Żywność wzbogacana i suplementy diety Wydział Nauk o Żywności Akademia Rolnicza we Wrocławiu dr inż. Danuta Figurska-Ciura

PRAWIDŁOWE ŻYWIENIE CZŁOWIEKA POLEGA NA CAŁKOWITYM ZASPOKOJENIU ZAPOTRZEBOWANIA ORGANIZMU NA ENERGIĘ ORAZ NA WSZYSTKIE SKŁADNIKI POKARMOWE NIEZBĘDNE DO ROZWOJU ŻYCIA I ZACHOWANIA ZDROWIA

Odpowiednia, zróżnicowana dieta: wszystkie składniki odżywcze niezbędne do prawidłowego rozwoju i utrzymania homeostazy organizmu ilości składników spełniają normy i zalecenia ustalone na podstawie ogólnie przyjętych danych naukowych

nadmiar energii, tłuszczu, białka, węglowodanów prostych Sposób żywienia ludności w różnych krajach Wspólnoty jest pod wieloma względami niezadowalający dieta większości badanych jest nieprawidłowo zbilansowana pod względem zawartości energii i składników odżywczych nadmiar energii, tłuszczu, białka, węglowodanów prostych niedobór witamin i składników mineralnych prawdopodobnie niedobór substancji bioaktywnych

Osoby szczególnie narażone na niedobory składników odżywczych: chorujący (pobyt w szpitalu) rekonwalescenci po przebytych chorobach intensywnie uprawiający sport kobiety w różnych stanach fizjologicznych (ciąża, laktacja) stosujący restrykcyjne diety (wegetariańskie, redukcyjne) starsi (z zaburzonymi procesami wchłaniania) prowadzący nieregularny, niehigieniczny tryb życia

Sposoby wzbogacania diety w substancje odżywcze Stosowanie: Żywności wzbogacanej Suplementów diety Środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego (ŚSSPŻ)

Wzbogacanie żywności - fortyfikacja dodawanie jednego lub kilku składników odżywczych do wybranych produktów bez względu na to, czy występują one w tych produktach naturalnie czy nie definicja wg ekspertów FAO/WHO 1994

Cele wzbogacania żywności zapobieganie niedoborom składników odżywczych wyrównywanie strat składników odżywczych, zachodzących w czasie procesów technologicznych upodobnienie substytutu do produktu naturalnego pod względem wartości odżywczej zwiększenie zawartości składników istotnych dla zdrowia i rozwoju organizmu w produktach specjalnego przeznaczenia

OBLIGATORYJNE WZBOGACANIE ŻYWNOŚCI jodowanie soli wzbogacanie margaryny w witaminy A i D wzbogacanie mąki w kwas foliowy (rozważane)

DOBROWOLNE WZBOGACANIE ŻYWNOŚCI soki i napoje bezalkoholowe (wit C, Ca) przetwory zbożowe (wit B1, B2, B6, B12, PP, kwas foliowy, Ca, Fe) mleko i produkty mleczne (wit A, D3, Ca) wyroby cukiernicze (wit B1, B2, B6, B12, PP, kwas foliowy, Ca, Fe)

Zalety wzbogacania żywności wysoka efektywność prewencyjna możliwość długotrwałego oddziaływania łatwość standaryzacji i kontroli opłacalność ekonomiczna

Żywność wzbogacana maksymalne i minimalne ilości składnika wzbogacającego produkt uzasadnione badaniami żywieniowymi Maksymalnie : witaminy i składniki mineralne - 50% RDA za wyjątkiem witaminy C i kwasu foliowego – 100% RDA Minimalnie: nie mniej niż 15% RDA

Wzbogacanie żywności uważane jest za najskuteczniejszy i najbardziej opłacalny sposób zapobiegania niedoborom składników mineralnych i witamin w dużych populacjach, bardziej skuteczny od suplementacji.

Żywność wzbogacana istotna rola w profilaktyce niedoborów składników odżywczych – element polityki żywnościowej w skali kraju ustalone metody kontroli i administracyjny nadzór nad wzbogacaniem żywności

Żywność wzbogacana Deklarowana przez producenta ilość witamin i składników mineralnych odnosi się do całkowitej zawartości danego składnika w produkcie Producent na opakowaniu nie może zamieszczać informacji, że produkt jest wzbogacany

Żywność wzbogacana - wątpliwości: brak wyboru pomiędzy produktem wzbogacanym i nie wzbogacanym możliwość wystąpienia interakcji o trudnych do przewidzenia skutkach ograniczona wiedza na o bioprzyswajalności składników odżywczych ograniczona wiedza na temat oddziaływania na organizm dużych dawek substancji antyoksydacyjnych (Fe, witaminy C i E) PROFILE SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH

Suplementacja diety indywidualne uzupełnianie racji pokarmowej składnikami odżywczymi przyjmowanymi w postaci jedno- lub wieloskładnikowych preparatów

Suplement to skoncentrowane źródło: witamin składników mineralnych innych substancji wykazujących efekt odżywczy lub fizjologiczny

Formy suplementów: kapsułki drażetki ampułki z płynem tabletki SUPLEMENTACJA DIETY Formy suplementów: kapsułki drażetki ampułki z płynem tabletki saszetki z proszkiem proszki syropy butelki z kroplomierzem Przeznaczone do spożywania w małych, odmierzonych ilościach jednostkowych.

W przypadku witamin i składników mineralnych określono obligatoryjnie jakie związki mogą wchodzić w skład suplementów Na etykiecie preparatu wymagana jest informacja o składzie, wartości odżywczej, % realizacji dziennego zapotrzebowania, wskazaniach: odżywczych lub fizjologicznych (nie – leczniczych) oraz o tym, że suplement nie zastępuje zróżnicowanej diety Suplementy diety

Suplementy diety suplementy produkowane w krajach UE - przed wprowadzeniem na rynek wymagane jest powiadomienie GIS suplementy spoza UE lub wytworzone w oparciu o oryginalną recepturę - wymagane są badania naukowe oceniające wpływ suplementu na organizm lub opinie ekspertów z niezależnych jednostek naukowych dla

Suplementy diety - wątpliwości dawki witamin i składników mineralnych mogą przekraczać dawki zalecane lub nawet dawki lecznicze dostępne dane naukowe nie pozwalają na ustalenie najwyższych bezpiecznych, dopuszczalnych ilości (UL - Upper Level) dla wszystkich witamin i składników mineralnych

RYZYKO PRZEDAWKOWANIA WITAMINY ANTYOKSYDACYJNE KORZYSTNIE ODDZIAŁYWUJĄ NA ORGANIZM CZŁOWIEKA TYLKO W ŚCIŚLE OKREŚLONYCH ZALECANYCH DAWKACH PRZEKROCZENIE DAWKI ZALECANEJ ZMIENIA ICH DZIAŁANIE NA PROOKSYDACYJNE – PRZYCZYNIAJĄC SIĘ DO ROZWOJU ZMIAN MIAŻDŻYCOWYCH, NOWOTWOROWYCH, TERATOGENNYCH

Suplementy diety - inne substancje wykazujące efekt odżywczy lub Suplementy diety - inne substancje wykazujące efekt odżywczy lub fizjologiczny Aminokwasy (np. BCAA) Kwasy tłuszczowe (np. Omega 3, CLA) Błonnik Lecytyna Preparaty pszczele Preparaty eznymatyczne Substancje ergogeniczne Koenzym Q Glukozyloamina Metylosulfometan MSM Chrząstka rekina Luteina Skwalen Produkty roślinne i ekstrakty

Bioaktywne substancje roślinne FITOSTEROLE KAROTENOIDY GARBNIKI GLUKOZYNOLANY POLIFENOLE IZOTIOCYJANIANY ALKALOIDY TERPENY ALKILOSIARCZKI SAPONINY

Suplementy diety - inne substancje wykazujące efekt odżywczy lub fizjologiczny Produkty roślinne i ekstrakty dawki substancji kilka-kilkadziesiąt razy mniejsze od leczniczych standaryzacja ekstraktów, stabilność gotowych produktów produkty z innych rejonów geograficznych - reakcje niepożądane np. alergiczne brak spójnego prawa w zakresie wykorzystania surowców zielarskich do produkcji suplementów

Suplementy diety -wątpliwości: Istnieje ryzyko przedawkowania witamin rozpuszczalnych w tłuszczach nie ustalono najwyższych bezpiecznych, dopuszczalnych ilości dla wszystkich witamin i minerałów nie sporządzono wykazu innych niż witaminy i minerały substancji, które mogą wchodzić w skład suplementów

świadomie i odpowiedzialnie najlepiej po konsultacji ze specjalistą Decyzja o stosowaniu produktów wzbogacanych lub suplementów powinna być podejmowana świadomie i odpowiedzialnie najlepiej po konsultacji ze specjalistą

Aby zapewnić konsumentom wysoki poziom ochrony i ułatwić im dokonanie wyboru produkty wprowadzane na rynek muszą być bezpieczne i należycie oznakowane projekt rozporządzenia w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności

Dziękuję za uwagę

Zgodnie z ustawodawstwem obowiązującym w Polsce w tworzeniu suplementów można wykorzystać 13 witamin oraz 15 składników mineralnych w postaci 112 różnych rodzajów związków chemicznych.

KWASY TŁUSZCZOWE (np.CLA) BŁONNIK LECYTYNA PREPARATY PSZCZELE SUPLEMENTY DIETY- INNE SUBSTANCJE WYKAZUJĄCE EFEKT ODŻYWCZY LUB FIZJOLOGICZNY AMINOKWASY (np. BAA) KWASY TŁUSZCZOWE (np.CLA) BŁONNIK LECYTYNA PREPARATY PSZCZELE PREPARATY EZNYMATYCZNE KOENZYM Q GLUKOZYLOAMINA (MSM) METYLOSULFOMETAN PRODUKTY ROŚLINNE I EKSTRAKTY CHRZĄSTKA REKINA SUBSTANCJE ERGOGENICZNE

Żywność wzbogacana i suplementy diety NOWA ŻYWNOŚĆ DLA NOWEGO STYLU ŻYCIA ?

Żywność wzbogacana i suplementy diety NOWA ŻYWNOŚĆ DLA NOWEGO STYLU ŻYCIA ?

DZIAŁANIE SZKODLIWE DUŻYCH DAWEK WITAMIN SUPLEMENTACJA DIETY DZIAŁANIE SZKODLIWE DUŻYCH DAWEK WITAMIN (uwzględniono zalecane dzienne spożycie dla kobiet 19-50 lat) WITAMINA DZIAŁANIE SZKODLIWE DAWKA NORMA witamina A Działanie teratogenne Uszkodzenie wątroby 3000 µg 700 µg witamina C Zaburzenia czynności przewodu pokarmowego Rozszerzenie naczyń krwionośnych Kamica nerkowa 2000 mg 75 mg witamina B6 Neuropatie Stany zapalne skóry (dermatoza) Niezborność ruchowa 100 mg 1,3 mg

Podsumowanie Najlepszą metodą zapobiegania niedoborom składników odżywczych jest racjonalna dieta, dostosowana do potrzeb organizmu Konieczność stosowania suplementacji diety powinna być poprzedzona poradą u specjalisty, a czas stosowania suplementacji musi być ograniczony do momentu ustąpienia objawów niedoborów

Suplementy diety - inne substancje wykazujące efekt odżywczy lub fizjologiczny Brak wystarczających dowodów naukowych na potwierdzenie skuteczności działania różnych substancji Substancje, których przydatność ergogeniczna jest bardzo słabo udowodniona : - aminokwasy rozgałęzione BCAA - glutamina - karnityna (L-karnityna) - sprzężony kwas linolowy (CLA) - dehydroepiandrosteron (DHEA) - miłorząb japoński - żeń szeń - inozyna - chrom - selen - wanad

Suplementy diety W przypadku witamin i składników mineralnych ustawodawca dokładnie określił jakie związki mogą wchodzić w skład suplementów Określono wymagania dotyczące informacji na etykiecie produktu: o składzie, wartości odżywczej, % realizacji RDA, dawce dziennej, wskazaniach: odżywczych lub fizjologicznych (nie – leczniczych) oraz o tym, że suplement nie zastępuje zróżnicowanej diety

W CELU ZAPOBIEGAGANIA NIEDOBOROM F E S T W A L N A U K I 2 0 0 6 W CELU ZAPOBIEGAGANIA NIEDOBOROM ALE TAKŻE NADMIAROM WITAMIN I SKŁADNIKOW MINERALNYCH W ORGANIZMIE ORAZ ZWIAZANYM Z TYM WYSTĘPOWIANIEM CHORÓB SPOWODOWANYCH NIEPRAWIDŁOWYM ŻYWIENIEM, NALEŻY PROWADZIĆ WŁAŚCIWĄ EDUKACJĘ PROZDROWOTNĄ CAŁEGO SPOŁECZENSTWA