = C PL + I P L Y E =AE PL

19 C PL = KSK Y d + C a ■ Dla różnych wielkości dochodu do dyspozycji gospodarstw do- mowych, Y d, FUNKCJA KONSUMPCJI wskazuje wielkość plano- wanej konsumpcji całkowitej, C PL. KONSUMPCJA I OSZCZĘDNOŚCI

20 Funkcja konsumpcji opisuje zależność C PL od Y (i Y d, wszak Y=Y d ) (ceteris paribus). Wielkość konsumpcji zależy od poziomu KSK i C a. ■ KRAŃCOWA SKŁONNOŚĆ DO KONSUMPCJI, KSK, jest to parametr, który określa, jaka część przyrostu dochodu, Y d, zostaje przeznaczona na konsumpcję. ■ KONSUMPCJA AUTONOMICZNA, C a, jest to konsumpcja, która nie zależy od bieżącej wielkości produkcji i dochodu, Y d. C PL = KSK Y d + C a

21 CaCa α tg α = KSK C PL Yd=Y C PL = KSKY d + C a

22 Zmiany Y d (ceteris paribus) powodują przesunięcia wzdłuż wykresu funkcji konsumpcji, a zmiany innych zmiennych (np. wielkości majątku gospodarstw domowych) przesuwają cały ten wykres. CaCa α tg α = KSK C PL Yd=Y C PL = KSKY d + C a

23 ■ Dla różnych wielkości dochodu do dyspozycji, Y d, FUNKCJA OSZCZĘDNOŚCI wskazuje wielkość planowanych oszczędności, S PL. S PL = KSOY d - C a

24 Funkcja oszczędności opisuje zależność S PL od Y i Y d. Na S PL jest przeznaczana stała część Y d, której wielkość zależy od KSO (krań- cowej skłonności do oszczędzania) (KSO = 1 – KSK). -C a β tgβ = KSO S PL Y d =Y S PL =KSOY d -C a 0

25 ■ Funkcja inwestycji opisuje zależność I PL firm od Y i Y d. W DA- NYM OKRESIE inwestycje nie zależą od Y i Y d. I PL Y d =Y I PL =I a 0 INWESTYCJE

26 Ważne czynniki wpływające na I PL w kolejnych okresach: - Przewidywana stopa zysku

27 Ważne czynniki wpływające na I PL w kolejnych okresach: - Przewidywana stopa zysku -Wysokość stopy procentowej

28 Ważne czynniki wpływające na I PL w kolejnych okresach: - Przewidywana stopa zysku - Wysokość stopy procentowej -Tempo i kierunki postępu technicznego

29 Ważne czynniki wpływające na I PL w kolejnych okresach: - Przewidywana stopa zysku - Wysokość stopy procentowej - Tempo i kierunki postępu technicznego -Ceny dóbr inwestycyjnych i koszty ich eksploatacji

30 Ważne czynniki wpływające na I PL w kolejnych okresach: - Przewidywana stopa zysku - Wysokość stopy procentowej - Tempo i kierunki postępu technicznego - Ceny dóbr inwestycyjnych i koszty ich eksploatacji -Oczekiwania producentów

31 Ważne czynniki wpływające na I PL w kolejnych okresach: - Przewidywana stopa zysku - Wysokość stopy procentowej - Tempo i kierunki postępu technicznego - Ceny dóbr inwestycyjnych i koszty ich eksploatacji - Oczekiwania producentów - Stopień wykorzystania majątku produkcyjnego

32 Y E = AE PL (1) USTALAMU WIELKOŚĆ PRODUKCJI, KTÓRA OD- POWIADA RÓWNOWADZE W GOSPODARCE, Y E …

33 Y E = AE PL (1) i AE PL = C PL + I PL (2) USTALAMY WIELKOŚĆ PRODUKCJI, KTÓRA OD- POWIADA RÓWNOWADZE W GOSPODARCE, Y E

34 USTALAMY WIELKOŚĆ PRODUKCJI, KTÓRA OD- POWIADA RÓWNOWADZE W GOSPODARCE, Y E Y E = AE PL (1) AE PL = C PL + I PL (2) Y E = C PL + I PL (3)

35 A AE PL Y 45° YAYA AE PL 0 A teraz posłużymy się rysunkiem… Na rysunku (a) linia 45° składa się z punktów, w których Y jest równa AE PL (Y E = AE PL ). (a)

36 AE PL Y I PL AE PL 0 AE PL = C PL + I PL C PL A teraz posłużymy się rysunkiem… Na rysunku (b) AE PL zależą od Y. Na AE PL składają się: C PL i I PL (AE PL = C PL + I PL ). (b)

37 A AE PL Y 45° YAYA AE PL 0 Y I PL AE PL 0 AE PL = C PL + I PL C PL A teraz posłużymy się rysunkiem… Na rysunku (a) linia 45° składa się z punktów, w których Y jest równa AE PL. Na rysunku (b) AE PL zależą od Y. Na AE PL składają się: C PL i I PL. Y E = AE PL (1) AE PL = C PL + I PL (2)

38 Tylko w punkcie przecięcia się linii 45° z wykresem funkcji plano- wanych zagregowanych wydatków (tzw. KRZYŻ KEYNESOW- SKI ) Y jest równa AE PL, czyli gospodarka znajduje się w stanie krótkookresowej równowagi (Y E =AE PL ). E AE PL Y 45° YAYA AE PL 0 AE PL = C PL + I PL Y E = AE PL (1) AE PL = C PL + I PL (2) Y E = C PL + I PL (3)

39 E AE PL Y 45° YAYA AE PL 0 AE PL = C PL + I PL Istnieje tylko jedna wielkość produkcji, Y, przy której planowane zagregowane wydatki w gospodarce, AE PL, zrównują się z tą właś- nie wielkością produkcji, Y. Y E = AE PL (1) AE PL = C PL + I PL (2) Y E = C PL + I PL (3)

40 PRZYKŁAD LICZBOWY: C PL =0,7Y i I PL =60

41 PRZYKŁAD LICZBOWY: C PL =0,7Y i I PL =60 więc: AE PL =C PL +I PL czyli: AE PL =0,7Y+60

42 PRZYKŁAD LICZBOWY: C PL =0,7Y i I PL =60 więc: AE PL =C PL +I PL =0,7Y+60 Y= AE PL

43 PRZYKŁAD LICZBOWY: C PL =0,7Y i I PL =60 więc: AE PL =C PL +I PL =0,7Y+60 Y= AE PL więc: Y=C PL +I PL =0,7Y+60

44 PRZYKŁAD LICZBOWY: C PL =0,7Y i I PL =60 więc: AE PL =C PL +I PL =0,7Y+60 Y= AE PL więc: Y =C PL +I PL =0,7Y+60 więc: Y=200.

45 MNOŻNIK W GOSPODARCE BEZ PAŃSTWA I ZAGRA- NICY (procesy mnożnikowe, mnożnik-liczba)

46 MNOŻNIK W GOSPODARCE BEZ PAŃSTWA I ZAGRA- NICY 1.ΔI (albo: ΔG, ΔX…)

47 MNOŻNIK W GOSPODARCE BEZ PAŃSTWA I ZAGRA- NICY 1.ΔI 2.KSKΔI

48 MNOŻNIK W GOSPODARCE BEZ PAŃSTWA I ZAGRA- NICY 1.ΔI 2.KSKΔI 3.(KSK ΔI)KSK=KSK 2ΔI

49 MNOŻNIK W GOSPODARCE BEZ PAŃSTWA I ZAGRA- NICY 1.ΔI 2.KSKΔI 3.(KSK ΔI)KSK=KSK 2ΔI 4.KSK 2ΔIKSK=KSK 3ΔI …………………………………

50 MNOŻNIK W GOSPODARCE BEZ PAŃSTWA I ZAGRA- NICY 1.ΔI 2.KSKΔI 3.(KSK ΔI)KSK=KSK 2ΔI 4.KSK 2ΔIKSK=KSK 3ΔI ………………………………… CAŁY przyrost wydatków i produkcji, ΔY, wywołany początko- wym wzrostem wydatków np. o ΔI, jest zatem SUMĄ WYRAZÓW CIĄGU GEOMETRYCZNEGO, którego pierwszy wyraz równa się np. ΔI, a iloraz wynosi KSK.

51 1.ΔI 2.KSKΔI 3.(KSK ΔI)KSK=KSK 2ΔI 4.KSK 2ΔIKSK=KSK 3ΔI ………………………………… CAŁY przyrost wydatków i produkcji, ΔY, wywołany początko- wym wzrostem wydatków np. o ΔI, jest zatem SUMĄ WYRAZÓW CIĄGU GEOMETRYCZNEGO, którego pierwszy wyraz równa się np. ΔI, a iloraz wynosi KSK. Tę sumę można obliczyć, posługując się wzorem: PIERWSZY WYRAZ CIĄGU / (1-ILORAZ CIĄGU) ΔI / (1-KSK) = ΔI / KSO

52 ■ Mnożnik, M, to LICZBA, równa stosunkowi CAŁEJ zmiany wielkości produkcji, która odpowiada równowadze całkowitej, ΔY E, do będącej przyczyną tej całej zmiany początkowej zmiany zagregowanych wydatków, ΔAE PL (np. ΔI).

53 ■ Mnożnik, M, to LICZBA, równa stosunkowi CAŁEJ zmiany wielkości produkcji, która odpowiada równowadze całkowitej, ΔY E, do będącej przyczyną tej całej zmiany początkowej zmiany zagregowanych wydatków, ΔAE PL (np. ΔI). Np. M = ΔY E / ΔI M = (ΔY E = ΔAE PL ) / ΔI

54 M=(ΔY E =ΔAE PL ) / ΔI = [ΔI/(1-KSK)] / ΔI

55 M=(ΔY E =ΔAE PL ) / ΔI = [ΔI/(1-KSK)] / ΔI = 1 / (1-KSK)

56 M=(ΔY E =ΔAE PL ) / ΔI = [ΔI/(1-KSK)] / ΔI =1 / (1-KSK) = 1 / KSO.

57 Pamiętacie Państwo? C PL =0,7Y i I PL =60

58 Pamiętacie Państwo? C PL =0,7Y i I PL =60 M= 1 / (1-KSK) = =1 / KSO = 1/0,3 = 3,(3) !

59

60 Na arenę wkracza państwo i nasz model (uproszczony obraz) gos- podarki staje się „TRZYSEKTOROWY”… T E D (T D -B) PAŃSTWO G RÓWNOWAGA KRÓTKOOKRESOWA W GOSPO- DARCE Z PAŃSTWEM T E – podatki pośrednie. T D – podatki bezpośrednie. D – dochody państwa z własności. B – zasiłki (płatności transferowe). G – wydatki państwa na zakup dóbr.

61 Niczym gospodyni domowa państwo planuje swoje dochody i wy- datki… ■ BUDŻET PAŃSTWA jest to plan dochodów i wydatków państ- wa w jakimś okresie (zwykle roku). Powiedzmy, że nie ma podatków pośrednich (T E =0), i że państwo nie jest właścicielem firm (D=0). PAŃSTWO G (T D -B)

62 BUDŻET PAŃSTWA (SALDO) (T D -B) – G = NT - G Podatki netto [NT=(T D -B)]

Y = AE PL Y = C + I + G 63

Y = AE PL = C + I + G. ■ Zmieniając wydatki i wpływy budżetowe (NT-G), państwo pro- wadzi POLITYKĘ BUDŻETOWĄ (POLITYKĘ FISKAL- NĄ ). Jej celem jest EFEKTYWNOŚĆ i SPRAWIEDLIWOŚĆ. 64

65 DYGRESJA Pamiętasz? Gospodarujący ludzie pragną: 1. EFEKTYWNOŚCI (ang. effi- ciency); 2. SPRAWIEDLIWOŚCI (ang. equity).

66 EFEKTYWNOŚĆ dotyczy rozdziału (alokacji) dóbr między różne zastosowania, czyli kwestii: „Co i jak jest produkowane?”. Efek- tywność rośnie, kiedy z posiadanych zasobów (np. pracy) społe- czeństwo wytwarza więcej dóbr, które możliwie najlepiej odpowia- dają potrzebom ludzi.

67 SPRAWIEDLIWOŚĆ dotyczy kwestii: „Dla kogo jest produkowa- ne?”, czyli podziału dochodów (majątku, szans). Wielu za spra- wiedliwy ma stan, kiedy dochody są proporcjonalne do wyników pracy i (lub) wysiłku i (lub) potrzeb ludzi. KONIEC DYGRESJI

W praktyce polityka budżetowa przyjmuje zwykle formę POLI- TYKI STABILIZACYJNEJ czyli sterowania poziomem zagregowanych wydatków, AE PL, w celu pełnego wykorzystania zasobów. (Y E =AE PL !) 68 Y = AE PL = C + I + G.

Odmiany polityki stabilizacyjnej: EKSPANSYWNA i RESTRYKCYJNA polityka budżetowa. 69

Prowadząc politykę stabilizacyjną, państwo wpływa na wielkość produkcji, która odpowiada krótkookresowej równowadze w gos- podarce: AE PL =Y E. PO PIERWSZE, wydatki państwa zwiększają zagregowane wydat- ki planowane, AE PL. PO DRUGIE, państwowe podatki (T D ) i zasiłki (B) wpływają na za- chowania konsumentów. 70

71 PO PIERWSZE, wydatki państwa zwiększają zagregowane wy- datki planowane, AE PL. AE PL Y AE PL ’ ΔYΔY 0 AE PL G C+I 45°

72 PO DRUGIE, państwowe podatki (T D ) i zasiłki (B) wpływają na za- chowania konsumentów. AE PL Y AE PL ’ ΔY’ 0 AE PL ” G C+I 45° Dlaczego tak się dzieje?

73 Założenie: T D – B = NT = tY, gdzie „t” to stała STOPA OPODATKOWANIA NETTO.

74 Więc: Y D = Y – NT = Y - tY = Y(1 - t), Y D = Y(1 - t), gdzie „Y D ” to dochód do dyspozycji (dochód po opodatkowaniu) gospodarstw domowych.

75 Zmienia się zatem funkcja konsumpcji… C PL =KSKY D +C a =KSK(1-t)Y+C a =KSK’Y+C a KSK’ oznacza krańcową skłonność do konsumpcji z PKB (z Y) a nie z dochodu do dyspozycji (Y D ). KSK’ = KSK(1-t).

76 C PL =KSKY D +C a =KSK(1-t)Y+C a =KSK’ Y+C a KSK’ = KSK(1-t). KSK’<KSK, więc nachylenie wykresu funkcji konsumpcji w gospo- darce z państwem (a więc także nachylenie wykresu AE PL ), C PL = KSK’Y+Ca, okazuje się mniejsze niż wykresu funkcji konsumpcji w gospodarce bez państwa, C PL = KSK(1-t)Y+C a. AE PL Y AE PL ’ ΔY’ 0 AE PL ” G C+I 45°

77 MNOŻNIK W GOSPODARCE Z PAŃSTWEM Tym razem z każdej złotówki dodatkowego dochodu wydatki na dobra produkowane w kraju zwiększa KSK’, a nie KSK złotych. 1.ΔI 2.KSK’ΔI 3.(KSK’ ΔI)KSK’=KSK’ 2ΔI 4.KSK’ 2ΔIKSK’=KSK’ 3ΔI ………………………………… Zatem mnożnik w gospodarce z państwem jest równy: M’=1/(1-KSK’) = 1/[1-(KSK(1-t)]

78

79 Z ZAGRANICA X „Otwieramy” gospodarkę i nasz model gospodarki staje się „CZTEROSEKTOROWY”. RÓWNOWAGA KRÓTKOOKRESOWA W GOSPODARCE Z PAŃSTWEM i ZAGRANICĄ

80 Z ZAGRANICA X ■ EKSPORT (X) – wartość dóbr (NIE – AKTYWÓW) zakupio- nych przez zagranicę w naszym kraju. ■ Różnicę eksportu, X, i importu, Z, nazywamy BILANSEM HANDLOWYM (bilansem handlu zagranicznego), NX (NX=X-Z). ■ IMPORT (Z) – wartość dóbr (NIE – AKTYWÓW takich jak pa- piery wartościowe i fabryki) zakupionych przez nas za granicą. „Otwieramy” gospodarkę i nasz model gospodarki staje się „czte- rosektorowy”. RÓWNOWAGA KRÓTKOOKRESOWA W GOSPODARCE Z PAŃSTWEM i ZAGRANICĄ

81 PO PIERWSZE, wydatki zagranicy na nasze dobra (eksport, X) zwiększają zagregowane wydatki planowane, AE PL. AE PL =C+I+G+X ZAGRANICA A RÓWNOWAGA W GOSPODARCE

82 AE PL =C+I+G+X Podobnie jak prywatne inwestycje, I, oraz wydatki państwa, G, ek- sport, X, uznamy za wielkość AUTONOMICZNĄ, czyli niezależną od bieżącego poziomu Y.

83 PO PIERWSZE, wydatki zagranicy na nasze dobra (eksport, X) zwiększają zagregowane wydatki planowane, AE PL. AE PL =C+I+G+X AE PL Y AE PL ’ ΔYaΔYa 0 AE PL X C+I+G 45° ZAGRANICA A RÓWNOWAGA W GOSPODARCE

84 PO DRUGIE, nasze zakupy za granicą (import, Z) zmniejszają zag- regowane wydatki na dobra krajowe, AE PL. AE PL =C+I+G+X-Z

85 AE PL =C+I+G+X-Z Zakładamy, że import, Z, jest stałą częścią Y (PKB). Jego wielkość zależy od KRAŃCOWEJ SKŁONNOŚCI DO IMPORTU, KSI: Z=KSIY (Uwaga! Przyjmujemy, że importowane są tylko dobra konsump- cyjne).

86 Oto FUNKCJA KONSUMPCJI DÓBR KRAJOWYCH w gospo- darce otwartej: C’’ = KSK’Y - KSIY + C a …

87 Oto FUNKCJA KONSUMPCJI DÓBR KRAJOWYCH w gospo- darce otwartej: C’’=KSK’Y-KSIY+C a =(KSK’-KSI)Y+C a …

88 Oto FUNKCJA KONSUMPCJI DÓBR KRAJOWYCH w gospo- darce otwartej: C’’=KSK’Y-KSIY+C a =(KSK’-KSI)Y+C a = KSK”Y+C a. gdzie KSK” oznacza krańcową skłonność do konsumpcji dóbr krajowych z PKB (z Y) w gospodarce otwartej. KSK”=KSK’-KSI

89 KSK”=KSK’-KSI, więc KSK”<KSK’. Nachylenie wykresu funkcji konsumpcji w OTWARTEJ gospodar- ce z państwem, C PL ”=KSK”Y+Ca (a zatem także nachylenie wy- kresu AE PL ), jest MNIEJSZE niż wykresu funkcji konsumpcji w gospodarce ZAMKNIĘTEJ, C PL = KSK’Y+C a.

90 KSK”=KSK’-KSI, więc KSK”<KSK’. Nachylenie wykresu funkcji konsumpcji w otwartej gospodarce z państwem, C PL ”=KSK”Y+Ca (a zatem także nachylenie wykresu AE PL ), jest MNIEJSZE niż wykresu funkcji konsumpcji w gospo- darce zamkniętej, C PL = KSK’Y+C a. AE PL Y AE PL ’ ΔYbΔYb 0 AE PL ” X C+I+G 45°

91 KSK”=KSK’-KSI, więc KSK”<KSK’. Nachylenie wykresu funkcji konsumpcji w otwartej gospodarce z państwem, C PL ”=KSK”Y+Ca (a zatem także nachylenie wykresu AE PL ), jest MNIEJSZE niż wykresu funkcji konsumpcji w gospo- darce zamkniętej, C PL = KSK’Y+C a. AE PL Y AE PL ’ ΔYbΔYb 0 AE PL ” X C+I+G 45° AE PL Y AE PL ’ ΔYaΔYa 0 AE PL X C+I+G 45°

92 MNOŻNIK W GOSPODARCE OTWARTEJ Tym razem z każdego złotego dodatkowego dochodu wydatki na dobra KRAJOWE zwiększa [KSK”=(KSK’-KSI)] złotych. 1.ΔI 2.KSK”ΔI 3.(KSK” ΔI)KSK”=KSK” 2ΔI 4.KSK” 2ΔIKSK”=KSK” 3ΔI …………………………………

93 MNOŻNIK W GOSPODARCE OTWARTEJ Tym razem z każdego złotego dodatkowego dochodu wydatki na dobra KRAJOWE zwiększa [KSK”=(KSK’-KSI)] złotych. 1.ΔI 2.KSK”ΔI 3.(KSK” ΔI)KSK”=KSK” 2ΔI 4.KSK” 2ΔIKSK”=KSK” 3ΔI ………………………………… Zatem mnożnik w gospodarce otwartej wynosi: M”=1/(1-KSK”)=1/[(1-(KSK’-KSI)] =1/(1-KSK’+KSI)

94 ZAUWAŻ! Mnożnik w gospodarce z państwem jest mniejszy niż w gospodar- ce bez państwa (podatki powodują, że KSK’<KSK!). M’=1/(1-KSK’) < M=1/(1-KSK), bo: KSK’ < KSK (KSK’ = KSK(1-t).

95 Z kolei mnożnik w gospodarce otwartej jest MNIEJSZY niż mnoż- nik w gospodarce zamkniętej (z państwem): M”=1/(1-KSK”) < M’=1/(1-KSK’), bo : KSK”< KSK’ (KSK” = KSK’ – KSI).

96 Nic dziwnego, że o podatkach netto i handlu zagranicznym mówi się czasem, że są AUTOMATYCZNYMI STABILIZATORAMI gospodarki, które zmniejszają fluktuacje rzeczywistej produkcji, Y E, wokół produkcji potencjalnej, Y P.

97 ZADANIE Konsumpcję opisuje wzór: C pl =0,6·Y; stopa opodatkowania t=0,2; krańcowa skłonność do importu KSI=0,2. a) Ile wyno- si: (i) Krańcowa skłonność do konsumpcji z dochodu do dys- pozycji, KSK? (ii) Krańcowa skłonność do konsumpcji z PKB, KSK’? (iii) Krańcowa skłonność do konsumpcji z PKB dóbr wytworzonych w kraju, KSK”?

98 ZADANIE Konsumpcję opisuje wzór: C pl =0,6·Y; stopa opodatkowania t=0,2; krańcowa skłonność do importu KSI=0,2. a) Ile wyno- si: (i) Krańcowa skłonność do konsumpcji z dochodu do dys- pozycji, KSK? (ii) Krańcowa skłonność do konsumpcji z PKB, KSK’? (iii) Krańcowa skłonność do konsumpcji z PKB dóbr wytworzonych w kraju, KSK”? C pl to wszystkie (dotyczące dóbr krajowych i zagranicznych) wydatki na konsumpcję. Y to PKB (jesteśmy w gospodarce otwartej z państwem i Y≠Yd). Wynika stąd, że 0,6= KSK’. Zatem: 1. 0,6=KSK’=KSK(1-t)=KSK(1-0,2)=KSK·0,8. To KSK=0, KSK”=KSK’-KSI=0,6-0,2=0,4.

99 ZADANIE Konsumpcję opisuje wzór: C pl =0,6·Y; stopa opodatkowania t=0,2; krańcowa skłonność do importu KSI=0,2. a) Ile wyno- si: (i) Krańcowa skłonność do konsumpcji z dochodu do dys- pozycji, KSK? (ii) Krańcowa skłonność do konsumpcji z PKB, KSK’? (iii) Krańcowa skłonność do konsumpcji z PKB dóbr wytworzonych w kraju, KSK”? C pl to wszystkie (dotyczące dóbr krajowych i zagranicznych) wydatki na konsumpcję. Y to PKB (jesteśmy w gospodarce otwartej z państwem i Y≠Yd). Wynika stąd, że 0,6= KSK’. Zatem: 1. 0,6=KSK’=KSK(1-t)=KSK(1-0,2)=KSK·0,8. To KSK=0, KSK”=KSK’-KSI=0,6-0,2=0,4. b) PKB zwiększył się o 100. O ile się zwiększy: (i) dochód do dyspozycji, Y d i podatki netto, NT? (ii) planowana konsump- cja, C pl i planowane oszczędności, S pl ? (iii) planowana kon- sumpcja dóbr wytworzonych w kraju, C pl ”, i import, Z?

100 ZADANIE Konsumpcję opisuje wzór: C pl =0,6·Y; stopa opodatkowania t=0,2; krańcowa skłonność do importu KSI=0,2. a) Ile wyno- si: (i) Krańcowa skłonność do konsumpcji z dochodu do dys- pozycji, KSK? (ii) Krańcowa skłonność do konsumpcji z PKB, KSK’? (iii) Krańcowa skłonność do konsumpcji z PKB dóbr wytworzonych w kraju, KSK”? C pl to wszystkie (dotyczące dóbr krajowych i zagranicznych) wydatki na konsumpcję. Y to PKB (jesteśmy w gospodarce otwartej z państwem i Y≠Yd). Wynika stąd, że 0,6= KSK’. Zatem: 1. 0,6=KSK’=KSK(1-t)=KSK(1-0,2)=KSK·0,8. To KSK=0, KSK”=KSK’-KSI=0,6-0,2=0,4. b) PKB zwiększył się o 100. O ile się zwiększy: (i) dochód do dyspozycji, Y d i podatki netto, NT? (ii) planowana konsump- cja, C pl i planowane oszczędności, S pl ? (iii) planowana kon- sumpcja dóbr wytworzonych w kraju, C pl ”, i import, Z? (i) NT zwiększy się o 20, a Y d o 80 (t=0,2). (ii) Cpl zwiększy się o 60, Spl zwiększy się o 20 (KSK=0,75, to KSO=0,25). (iii) C pl ” zwiększy się o 40, Z zwiększy się o 20 (KSK”=0,4, a KSI=0,2).

101 ZADANIE Konsumpcję opisuje wzór: C pl =0,6·Y; stopa opodatkowania t=0,2; krańcowa skłonność do importu KSI=0,2. a) Ile wyno- si: (i) Krańcowa skłonność do konsumpcji z dochodu do dys- pozycji, KSK? (ii) Krańcowa skłonność do konsumpcji z PKB, KSK’? (iii) Krańcowa skłonność do konsumpcji z PKB dóbr wytworzonych w kraju, KSK”? C pl to wszystkie (dotyczące dóbr krajowych i zagranicznych) wydatki na konsumpcję. Y to PKB (jesteśmy w gospodarce otwartej z państwem i Y≠Yd). Wynika stąd, że 0,6= KSK’. Zatem: 1. 0,6=KSK’=KSK(1-t)=KSK(1-0,2)=KSK·0,8. To KSK=0, KSK”=KSK’-KSI=0,6-0,2=0,4. b) PKB zwiększył się o 100. O ile się zwiększy: (i) dochód do dyspozycji, Y d i podatki netto, NT? (ii) planowana konsump- cja, C pl i planowane oszczędności, S pl ? (iii) planowana kon- sumpcja dóbr wytworzonych w kraju, C pl ”, i import, Z? (i) NT zwiększy się o 20, a Y d o 80. (ii) Cpl zwiększy się o 60, Spl zwiększy się o 20. (iii) C pl ” zwiększy się o 40, a Z o 20. c) Na rysunku pokaż podział przyrostu dochodów, odpowia- dający temu przyrostowi PKB, na NT, Y d, C pl, S pl, C pl ”, Z. Wykorzystaj obliczenia z punktu (b).

Konsumpcję opisuje wzór: C pl =0,6·Y; stopa opodatkowania t=0,2; krańcowa skłonność do importu KSI=0,2. a) Ile wyno- si: (i) Krańcowa skłonność do konsumpcji z dochodu do dys- pozycji, KSK? (ii) Krańcowa skłonność do konsumpcji z PKB, KSK’? (iii) Krańcowa skłonność do konsumpcji z PKB dóbr wytworzonych w kraju, KSK”? C pl to wszystkie (dotyczące dóbr krajowych i zagranicznych) wydatki na konsumpcję. Y to PKB (jesteśmy w gospodarce otwartej z państwem i Y≠Yd). Wynika stąd, że 0,6= KSK’. Zatem: 1. 0,6=KSK’=KSK(1-t)=KSK(1-0,2)=KSK·0,8. To KSK=0, KSK”=KSK’-KSI=0,6-0,2=0,4. b) PKB zwiększył się o 100. O ile się zwiększy: (i) dochód do dyspozycji, Y d i podatki netto, NT? (ii) planowana konsump- cja, C pl i planowane oszczędności, S pl ? (iii) planowana kon- sumpcja dóbr wytworzonych w kraju, C pl ”, i import, Z? (i) NT zwiększy się o 20, a Y d o 80. (ii) Cpl zwiększy się o 60, Spl zwiększy się o 20. (iii) C pl ” zwiększy się o 40, a Z o 20. c) Na rysunku pokaż podział przyrostu dochodów, odpowia- dający temu przyrostowi PKB, na NT, Y d, C pl, S pl, C pl ”, Z. Wykorzystaj obliczenia z punktu (b). NT (20) Y (100) S pl (20) Y d (80) Z (20) C pl (60) C pl ” (40)

103

104 Do tej pory zajmowaliśmy się prawie wyłącznie KRÓTKO- OKRESOWĄ RÓWNOWAGA w gospodarce. Przyjrzyjmy się zatem teraz stanowi KRÓTKOOKRESOWEJ NIERÓW- NOWAGI. (Ograniczymy się do gospodarki „dwusektoro- wej”). Y ≠ AE PL.

105 W stanie krótkookresowej nierównowagi: Y ≠ AE PL, więc: Y ≠ C PL + I PL (1) Zarazem: Y = C PL + S PL (2) Zatem w stanie krótkookresowej nierównowagi: S PL ≠ I PL (3).

106 S PL ≠ I PL. Zatem w stanie krótkookresowej nierównowagi: S PL < I PL (1) lub S PL > I PL (2)

107 S PL < I PL (1) Co to znaczy? W takiej sytuacji ludzie chcą zainwestować WIĘCEJ niż zaoszczędzili. Zagregowane wydatki planowane są zatem WIĘKSZE od produkcji Y (AE PL =C PL +I PL >Y=C PL +S PL !).

108 S PL < I PL (1) Co to znaczy? Otóż w takiej sytuacji ludzie chcą zainwestować WIĘCEJ niż zaoszczędzili. Zagregowane wydatki planowane są za- tem WIĘKSZE od produkcji Y (AE PL > Y!). (Zob. sytuacja A).

109 S PL > I PL (2) Co to znaczy? Otóż w takiej sytuacji ludzie chcą zainwestować MNIEJ niż zaoszczędzili. Zagregowane wydatki planowane są zatem MNIEJSZE od produkcji Y (AE PL < Y!).

110 S PL > I PL (2) Co to znaczy? Otóż w takiej sytuacji ludzie chcą zainwestować MNIEJ niż zaoszczędzili. Zagregowane wydatki planowane są zatem MNIEJSZE od produkcji Y (AE PL < Y!) (Zob. sytuacja B na rysunku).

111 ZADANIE W „keynesowskiej” gospodarce zamkniętej i bez państwa, funkcja konsumpcji ma wzór: C pl =0,7. Y–10 (Y to dochód do dyspozycji), a planowane inwestycje, I pl, równają się 60. Fir- my wytwarzają 100, a ich zapasy produktów gotowych są równe: (i) 20; (ii) 0; (iii) 10. a) Dla każdego z wariantów (i), (ii), (iii) odpowiedz na pytanie, ile wynoszą planowane osz- czędności, S pl, i planowane inwestycje, I pl.

112 ZADANIE W „keynesowskiej” gospodarce zamknietej i bez państwa, funkcja konsumpcji ma wzór: C pl =0,7. Y–10 (Y to dochód do dyspozycji), a planowane inwestycje, I pl, równają się 60. Fir- my wytwarzają 100, a ich zapasy produktów gotowych są równe: (i) 20; (ii) 0; (iii) 10. a) Dla każdego z wariantów (i), (ii), (iii) odpowiedz na pytanie, ile wynoszą planowane osz- czędności, S pl, i planowane inwestycje, I pl. a) Poziom zapasów nie ma znaczenia. Planowane oszczędnoś- ci są równe: S pl =Y–C pl =100–0, =40. Planowane inwes- tycje wynoszą I pl =60.

113 ZADANIE W „keynesowskiej” gospodarce zamknietej i bez państwa, funkcja konsumpcji ma wzór: C pl =0,7. Y–10 (Y to dochód do dyspozycji), a planowane inwestycje, I pl, równają się 60. Fir- my wytwarzają 100, a ich zapasy produktów gotowych są równe: (i) 20; (ii) 0; (iii) 10. a) Dla każdego z wariantów (i), (ii), (iii) odpowiedz na pytanie, ile wynoszą planowane osz- czędności, S pl, i planowane inwestycje, I pl. a) Poziom zapasów nie ma znaczenia. Planowane oszczędnoś- ci są równe: S pl =Y–C pl =100–0, =40. Planowane inwes- tycje wynoszą I pl =60. b) Dla każdej z sytuacji (i), (ii), (iii) oblicz, ile wyniosą rzeczy- wiste oszczędności, S, i rzeczywiste inwestycje, I.

114 ZADANIE W „keynesowskiej” gospodarce zamknietej i bez państwa, funkcja konsumpcji ma wzór: C pl =0,7. Y–10 (Y to dochód do dyspozycji), a planowane inwestycje, I pl, równają się 60. Fir- my wytwarzają 100, a ich zapasy produktów gotowych są równe: (i) 20; (ii) 0; (iii) 10. a) Dla każdego z wariantów (i), (ii), (iii) odpowiedz na pytanie, ile wynoszą planowane osz- czędności, S pl, i planowane inwestycje, I pl. a) Poziom zapasów nie ma znaczenia. Planowane oszczędnoś- ci są równe: S pl =Y–C pl =100–0, =40. Planowane inwes- tycje wynoszą I pl =60. b) Dla każdej z sytuacji (i), (ii), (iii) oblicz, ile wyniosą rzeczy- wiste oszczędności, S, i rzeczywiste inwestycje, I. b) Panuje nierównowaga: wydatki są równe: AEpl=C pl +I pl = 0,7. 100–10+60=120. Podaż wynosi 100. Nadwyżka popytu nad podażą (AEpl–Y=120–100=20) wynosi 20.

115 ZADANIE W „keynesowskiej” gospodarce zamknietej i bez państwa, funkcja konsumpcji ma wzór: C pl =0,7. Y–10 (Y to dochód do dyspozycji), a planowane inwestycje, I pl, równają się 60. Fir- my wytwarzają 100, a ich zapasy produktów gotowych są równe: (i) 20; (ii) 0; (iii) 10. a) Dla każdego z wariantów (i), (ii), (iii) odpowiedz na pytanie, ile wynoszą planowane osz- czędności, S pl, i planowane inwestycje, I pl. a) Poziom zapasów nie ma znaczenia. Planowane oszczędnoś- ci są równe: S pl =Y–C pl =100–0, =40. Planowane inwes- tycje wynoszą I pl =60. b) Dla każdej z sytuacji (i), (ii), (iii) oblicz, ile wyniosą rzeczy- wiste oszczędności, S, i rzeczywiste inwestycje, I. b) Panuje nierównowaga: wydatki są równe: AEpl=C pl +I pl = 0,7. 100–10+60=120. Podaż wynosi 100. Nadwyżka popytu nad podażą (AEpl–Y=120–100=20) wynosi 20. W SYTUACJI (i) (zapasy = 20) powoduje to spadek zapasów do zera (dezinwestycje). Rzeczywiste inwestycje (przypływy) są równe inwestycjom planowanym minus dezin- westycje, co daje 60–20=40. Rzeczywiste oszczędności (odpły- wy) równają się oszczędnościom planowanym i wynoszą 40.

116 ZADANIE W „keynesowskiej” gospodarce zamknietej i bez państwa, funkcja konsumpcji ma wzór: C pl =0,7. Y–10 (Y to dochód do dyspozycji), a planowane inwestycje, I pl, równają się 60. Fir- my wytwarzają 100, a ich zapasy produktów gotowych są równe: (i) 20; (ii) 0; (iii) 10. a) Dla każdego z wariantów (i), (ii), (iii) odpowiedz na pytanie, ile wynoszą planowane osz- czędności, S pl, i planowane inwestycje, I pl. a) Poziom zapasów nie ma znaczenia. Planowane oszczędnoś- ci są równe: S pl =Y–C pl =100–0, =40. Planowane inwes- tycje wynoszą I pl =60. b) Dla każdej z sytuacji (i), (ii), (iii) oblicz, ile wyniosą rzeczy- wiste oszczędności, S, i rzeczywiste inwestycje, I. b) Panuje nierównowaga: wydatki są równe: AEpl=C pl +I pl = 0,7. 100–10+60=120. Podaż wynosi 100. Nadwyżka popytu nad podażą (AEpl–Y=120–100=20) wynosi 20. W SYTUACJI (i) (zapasy = 20) powoduje to spadek zapasów do zera (dezinwestycje). Rzeczywiste inwestycje (przypływy) są równe inwestycjom planowanym minus dezin- westycje, co daje 60–20=40. Rzeczywiste oszczędności (odpły- wy) równają się oszczędnościom planowanym i wynoszą 40. W SYTUACJI (ii) (brak zapasów) pojawiają się nie planowane oszczędności, S npl =20. Rzeczywiste oszczędności (odpływy) są równe oszczędnościom planowanym (40) plus oszczędności nie planowane (20) i wynoszą 60. Rzeczywiste inwestycje (przypływy), podobnie jak inwestycje planowane, wynoszą 60.

117 ZADANIE W „keynesowskiej” gospodarce zamknietej i bez państwa, funkcja konsumpcji ma wzór: C pl =0,7. Y–10 (Y to dochód do dyspozycji), a planowane inwestycje, I pl, równają się 60. Fir- my wytwarzają 100, a ich zapasy produktów gotowych są równe: (i) 20; (ii) 0; (iii) 10. a) Dla każdego z wariantów (i), (ii), (iii) odpowiedz na pytanie, ile wynoszą planowane osz- czędności, S pl, i planowane inwestycje, I pl. a) Poziom zapasów nie ma znaczenia. Planowane oszczędnoś- ci są równe: S pl =Y–C pl =100–0, =40. Planowane inwes- tycje wynoszą I pl =60. b) Dla każdej z sytuacji (i), (ii), (iii) oblicz, ile wyniosą rzeczy- wiste oszczędności, S, i rzeczywiste inwestycje, I. b) Panuje nierównowaga: wydatki są równe: AEpl=C pl +I pl = 0,7. 100–10+60=120. Podaż wynosi 100. Nadwyżka popytu nad podażą (AEpl–Y=120–100=20) wynosi 20. W SYTUACJI (iii) (zapasy = 10) pojawiają się za- równo nie planowane oszczędności konsumentów, jak i dezin- westycje. Wynoszą one po 10 (S npl = 10 oraz I npl =-10). Rzeczy- wiste oszczędności (odpływy) są równe oszczędnościom pla- nowanym (40) plus oszczędności nie planowane (10) i łącznie wynoszą 50. Rzeczywiste inwestycje (przypływy) są równe sumie inwestycji planowanych (60) i dezinwestycji (-10) i też wynoszą 50.

118 UJEMNA I DODATNIA LUKA PKB Kiedy Y E ≠ Y P, luka PKB równa się Y E – Y P.

119 Ujemna luka PKB: Y E – Y P < 0, to Y E < Y P. E AE PL Y 45° YEYE 0 YPYP AE PL =C PL +I PL

120 Dodatnia luka PKB: Y E – Y P > 0, to Y E >Y P. E AE PL Y 45° YEYE 0 YPYP AE PL =C PL +I PL

121 LUKA DEFLACYJNA I LUKA INFLACYJNA LUKĄ DEFLACYJNĄ nazywamy przyrost planowanych wydatków autonomicznych, zapewniający zamknięcie (li- kwidację) ujemnej luki PKB (Y E < Y P ).

122 LUKA DEFLACYJNA I LUKA INFLACYJNA LUKĄ DEFLACYJNĄ nazywamy przyrost planowanych wydatków autonomicznych, zapewniający zamknięcie (li- kwidację) ujemnej luki PKB (Y E < Y P ).

123 LUKĄ INFLACYJNĄ nazywamy spadek planowanych wy- datków autonomicznych, zapewniający zamknięcie (likwi- dację) dodatniej luki PKB (Y E > Y P ).

124 LUKĄ INFLACYJNĄ nazywamy spadek planowanych wy- datków autonomicznych, zapewniający zamknięcie (likwi- dację) dodatniej luki PKB (Y E > Y P ).